موجودات تراریخت(قسمت اول)

معرفی و تاریخچه

تراریخت یا ترنس‌ژنیک (Transgenic) سازی فرایندی است که طی آن موجودی با ویژگی‌های جدید ایجاد می‌شود.

در فرایند تراریختی، ژن‌ یا ژن‌هایی از یک موجود به موجود دیگر منتقل می‌شود. با انتقال ژن جدید به سلول یا موجود زنده ویژگی جدیدی در آن موجود ایجاد می‌شود. موجودی که به این ترتیب دچار تغییر در ماده‌ی ژنتیکی اش شده است یا به عبارتی اصلاح ژنتیکی شده است را موجود دستورزی شده genetically modified organism یا به اختصار GMO می‌گویند.

انتقال ژن به موجودات با به کارگیری فنون مهندسی ژنتیک میسر می‌گردد. معمولا‌‌ً با تولید DNA نوترکیب، که متشکل از مولکول ناقل و ژن انتقالی است، امکان انتقال ژن از موجود دهنده‌ی ژن به موجود گیرنده را فراهم می‌کند.

بشر برای استفاده هرچه بیشتر و مطلوبتر از منابع حیوانی و گیاهی همچنین برای مبارزه با قحطی و خشکسالی همواره در تلاش برای اهلی سازی و ایجاد تغییر در موجودات بوده است. اقدام بشر برای اصلاح ژنتیکی موجودات به سال‌ها پیش از شروع علم ژنتیک برمی‌گردد. اقداماتی نظیر بومی سازی گیاهان و جانوران، جفتگیری‌های هدایت شده‌ی آنها، جداسازی ارقام و نژاد‌ها مطلوب از سایرین و پرورش آنها، اقدام به پیوند زدن درختان از جمله روش‌های سنتی ایجاد تغییر در موجودات است.

با کشف مولکول DNA  در سال 1944 به عنوان مولکول دربرگیرنده‌ی اطلاعات وراثتی حیات و سپس شکل‌گیری تکنیک‌های تولید DNA نوترکیب و پیشرفت‌های حاصل از آن بشر رفته رفته استفاده از روش‌های زیست فناوری برای اصلاح موجودات مورد نیازش را جایگزین روش‌های سنتی کرد تا جایی که نه تنها در بهبود کیفیت و کمیت محصولات که حتی در تولید کالا‌های لوکس و فانتزی نیز از آن بهره می‌گیرد.

اولین موجود تراریخت، که باکتری «ای‌.کولای» بیان کننده‌ی ژن انتقال یافته از باکتری سالمونلا بود، در سال 1973 به دست «نورس کهن» خلق شد.

پس از آن «هربرت بایر» اولین شرکت زیست‌فناوری را با نام «ژیننتک» تاسیس کرد. شرکت ژیننتک در سال 1986 اعلام کرد که موفق به خلق ای.کولای تولید کننده‌ی پروتئین انسولین انسانی شده است.

با وجود موفقیت‌های حاصل از تولید GMOها ، به دلیل نگرانی جوامع از خطرات احتمالی استفاده از باکتری‌های تراریخت، دولت‌ها همواره نسبت به تولید و استفاده از GMOها بدبین و سختگیر بوده اند. به عنوان مثال؛ یک شرکت بیوتکنولوژی در کالیفرنیا به نام «شرکت علوم ژنتیکی پیشرفته» که موفق به ایجاد باکتری‌های اصلاح شده‌، با انتقال ژن‌هایی از باکتری‌های سرمازی، برای حفاظت از گیاهان در مقابل سرمازدگی شده بود مکرراً به دلیل مخالفت‌های دولت، از به کارگیری دستاوردش بازداشته می‌شد.

با پیشرفت‌ها‌ی روزافرون بیوتکنولوژی، از میزان این نگرانی‌ها کاسته شد. توسعه‌ی زیست فناوری منجر به خلق باکتری‌ها، گیاهان و جانوران تراریختی شد که ویژگی‌های مطلوب‌تری نسبت به انواع طبیعی خود داشتند. همچنین GMOهایی به عنوان کارخانه‌های زنده‌ی تولیدات دارویی مورد نیاز در درمان بیماری‌ها خلق می‌شوند.

با وجود مزایایی که GMOها برای انسان به همراه دارند برخی از اکولوژیست‌ها و حامیان محیط زیست نسبت به استفاده از گیاهان تراریخت به عنوان غذا به دلیل احتمال رها شدن آنها به محیط زیست، که ممکن است سبب  برهم خوردن تعادل اکوسیستم گردد، نگران اند و با آن مخالفت می‌کنند.

در بخش‌های دیگر مجموعه‌ی پیش رو به بررسی دقیق‌تر ابعاد استفاده و تولید GMOها و انواع آنها خواهیم پرداخت.

نویسنده: سمانه سادات عنایتی