تبیان، دستیار زندگی
بدن انسان علی رغم استحکام و توانایی بسیار بالا در ترمیم، بسیار آسیب پذیر است. ترمیم آسیب¬ها در جوانی تلاش زیادی نمی¬خواهد اما با افزایش سن این قابلیت کاهش می¬یابد در نتیجه بسیاری از افراد مسن، و جوان های بیمار، رویای تعویض بافت فرسوده با بافت سالم را....
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مهندسی بافت (1)


بدن انسان علی رغم استحکام و توانایی بسیار بالا در ترمیم، بسیار آسیب پذیر است. ترمیم آسیب ها در جوانی تلاش زیادی نمی خواهد اما با افزایش سن این قابلیت کاهش می یابد در نتیجه بسیاری از افراد مسن، و جوان های بیمار، رویای تعویض بافت فرسوده با بافت سالم را در سر می پرورانند. امروزه با رشد دانش پزشکی و روی کار آمدن مهندسی مواد زیستی (بیومتریال) این رویا قابل دستیابی شده است.

مهندسی بافت (1)

تاریخچه

اولین بار در سال 1900 الکسی کارل واژه ی مهندسی بافت را مطرح نمود. او به همراه لیندربرگ در انستیتوی مطالعاتی در نیویوک با هدف نگهداری بافت های جدید در شرایط آزمایشگاهی و جایگزینی آنها در بدن موجود زنده آزمایشاتی را آغاز نمود. پس از کارل و لیندبرگ، کارهای زیادی در این زمینه انجام شد تا اینکه در سال 1980 پوست مصنوعی ساخته شد، و بر روی یک بیمار  آزمایش شد. از آن پس به تدریج مهندسی بافت به عنوان یک زمینه یا شاخه جدیدی از علم شروع به گسترش نمود.

مهندسی بافت به طور عام به معنی توسعه و تغییر در زمینه ی رشد آزمایشگاهی مولکول ها و سلول ها در بافت و یا عضو، با  هدف جایگزینی و ترمیم قسمت آسیب دیده در بدن است. دانشمندان از سال ها پیش قادر به کشت سلول ها در خارج از بدن بودند اما فناوری رشد شبکه های سه بعدی سلولی، با هدف جایگزینی آن به جای بافت آسیب دیده، اخیراً میسر شده است.

مهندسی بافت چیست؟

به طور خلاصه در مهندسی بافت Tissue Engineering TEیک ماده متخلخل به عنوان ماترکس خارج سلولی یا داربست برای رشد سلول ها تهیه شده و سپس عوامل رشد روی آنها قرار می گیرد. پس از رشد مناسب سلول ها در فضای متخلخل داربست ، از محیط آزمایشگاه به داخل بدن موجود زنده منتقل می¬شود. به تدریج رگ ها به داخل داربست توسعه یافته و سلول ها را تغذیه می نمایند.

مهندسی بافت (1)

در بافت های نرم بعد از انتقال، الزاماً داربست باید تخریب شود تا بافت نرم جدید جایگزین آن شود. اما برای بافت های سخت می توان از موادی بهره جست که تخریب  ناپذیر باشند.

به مرور زمان سلول ها توسط پیغام هایی که از سوی داربست و سلول هایی که روی آن قرار دارند، مورد تحریک قرار میگیرد و نهایتاً بافت خود را بازسازی می نماید.

آنچه که بیان شد، دورنمای ایده آلی است که تلاش بسیاری از افرادی است که وارد مهندسی بافت شده اند و آرزوی نیل به این اهداف را دارند. البته با توجه به پیشرفت هایی که در این زمینه در حال انجام است، این مهم بعید به نظر نمی رسد.

تا  به امروز بافت های مصنوع انسان نظیر پوست، کبد، استخوان، ماهیچه، غضروف، تاندون و رگهای خونی ساخته شده اند.

مهندسی بافت از دیدگاه آکادمیک

مهندسی بافت فن آوری و رویکردی چند زمینه ای است که علوم مختلفی را درگیر می نماید. در مورد مهندسی بافت از زمینه های مختلف علوم بیولوژی، سلولی، بیوشیمی، بیومتریال، مهندسی پزشکی، پزشکی و داروسازی استفاده می¬نماید. کمک گرفتن از تمامی این علوم باعث می شود تا مهندسی بافت دارای کاربرد مطلوب و مورد نظر گردد، تا نهایتاً بافتی که دچار نقص شده است را ترمیم و بازسازی و یا دوباره ¬سازی نماییم تا بافت به عملکرد مطلوب خود دست یابد.

مهندسی بافت (1)

اجزای اصلی دخیل در مهندسی بافت

1. داربست یا Scaffold :  پلیمری است که از مواد زیستی (بیومتریال) مناسب ساخته می شود

2. سلول

3. مولکول های فعال کننده زیستی Bioactive:  مثال از این مورد فاکتور های رشد می باشند که سیگنال های موثر را برای ایجاد اتصالات سلولی، تمایز سلولی و نهایتاً تکثیر سلولی ایجاد می نمایند.

چرا مهندسی بافت؟

امروزه یکی از رایج ترین راه هایی که نقایص بافتی را رفع می نماید، پیوند بافت می باشد. برای اینکار از افراد دهنده ای که قادرند بافت های خود را در اختیار فرد گیرنده قرار دهند استفاده  می شود. بافت فرد اهداکننده خارج شده و به فرد گیرنده پیوند زده می شود. این روش دارای مشکلات خاص خود است و علاوه بر هزینه های بسیار بالایی که در این پرسه تحمیل می شود، مسائل دیگری نظیر احتمال ایجاد آلودگی های میکروبی و ویروسی، واکنش های ایمنی و پس زدن پیوند وجود دارد.

یک روش ترمیمی دیگر، استفاده از تکنیک های جراحی و پروتزهای مصنوعی برای جبران نقص می باشد. در این روش مهندسی پلیمر به کمک خواهد آمد و با طراحی یک پروتز یا external device وارد بدن فرد می شود که به صورت دائم در بدن باقی خواهد ماند.

در مواردی که نقص به علت کمبود یک ماده ی متابولیکی خاص در بدن باشد، می توان این ماده را به بدن وارد نمود. به عنوان مثال در مواردی که نقص کمبود انسولین و یا مقاومت به انسولین وجود دارد می توان انسولین خارجی وارد بدن کرد.

اما یکی از بهترین و جامع ترین راهکارهای مقابله با نقایص بافتی، به کارگیری مهندسی بافت می باشد.

سمانه سادات عنایتی

بخش دانش و زندگی تبیان


منابع:

Langer R, Vacanti JP. Tissue engineering. Science 260 (5110): 920–6(1993).

Robert M. Nerem. Tissue Engineering: From Biology to Biological Substitutes. Spring 1995, 1(1): 3-13.