پرواز فضایی سرنشین‌دار(1)
مقدمه
پنجاه سال از آتش موشك حامل اولین ماهواره ساخت بشر به سوی فضا می‌گذرد. هم‌اكنون پس از گذشت این نیم‌قرن كه در طول تاریخ پیدایش بشر بی‌نظیر بوده، شركت‌های خصوصی گوناگونی در سراسر دنیا مشغول ساختن فضاپیماهای خود هستند.
رفتن به فضا یكی از آرمان‌های بشری بوده است و امروزه دانش بشری این امكان را برای او فراهم كرده كه به این آرزوی دیرین خود برسد. گرچه این آرزو جز برای چندصد نفر دانشمند و فضانورد و تعداد انگشت‌شماری از افراد ثروتمند بلندپرواز محقق نشده است، ولی بی‌شك روزی خواهد رسید كه سفر به فضا مانند بسیاری از فعالیت‌های روزانه بشر با زندگی او عجین شود. روزی كه چارلز لیندبرگ، در سال 1927، اولین پرواز هوایی غیرنظامی طولانی را، با هواپیمای تك‌موتوره تك‌سرنشین كوچك خود با طی مسیر پاریس تا نیویورك انجام داد، كمتر كسی پیش‌بینی می‌كرد كه صنعت هوانوردی روزی به اندازه‌ای پیشرفت كند كه به صنعتی غول‌پیكر و چندین میلیارد دلاری در جهان تبدیل شود كه تمامی كشورها از مزایای آن بهره‌مند شوند. بنابراین می‌توان امیدوار بود روزی برسد كه مسافرت فضایی نیز در سراسر دنیا به همین سادگی انجام پذیر شود.
باید بدانیم مسافرت فضایی نوش‌داروی مناسبی برای همه بیماران جهان مدرن نیست، اما می‌تواند به بهبود وضعیت سیاره زمین كمك كند. زمین محبوب ما رنجور است. مردم باید بیاموزند و فراموش نكنند كه هر آنچه روی می‌دهد در نزدیكی آنهاست و هر آنچه كه انجام می‌دهند حتی در دورترین نقاط زمین دارای اثر است. بسیاری از فضانوردان كه امكان دیدن زمین از فضا را داشته‌اند، اظهار كرده‌اند كه دیدگاه آنان نسبت به جهان پیرامون خود به علت این تجربه، تغییر كرده است. آنها نسبت به موضوع سیاره زمین بسیار بیشتر از منافع ملی حساسیت نشان می‌دهند. اكنون به تحقیقات فضایی به عنوان ابزاری برای حل مشكلات بشر در زمین نگریسته می‌شود. بنابراین، هنگامی كه سفر انسان به فضا در زمره فعالیت‌های روزانه او قرار گیرد می‌توان انتظار داشت كه وضعیت سیاره زمین در حال بهترشدن است.
فضانورد كیست؟
فضانورد در تلفظ انگلیسی [استرونات] و در تلفظ روسی [كاسمونات] خوانده می‌شود. تعاریف كم و بیش متفاوتی از فضانورد ارائه شده است. در بعضی از این تعاریف فضانورد كسی است كه طی برنامه پرواز فضایی سرنشین‌دار، برای فرماندهی، خلبانی یا ارائه خدمت به عنوان یكی از اعضای خدمه فضاپیما آموزش دیده است. در روسیه، زمانی كسی فضانورد محسوب می‌شود كه پس از دریافت آموزش‌های لازم به فضا سفر كند و بازگردد. اگرچه كلمه فضانورد غالباً به صورت خاص برای حرفه‌ای‌های پرواز فضایی به كار می‌رود اما گاهی به هر كسی كه به فضا سفر كرده باشد اعم از دانشمند، فرد سیاسی، خبرنگار یا گردشگر نیز اتلاق می‌شود.
در خصوص ارتفاع پرواز یا مرز فضا برای فضانورد شدن نیز معیارهای متفاوتی وجود دارد. در ایالات متحده كسی (اعم از فضانوردان متخصص، نظامی یا تجاری) كه به بالای 80 كیلومتر (50 مایل) پرواز كرده باشد را فضانورد می‌گویند. فدراسیون بین‌المللی هوانوردی پرواز به ارتفاع 100 كیلومتری (62 مایلی) را به عنوان ملاك فضانورد شدن قرار داده است.
بر اساس قوانین این فدراسیون، همچنین، شخصی كه پرواز فضایی را انجام می‌دهد باید دوباره با فضاپیما (یا كپسول فضایی) روی زمین فرود آید یا به عبارتی پرواز فضایی را به طور كامل به اتمام برساند تا فضانورد محسوب شود. طبق این تعریف پریدن فضانورد با چتر از درون فضاپیما در هنگام فرود (مانند فرود گاكارین) پذیرفته نیست.
با انجام پروازهای فضایی خصوصی و تجاری در چند سال اخیر، سازمان‌های فضایی ایالات متحده و روسیه برای متمایز كردن این فضانوردان از فضانوردان حرفه‌ای كه توسط این سازمان‌ها تربیت و به فضا فرستاده می‌شوند، عبارت شركت كننده در پرواز فضایی را به كار می‌برند.
پرواز فضایی سرنشین‌دار
از سال 1957 كه اتحاد جماهیر شوروی اولین ماهواره ساخت بشر را در مدار قرار داد، همه ساله پروازهایی به فضا انجام شده است. در بیشتر این پروازها، محموله‌ای در مدار زمین قرار گرفته است و در تعدادی از آنها، محموله‌ای به سوی سایر اجرام منظومه شمسی و دیگر نقاط عالم هستی فرستاده شده است. این محموله‌ها اغلب ماهواره‌هایی با كاربردهای گوناگون و یا كاوشگرهای بی‌سرنشین بوده‌اند.
چنانچه در پرواز فضایی، محموله و یا بخشی از آن انسان باشد یا به عبارتی فضاپیما حامل انسان باشد، پرواز فضایی، سرنشین‌دار خوانده می‌شود. به بیان دیگر پرواز فضایی سرنشین‌دار پروازی است كه حامل انسان باشد و تا مرز فضا (طبق تعریف‌های بالا) پیش رود. این پرواز با پرواز كاوشگرهای بی‌سرنشین و یا ارسال ماهواره‌ها متفاوت است.
پروازهای فضایی سرنشین‌دار نیز مانند پرتاب‌های تجاری می‌تواند در ازای دریافت وجه صورت گیرد.
چگونگی پرواز سرنشین‌دار
پرواز فضایی سرنشین‌دار به دو صورت می‌تواند انجام پذیرد:
[پرواز زیرمداری]
[پرواز مداری]
در پرواز زیرمداری فضاپیما تا ارتفاع 100 كیلومتری (62 مایلی) بالا می‌رود و روی كمان عریضی از زمین پرواز می‌كند و به زمین بازمی‌گردد. شكل مسیر شبیه مسیر سنگی است كه به هوا پرتاب می‌شود.
مسیر پروازی راكت‌های كاوش نیز به همین صورت است. سرعت رسیدن به ارتفاع صد كیلومتری نزدیك به یك كیلومتر بر ثانیه است. در بالای كمان مسیر به مدت چند دقیقه حالت بی‌وزنی احساس می‌شود و در همان جا منظره غول‌آسایی از زمین قابل مشاهده است.
در پرواز مداری، فضاپیما در مدار زمین قرار می‌گیرد. برای رسیدن به مدارهای پایینی زمین سرعتی نزدیك به كیلومتر بر ثانیه 8/7 نیاز است. زمانی كه فضاپیما در این مدارها قرار گیرد، هر 90 دقیقه یك‌بار به دور زمین خواهد چرخید. همچنین فرصت كافی برای دیدن زمین و تجربه حالت بی‌وزنی وجود خواهد داشت.
در این نوع از پرواز سرنشین‌دار، فضانوردان یا مسافران فضایی هم می‌توانند تمام مدت در فضاپیما باقی بمانند و هم می‌توانند وارد تسهیلات مداری مانند ایستگاه‌های فضایی شوند. این نوع پرواز مداری شكل متداول‌تری دارد.
هم‌اكنون تنها سازه مداری موجود، ایستگاه بین‌المللی فضایی است كه پذیرای فضانوردان اعم از دانشمندان، پژوهشگران و گردشگران است. ساخت این ایستگاه تقریباً به پایان رسیده است و تمام مدول‌های آن پرتاب و نصب شده‌اند. ساخت این ایستگاه نیز با انجام ماموریت‌های سرنشین‌دار انجام پذیرفته است.
ادامه دارد...
