اقیانوس فضایی !
ماه گذشته دو مقاله در مجله‌ی Nature، در پاسخ به این پرسش که آیا قمر زحل، انسلادوس، دارای اقیانوس شور و مایع می‌باشد، مواضع مخالفی نسبت به هم گرفتند.
یک گروه تحقیق از اروپا می‌گوید ستون‌های عظیم آب که به صورت فواره‌های غول پیکر از قطب جنوب این قمر جاری می‌شوند، از یک اقیانوس شور سرچشمه می‌گیرند. گروه دیگر، از دانشگاه کلرادو، اظهار می‌دارد که این آبفشان‌های مفروض برای حاصل شدن از یک اقیانوس، از سدیم کافی برخوردار نیستند. حقیقت ممکن است به جستجو‌ی حیات فرازمینی و همچنین به درک ما از نحوه‌ی شکل گیری اقمار سیاره‌ای بستگی داشته باشد.
ابتدا فضا‌پیمای کاسینی این ستون آب را در کاوش خود از سیاره‌ی حلقه‌دار بسیار بزرگ در سال 1384/ 2005 کشف کرد. انسلادوس بخار آب، گاز و خرده‌ریزهای یخ را به فضا، به ارتفاعی در حدود صدها کیلومتر بالاتر از سطح قمر، پرتاب می‌کند.
این قمر، که در خارجی‌ترین حلقه‌ی E زحل در گردش است، یکی از سه جرم خارجی منظومه شمسی است که فوران‌های فعالی از گرد و غبار و بخار تولید می‌کند. علاوه براین، گذشته از زمین و مریخ و قمر مشتری، اروپا، انسلادوس یکی از مکان‌هایی در منظومه شمسی است که ستاره‌شناسان دارای شواهد مستقیمی از وجود آب در آن ناحیه هستند.
محققان اروپایی، به سرپرستی فرانک پستبرگ (Frank Postberg) از دانشگاه هیدلبرگ در آلمان، از کشف نمک‌های سدیم در میان گرد و غبار خارج شده از ستون‌های آب انسلادوس گزارش دادند. پستبرگ و همکارانش داده‌ها را، که از تحلیل‌گر غبار کیهانیCosmic Dust Analyzer (CDA) متصل به فضا‌پیمای کاسینی به دست آمده، مطالعه کرده‌اند و با اطلاعات حاصل از تجربیات آزمایشگاهی تلفیق نموده‌اند.
آن‌ها می‌گویند دانه‌های یخی در آبفشان انسلادوس دارای مقدار قابل توجهی از نمک‌های سدیم می‌باشند که نشان‌دهنده‌ی اقیانوس شور در اعماق بسیار پایین هستند.
نتایج مطالعه‌ی آن‌ها بر این مطلب دلالت می‌کند که غلظت نمک طعام در این اقیانوس می‌تواند همانند اقیانوس‌های زمین و در حدود 3/0-1 مول نمک در هر کیلو‌گرم از آب باشد.
ولی مطالعات کلرادو تعبیر متفاوتی را ارائه می‌کند. نیکلاس اشنایدر (Nicholas Schneider)، از آزمایشگاه بولدر ( مربوط به فیزیک جو و فضا) و همکارانش می‌گویند مقدار زیاد سدیم در این آبفشان باید همان میزان نور زرد ساطع کند که از چراغ‌های خیابان حاصل می‌شود و بهترین تلسکوپ‌های دنیا می‌توانند حتی تعداد کمی از اتم‌های سدیم چرخان به دور زحل را شناسایی کنند.
"اینها همه فرضیه هستند ولی ما نمی‌توانیم با نتایجی که تا کنون به دست آوریم هیچ کدام را تأیید کنیم. ما باید همه‌ی آن‌ها را در نظر داشته باشیم".
تیم اشنایدر با استفاده از دو تلسکوپ نشان داد مقدار کمی اتم‌های سدیم در بخار آب وجود دارد. اشنایدر گفت: " حمایت از فرضیه‌ی آبفشان بسیار جالب توجه بوه است. ولی آنچه که طبیعت می‌گوید اینگونه نیست".
یک توضیح مطرح شده برای این نتایج متفاوت چنین است که غارهای عمیق ممکن است در جایی که آب به آرامی تبخیر می‌شود، وجود داشته باشند. هنگامی که فرآیند تبخیر کند است بخار حاوی مقدار کمی سدیم می‌شود همانند آبی که از اقیانوس تبخیر می‌شود. سپس این بخار درحین عبور از شکاف‌های کوچک به فضای خلاء به صورت فواره در‌می‌آید.
او گفت: "اگر این تبخیر شدیدتر می‌شد نمک بیشتری در برمی‌گرفت. این طرح تبخیر کند از یک اقیانوس غار مانند عمیق با نتایجی که تا‌کنون به دست آوردیم محتمل است".
ولی اشنایدر توضیح‌های متعدد دیگر برای فواره‌ها را به یک اندازه قابل قبول دانست. او گفت: "احتمال دارد یخ گرم به فضا تبخیر شود. حتی ممکن است مکان‌هایی باشند که پوسته در اثر حرکات در جهت مخالف خودش ساییده شود و این اصطکاک، آب مایع تولید می‌کند سپس این آب به فضا تبخیر می‌شود".
"اینها همه فرضیه هستند ولی ما نمی‌توانیم با نتایجی که تا کنون به دست آوریم هیچ کدام را تأیید کنیم. ما باید همه‌ی آن‌ها را در نظر داشته باشیم".
منبع:
به نقل از:
تنظیم برای تبیان:
ا.م.گمینی
