تبیان، دستیار زندگی
همه ی ما ممکن است خاطرات بد و ناراحت کننده ای در ذهن داشته باشیم و بخواهیم اصطلاحاً از شر آنها خلاص شویم و برای همیشه آن ها را از ذهن پاک کنیم، اما سوال این است که چگونه ؟
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : سمیه جولایی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پاک کن را بردار، مغزم را پاک کن!


همه ی ما ممکن است خاطرات بد و ناراحت کننده ای در ذهن داشته باشیم و بخواهیم اصطلاحاً از شر آنها خلاص شویم و برای همیشه آن ها را از ذهن پاک کنیم، اما سوال این است که چگونه ؟


پاک کردن مغز

خاطرات بد نه تنها بخشی از ذهن هشیار یا خودآگاه ما را تشکیل می دهند؛ بلکه اثری بر ذهن ناخودآگاه ما می گذارند. پژوهشی جدید در این زمینه نشان می دهد تلاش برای فراموش کردن خاطره ای بد می تواند به پاک شدن اثر آن از ذهن ناخودآگاه کمک کند. در این مطالعه، پژوهشگران به افراد مورد آزمون، جفت تصاویری را نشان دادند و گاهی از آنها می خواستند تلاش کنند و تصویر اول را از یاد ببرند. آنها می خواستند بدانند فراموشی خودخواسته تا چه میزان می تواند به شرکت کنندگان کمک کند تا شی ء نشان داده شده در تصویر اول را به یاد بیاورند، این بار به صورت غیر قابل تشخیص در پشت تصویری درهم از آن شی ء.
به طور معمول، بعد از این که افراد تصویری را می بینند، مثلاً  " یک فنجان قهوه" ، آنها آسان تر می توانند تصویر بعدی از آن فنجان قهوه را حتی اگر با چنین بهم ریختگی بصری پوشانده شده باشد تشخیص دهند. علت این است که بار اول مغز، کار کمی برای نمایش مغزی فنجان قهوه  انجام می دهد.
اگرچه در این مطالعه، به این نتیجه رسیدند که چنان چه شرکت کنندگان تلاش کرده باشند بار اول آن تصویر را فراموش کنند؛ زمان طولانی تری را برای تشخیص یک شیء در تصویر دوم نیاز دارند. به علاوه با توجه به مقاله ای که در  17 مارس 2015 در گزارش کنفرانس  آکادمی ملی علوم منتشر شده است، تلاش فعال برای فراموش کردن یک شیء  نمایش مغزی ناخودآگاه آن تصویر برای بار دوم را تغییر می دهد.
میشل اندرسن ، پژوهشگر و متخصص عصب شناسی در دانشگاه کمبریج انگلستان در این زمینه می گوید: "هنگامی که سعی می کنید چیزی را فراموش کنید، اساساً شما مناطقی از مغز را خاموش می کنید که به طور عادی نقشی را در مشاهده ی آن شیء بر عهده دارند، تنها برای این که آن را به قسمت هشیاری و خودآگاهی بیاورید. اثر جانبی انجام این کار این است که هر آن چه که تصویر فنجان قهوه بر ذهن داشته است، ضعیف باشد و به همین شکل در آینده هنگامی که شما به دنبال یافتن فنجان در تصویر بهم ریخته هستید ، آن را به صورت دشوارتری به خاطر می آورید."

دور از ذهن، دور از دید
اندرسون در ادامه می گوید : " برای نمونه، عقیده بر این است که  نمایش ذهنی یک شیء،  اولین تصویر فنجان قهوه، در بخش کرتکس بصری مغز ذخیره می شود، بخش هایی از مغز که به طور واقعی عمل " مشاهده " را انجام می دهند، این نوع از اثر مغزی با حافظه ی خودآگاه که شخص آن را فرا می خواند متفاوت است."
در این مطالعه، پژوهشگران از  fMRI برای مشاهده و پیگیری فعالیت مغزی شرکت کنندگان در طول مشاهده ی تصاویر استفاده کردند تا کشف کنند که چه زمانی آنها مجدداً تصویری را که سعی کرده بودند فراموش کنند به خاطر می آورند؛ آنها به دنبال یافتن بخش هایی از مغز هستند که در این فرآیند فعالیت کمتری در مقایسه با تصاویری که برای فراموش کردن آنها تلاشی انجام نشده است دارند. پژوهشگران می گویند: این نتیجه نشان می دهد که افراد می توانند به طور خود خواسته فعالیت و واکنش مجدد یک دریافت بصری از خاطرات را محدود کنند و از این که آنها را دوباره به خودآگاه  خود بیاورند ممانعت به عمل آورند.

پژوهشی جدید در این زمینه نشان می دهد تلاش برای فراموش کردن خاطره ای بد می تواند به پاک شدن اثر آن از ذهن ناخودآگاه کمک کند.


یادبگیر، فراموش کن!
اگرچه این یافته  به این احتمال اشاره دارد که تلاش فعال برای فراموشی یک خاطره می تواند به خصوص به افرادی کمک کند که زخم ها و آلام روحی را تجربه کرده اند، اما با این حال پژوهشگران می گویند تلاش برای فراموش کردن یک خاطره ی قوی احساسی – عاطفی ممکن است به سادگی فراموش کردن خاطره ی یک فنجان قهوه_ مانند آن چه در این آزمایش انجام شد_ نباشد.
اندرسون اظهار می دارد: " من قطعاً تصور نمی کنم که این کار چیزی باشد که در یک حرکت بتوان آن را یک باره انجام داد؛ بلکه به نظر من باید آن را به صورت مداوم تکرار کرد تا نتیجه بخش باشد". این مطالعه در واقع به بررسی واکنش افراد بعد از این که تصویری را دیده اند می پردازد. سوالی که همچنان باقی می ماند این است که چه مدت پس از رخ دادن یک حادثه ی تلخ، ممکن است افراد بتوانند اثرات این خاطره را از ذهن پاک کنند؟؟ اندرسون در پاسخ به این سوال معتقد است که گذر زمان، باعث می شود ، این فرآیند شکل دیگری بیابد."
در آزمایش های بعدی، پژوهشگران سعی دارند از شرکت کنندگان بخواهند خاطراتی را از آرشیو ذهنی خودشان از یاد ببرند تا کشف کنند آیا همین فرآیند برای خاطراتی که مدتی از رخداد آنها گذشته طی می شود در مغز رخ می دهد ؟!

سمیه جولایی/ دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی

بخش دانش و زندگی تبیان