خوش اخلاقی فرزندان
آیا کودکان می توانند رفتارهای اخلاقی را کسب کنند؟
والدین همیشه نگران این موضوع بوده اند که چطور ارزش های اخلاقی را به کودکانشان القا کنند. اما در این جهان زود گذر، یعنی جایی که الگوهای رفتاری معتبر بسیار کم، و خشونت توسط بچه ها، رو به افزایش است، یافتن راهی برای پرورش یک کودک سالم و با اخلاق امری ضروری است. جرایم کودکان هر روزه بیشتر می شود، چندی پیش یک دختر 6 ساله کالیفرنیایی ( با کمک دوست 5 ساله اش) برادر سه ساله خود را با یک بالش، خفه کرد. این چنین جرایم هولناکی، ترس ناگفتنی و مبهمی را در اکثر والدین، بیدار می کند: آیا امکان دارد فرزند من هم مرتکب چنین عملی شود؟ آیا می توانم مطمئن باشم که او چنین کاری نخواهد کرد؟ هیچ تضمینی وجود ندارد. اما والدین این موضوع را خوب می دانند که کودکان می توانند رفتارهای اخلاقی را کسب کرده و اجرا نمایند، حتی اگر سنی که آنها از« نظر اخلاقی مسئول» شمرده می شوند کم باشد. مثلاً به اعتقاد کلیسای کاتولیک رومن، کودک در 7 سالگی «به سن شعور» می رسد. از نظر قانونی، هر کشوری مشخص می کند که در چه سنی یک کودک مسئول کارهایی است که انجام می دهد از 7 سالگی گرفته تا 15 سالگی.
کارشناسان کودک، تمایلی ندارند که سن مشخصی را برای مسئولیت پذیری ارائه دهند. اما، آنها موافقند که به منظور برقراری مسئولیت اخلاقی، بچه ها باید آگاهی عاطفی و شناختی از درستی و نادرستی داشته باشند. به عبارت دیگر، همانطور که در فکرشان می دانند در قلب هایشان نیز احساس کنند که آنچه انجام داده اند، درست است یا نادرست. چنین شرافت و درستکاری، یک شبه ظاهر نمی شود بلکه آرام آرام به وجود می آید. طبق تازه ترین تحقیقات، ریشه های امور اخلاقی، ابتدا در ماه های اول زندگی نوزاد، ظهور می کند. الیزابت برگر روان پزشک کودک می گوید: «این اخلاقیات از روز اول تولد شروع می شود و تا روزی که افراد زنده هستند، کامل نمی شود.» هرگز برای شروع، زود نیست. والدینی که به فوریت به گریه نوزاد پاسخ می دهند، یک اقدام اولیه مهم و اخلاقی را انجام می دهند. باربارا هوارد متخصص رشد رفتاری کودکان می گوید: «شما کار می کنید تا بدانید یک کودک چه احساسی دارد، بعد کودک سعی می کند بفهمد دیگر افراد چه احساسی دارند.» در واقع، احساس یگانگی و وحدت در میان احساسات اخلاقی اولیه در حال رشد است. حتی قبل از 2 سالگی، کودکان سعی می کنند، بچه نگران و ناراحت را آرام کنند، حتی با یک روش خود محوری. طبق گفته ماروین برکویتز، پروفسور آموزش شخصیت از دانشگاه میسوری: «حتی اگر خرس اسباب بازی شما درست کنارتان باشد، من ممکن است خرس اسباب بازی ام را به شما بدهم مثل اندی که برای برادرش، کتاب مورد علاقه اش را آورد.»
لارنس کوهلبرگ می گوید: «کودکان گام به گام مراحل رشد اخلاقی را طی می کنند.» بین یک تا دو سالگی، کودکان درک می کنند که قوانینی وجود دارد اما معمولاً فقط در صورت مشاهده بزرگترها، آنها را رعایت می کنند. بعد از دو سالگی، آنها شروع به اطاعت از قوانین می کنند حتی اگر نظارت بزرگتری نباشد. «البته نه به طور مستمر»
با وجود این که تمام کودکان با توانایی عمل اخلاقی به دنیا می آیند اما، این توانایی می تواند کم شود. کودکانی که تحت خشونت قرار می گیرند، اغلب در کسب شعور واقعی مسئولیت و تعلق و وابستگی، که برچگونگی رفتار افراد در بزرگسالی تأثیر می گذارد، با شکست مواجه می شوند. «هوارد رامی» می گوید: «آنها ممکن است سنگدل و بی عاطفه شوند چون هیچ کس تا به حال برای قرار دادن آنها در این سیستم، به قدر کافی راهنمایی شان نکرده است. ما انتظار داریم که دنیا همان طوری باشد که آن را تجربه کرده ایم. خواه سرد و رعب انگیز باشد یا گرم و دوست داشتنی. طبق گفته های "ویلیام دامون": اخلاقیات، همچنین می تواند توسط عمل «محدودیت» منع شود. تماس محدود کودکان با دنیا فقط با افرادی که شبیه او هستند با ارتباط برقرار کردن با افرادی با زمینه های مختلف که در معرض دید او قرار دارند، مناقات دارد. شما می توانید کسی را که درست شبیه شما است تأیید کنید و بیاموزید که دیگران را کنار بگذارید. ممکن است یک نوجوان بزهکا ر، با خواهرش به نرمی رفتار کند اما در جای دیگر، پیرزنی از نژاد دیگر را مورد ضرب و شتم قرار دهد. دامون همچنین می گوید: «روش صحیح برقراری ارتباط به کودک با اخلاق تر منتهی می شود.»
شما نمی توانید خوب بودن را به کودکتان تحمیل کنید؛ اما روش هایی وجود دارد که می توانید به وسیله ی آنها، او را در مسیر صحیح، قرار دهید:
1- مشخص کنید که ارزش هایی مثل صداقت و سخت کوشی برای شما مهمترین هستند.
سپس کاری را که مایلید کودکان انجام دهند، خودتان انجام بدهید.2- به آزادی فرزندتان احترام بگذارید.
کری اسکیدمور، روان پزشک می گوید: «شما باید رفتاری را که نمی خواهید، نادیده بگیرید (کنار بگذارید) و رفتارهایی را که می خواهید مشخص نمایید.» به جای این که از کودک به خاطر اتاق نامرتبش انتقاد کنید، به خاطر گوشه ای از اتاقش که مرتب است او را تحسین نمایید. از لفظ «نه» منطقی و معقول استفاده کنید در غیر این صورت کودک فکر می کند که «من همیشه کار اشتباه انجام می دهم.» اگر سعی می کنید به کودک مشارکت را بیاموزید، او را به خاطر مشارکتش تشویق و تحسین نمایید و اگر از انجام آن سرباز زد، سرزنشش نکنید.3- از لحظات آموزشی، بهره برداری کنید.
وقتی فرزند شما یک اسکناس جلوی مغازه پیدا می کند، با او درباره آن پول صحبت کنید و وی را راضی کنید تا پول را به مغازه دار برگرداند. والدین می توانند در این مواقع برای روشن کردن و بیان منظورشان از ضرب المثل ها و حکایات نیز استفاده کنند.4- آنچه فرزندتان تماشا می کند، تماشا کنید.
تلویزیون و بازی های کامپیوتری می توانند رفتارهای اخلاقی را تحسین کنند. کارن بوهلین مدیر مرکز پیشرفت اخلاقیات و شخصیت دانشگاه بوستون می گوید:«اگر کودکان، بدون نظارت به تماشای خشونت و بی بند و باری ها در تلویزیون بنشینند، درباره چگونگی رفتار افراد دیگر، دیدگاه های نادرست پیدا می کنند». کودکان به طور طبیعی و الزاماً برای شکل گیری عادات خوب، به راهنمایی نیازمندند، و این کار فقط توسط مربیان دلسوزی که کنارشان هستند انجام می گیرد. آنها به کودکان می آموزند که چطور به خوبی، عادلانه و مطمئن با هم بازی کنند، چطور نوبت را رعایت کنند، چگونه هر چیز را به جای خود برگردانند و چطور با احترام صحبت کنند.5- بر کوئیتز می گوید: درباره پیامدها با هم بحث کنید.
« نگاه کن مری چقدر ناراحت است چون تو عروسک مورد علاقه اش را شکسته ای». همچنین والدین می توانند برای تنبیه عادلانه فرزندانشان، به آنها کمک کنند: مثلاً تماشا نکردن تلویزیون ؛ برکوئیتز می گوید: «آنها یاد می گیرند که به نظرشان بها داده شده است». اجازه دادن به کودکان برای انتخاب چیزهای خیلی جزیی مثلاً برای ناهار چه بخوریم، آنها را قادر می سازد که بعدها افرادی با اخلاق شوند.6- همیشه به کودکان کمک کنید تا چیزها را از دیدگاه دیگران ببینند.
هاوارد گاردنر می گوید: «اگر کودکی به خواهر یا برادر کوچکترش که تازه به دنیا آمده، تلنگری می زند، سعی کنید این کار را از دیدگاه کودک به او منعکس کنید و بگویید: ممکن است به او صدمه بزنی، اگر کسی با تو این کار را بکند، چه احساسی پیدا می کنی؟»در پایان، مطمئن ترین آزمایش برای این که آیا والدین، کودک با اخلاقی را تربیت کرده اند این است که این فرد جوان وقتی پدر و مادرش اطرافش نیستند چطور عمل می کند. کودک شما با عشق و علاقه بسیار رشد می کند تا خوشبخت و سعادتمند باشد و می خواهد به افرادی که خوشبخت نیستند کمک نماید و این همان چیزی است که می توان به آن افتخار کرد.
منبع:بیداری وجدان در کودکان ناسازگار –مترجم محمد رضا شجاع رضوی
لینک ها
از کودکی به فرزندتان بیاموزید...
هفت پیشنهاد مفید و كارساز در تربیت صحیح كودكان
خرید کتب « خانواده »، « روان شناسی »، « کودکان » از فروشگاه اینترنتی تبیان
