كودك و مذهب ( قسمت 4)
در قسمت های قبل درباره ی آغاز پیدایش حس مذهبی ، نوع برخورد والدین و مربیان با كودك ، پرسشهای مذهبی كودكان و حالات مذهبی كودك مطالبی عنوان شد . در این قسمت می خوانیم...
عوامل مؤثر در پرورش
تعلیمی كه افراد از مربیان دریافت می دارند خود ممكن است سبب و موجبی برای پذیرش بهتر و بیشتر مذهب و یا ترك و فرار او از مذهب شود . انسانها در سنین رشد و بزرگسالی در وضع و موقعیتی هستند كه سوابق زندگی، خوی و رفتار مربیان و الگوها ، احساس تعلق و نیاز آنها به مذهب و تعالیم آن در رشد و در عمل مذهبی شان تأثیر می گذارد . تمرین های مذهبی امروز در سرنوشت حیات بعدی آنها مؤثر است و بههمین نظر در پرورش مذهبی اینان هشیاری هایی لازم و ضروری است .وظایف خانواده
تأثیر تعالیم و روشهای مذهبی در كودك از یك سو بستگی دارد به دیگر عوامل نفوذ در خانواده ، از پدر و مادر و دیگر افراد ارشد . كودك بر اساس آنچه كه دیده و شنیده ، چه درست و چه غلط می آموزد و عمل می كند و از این دید نقش خانواده در كودك فوق العاده است .از نظر علمی آمادگی خانواده برای پذیرش مذهب و عمل به آن ممكن است سبب پیدایش آمادگی بیشتر در كودك شود . با همهیآگاهی های فطری كه در كودك سراغ داریم فراموش نخواهیم كرد كه اگر خانواده،نامسلمان و غیر مذهبی باشند كودك هم آن چنان خواهد بود.
به كودك باید رسیدگی كرد . والدین هم چون باغبانی دلسوزند كه نسل را نیكو پرورش می دهند و از ابتلای به آفات مصونش می دارند . رسول خدا (ص) از والدین گله دارد كه به فرزندان خود نمی رسند و به آنها دین نمی آموزند و یا محیطی برای او پدید نمی آورند كه در آن مذهب حاكم باشد . ما معتقدیم كه اگر والدین و مربیان بهطور صحیحی جنبه مذهبی كودك را رهبری كنند و بكوشند كه بذر محبتآفریدگار را در روان كودك نافذ سازند شوق و اشتیاق فوق العاده ای در طفل راجع به مذهب پدید خواهد آمد .
وظایف مدرسه
مدرسه خانه دوم كودك است و اولیای مدرسه نقش پدر و مادر را دربارهبچه ها ایفا می كنند . راه و رسم معلم و دیگر افراد مدرسه برای طفل،درس آموز است . چه بسیار است بدرفتاری ها و نابسامانی هایی كه در حال و كار كودكان دیده می شود و نشأت گرفته از روش معلم و مدرسه است .از گرفتاری ها و بدبختی های برخی از كودكان این است كه خانواده به اتكا و امید مدرسه دست از انجام وظایف خود كشیده و گمان دارد كه مدرسه به تربیت دینی كودكان می پردازد و مدرسه هم در این تصور است كه خانواده كوشش و تلاش خود را درباره كودك انجام می دهد و نیازی به مدرسه نیست . بههمین نظر است كه ما معتقدیم خانه و مدرسه می بایست هماهنگ گردند تا هم برنامه ای در طول یا عرض هم پیاده كنند و هم روشی در پیش گیرند كه طفل احساس دو گونگی نكند و رفتاری منضبط داشته باشد .
قواعد مورد استفاده
1- قاعده محبت : اصولاً اِعمال روش خشونت آمیز و مستبدانه در تربیت اسلامی امری محكوم است ما تنها در موارد خاصی كه بدانها اشاره خواهد شد می توانیم درباره كودكان اِعمال سندیت كنیم . طفل را با محبت به راه آورید ، سركشی او را از روی مهر و نوازش،مهار و او را آرام كنید . عمل خوب مذهبی كودك را بستایید كه این امر خود سبب تداوم رفتار مثبت در كودك خواهد شد. كودكان مصداق لقب سریع الرضا هستند ، با محبتی به راه می آیندو با تأییدی دل را به گرو شما خواهند سپرد . اصولاً در تعبیرات مذهبی ما دین چیزیجزحب و محبت نیست . شما اصرار نداشته باشید كه با هیجانات منفی او را به راه آورید كه این،امری محال و ناشدنی است.2- بهره مندی از لذایذ : برای طفل در جنبه مذهب سابقه شیرین پدید آورید. بهحساب این كه شما روزه دارید . او را به خود وانگذارید . برخی از پدران و مادران بهحساب این كه خود روزه دارند كودكان خود را به گرسنگی وامی دارند ، به فكر غذای او نیستند و یا در غذای او سر و وضعی قائل نمی شوند و این مسئله ای است كه سبب بدبینی كودك به روزه و ماه رمضان خواهد شد .
در جلسات مذهبی كام او را شیرین كنیدو از لذائذ بهره مندش سازید. همه اشك و ناله و بر سر و سینه زدن نباشد كه طفل از آن چندان خشنود نیست . بگذارید او علاقهمند شودوبار دیگر همراه شما به جلسه بیاید و در ضمن خوردن چای و شیرینی چهار كلمه بشنود و یكی دو كلمهیآن را یاد بگیرد. به هرحال كاری كنید كه مذهب برای او غم انگیز و دردناك نباشدو تنفر و انزجار در او ایجاد ننماید.
3- تشویق و تحریض : گاهی كودك دو ركعت نماز شكسته بسته ای را در گوشه ای می خواند و شاید برای خودنمایی و یا جلب محبت شما بهنزدتان میآید و بهشما می گوید نماز خواندم !!. در برابر این عمل او بی تفاوت نباشید . ضمن این كه می كوشید خودنمایی او اوج نگیرد،او را تشویق كنید. كار او را بستاییدو بگذارید كه این امر در او ریشه دار شود . و آنگاه كه سود نداد از راه اعمال قدرت و سندیتوارد شوید.
بنای تربیت شما باید بهگونه ای باشد كه فرزندتان حدود ده سالگی در امر مذهب خودكار و خودگردان بار آیدو نیازی به امر و نهی شما در انجام اعمال مذهبی نداشته باشد . خود نمازش را بخواند اگر چه بر پسر در آن سن واجب نیست و اگر كوتاهی كرد پس از موعظه ها و تذكر می توان به تنبیهش پرداخت . اِعمال فشاربه كودكقبل ازهشت سالگیممكن است موجبات سرخوردگی او را از مذهب فراهم آورد و روح كودك را آزرده سازد و حتی در مواردی ممكن است نتایجی معكوس بهبار آورد.ولی پس از این سنین اِعمال فشار بهصورتی اندیشیده و بجا عیبی نخواهد داشت .
نكته ای مهم
و بالاخره ما بهعنوان والدین و مربیانومعلمان،مسئول نیك و بد اخلاق و رفتار مذهبی كودكانیم . از ما وظیفه و تكلیف خواسته اند كه در این راه بذل سرمایه كنیم . بر ما وظیفه است از همهیشیوه های موجود برای حفظ و رشد مذهبی كودكبگیریم و زمینهیفطری را در او رشد داده و بپرورانیم .این وظیفه تا 21 سال ادامه خواهد یافت اگر پس از این تاریخ نتیجه ای نیافتیم ما را سرزنشی نخواهد بود .در طریق تربیت كودك ضروری است از امدادهای الهی استفاده كنیم و هم از خداوند مدد بخواهیم كه ما را در راه حفظ و به ثمر رساندن این امانت ها موفق گرداند و این امری است كه حتی حضرات معصومین هم خود را از آن بی نیاز نمی دانستند . امام سجاد (ع) در دعای خود از خداوند می خواهد كه او را بر حسن تربیت و نیكو بهعمل آوردن فرزندان و ادبشان كمك فرماید .
در ادامه بحث مراقبت های لازم ، هشدارها ، استمدادها و علل سستی در عقاید مذهبی را بیان خواهیم كرد.
