اثر گلخانه ای و گرمایش جهانی

اثر گلخانه ای ( The Greenhouse Effect) ? یک پدیده طبیعی است که میلیونها سال در زمین و سایر کرات منظومه شمسی در حال انجام بوده است ?اما تعادل این روند طبیعی با فعالیت های انسانی(anthropogenic)به هم خورده ? و امروزه به عنوان یک مشکل زیست محیطی که منجر به گرمایش جهانیست تلقی میشود .

طی دو میلیون سال گذشته متوسط دمای سالانه زمین چندین درجه سانتیگراد بالا و پایین رفته که این روند سرد و گرم شدن و این تغیرات آثار عمده ای بر انسان  گذاشته است .

در این مورد که آیا گرمایش جهانی ( ناشی از انتشار گاز های گلخانه ای ) یا سرمایش جهانی ( ناشی از ذرات معلق)  در حال وقوع است، هنوز بین دانشمندان اختلاف نظر است .

اثرات گرمایش جهانی بر کره زمین

منظور از گرمایش جهانی افزایش طبیعی یا انسان گسیخته متوسط دمای اتمسفر در نزدیک سطح زمین است. دمای نزدیک سطح زمین تحت تاثیر عوامل متعددی است از جمله : مقدار آفتابی که زمین دریافت میکند و مقدار آفتابی که زمین منعکس می کند، نگهداشت گرما بر اثر هواسپهر، تبخیر و چگالش  بخار آب.

نور خورشید که به زمین می رسد ، اتمسفر و سطح زمین را گرم می کند. بنابراین اتمسفر زمین حرارت آن را به صورت تابش های مادون قرمز با میتاباند. این بازتاب ها توسط گازهای متعددی از جمله گاز کربنیک ، متان، و انواع کلرو فلورو کربن ها(CFCs) مجددآ جذب شده و اتمسفر را گرم می کند. این به دام اندازی گرما شبیه به کار گلخانه است به همان دلیل به این فر ایند اثر گلخانه ای می گویند . اما فر ایند اصلی گرم کننده در گلخانه محدودیت سرد شدن آن از طریق محدودیت چرخش هوا (باد) به علت بسته بودن محفظه شیشه ای است و با آنچه در اتمسفر رخ می دهد متفاوت است، به همین دلیل بهتر است پدیده گلخانه ای را اثر هواسپهری بنامند. زمانی تصور میشد که دمای زیاد درون گلخانه در اثر صافی عمل نمودن یک طرفه شیشه است  اما امروزه دریافته اند که درون گلخانه عامل اصلی جلوگیری از سرد شدن همان همرفتی ( انتقال هوا به طرف بالا یا پایین در اثر حرارت ) است.

حدود 85%از کل گرمایش گلخانه ای در سطح زمین مربوط به بخار آب در اتمسفر است  و 15% گاز های گلخانه ای. نگرانی در باره افزایش بخار آب نیست، نگرانی اصلی در باره انتشارات گاز های گلخانه ای مخصوصآ گاز کربنیک است که در اثر فعالیت های انسانی حاصل می شود.

گاز های گلخانه ای

گاز کربنیک،متان، CFCs،اکسید های ازت و ازن در لایه پایینی تروپسفر است. که همگی در سال های اخیر به شدت افزایش یافته و مقدار زیادی از تابش های مادون قرمز منتشر شده از زمین را جذب میکند.از راههای کاهش این گاز ها ? استفاده از انرژی های تجدید پذیر به جای سوخت های فسیلی است .

گاز کربنیک از راههای متعددی وارد اتمسفر میشود که در راس آنها سوزاندن سوخت های فسیلی توسط انسان است. 50 تا 60 درصد اثر گلخانه ای مربود به گاز کربنیک است که در ارتباط با مسئله گرمایش جهانی توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.

تراکم گاز کربنیک در اتمسفر روند رو به رشدی داشته به طوری که در حدود 130 سال پیش در آغاز انقلاب صنعتی حدود 280ppm بوده ، در حال حاظر 350ppm  است و انتظار میروند تا سال 2050 به 450ppm برسد. انسان با قطع درختان، سوزاندن سوخت های فسلی و تبدیل سنگ آهک به سیمان مو جب بر هم زدن چرخه کربن و در نتیجه افزایش Co2 شده است.

در رابطه با متان مشخص شده که تالاب ها ( تجزیه مواد گیاهی توسط باکتری های بی هوازی در تالاب های آب شیرین ) ، موریانه ها ( طی مراحل فر آوری چوب) و باز دم نشخوار کنندگان پس از گوارش سهم عمدهای در رها سازی این گاز دارد. در بین فعالیت های انسانی میتوان به شالیکاری ( فعالیت های بی هوازی شالیزارهای غرقاب آزاد) ، سوزاندن هیزم و پرورش گاو اشاره نمود .

اگر به انتشار گاز های گلخانه ای به خصوص گاز کربنیک همچنان ادامه دهیم انظار میرود که میانگین دمای زمین تا سال 2030،یک تا دو درجه سانتیگراد افزایش یابد به طوری که تغیرات نواحی قطبی به طور عمده ای بیش از این خواهد بود و پس از ذوب شدن یخهای قطبی و افزایش سطح آب اقیانوس ها ? مناطق ساحلی و زمین های کشاورزی زیادی زیر آب فرو روند. همچنین پیش بینی می شود بسیاری از مناطق هندوستان و بنگلادش و برخی کشور های اروپایی که در اطراف ساحل وجود دارند از بین بروند.

گردآوری: محسن مرادی