تبیان، دستیار زندگی
در مقایسه با دیگر سیارات، سیاره ی ما بیشترین گوناگونی آب و هوایی و محیطی را دارا است، چرا که در منطقه ی زیست پذیر دور خورشید قرار گرفته است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

زمین: سیاره ی سرد و گرم!

تغییرات ارتفاع خورشید در ظهر در فصول مختلف

در مقایسه با دیگر سیارات، سیاره ی ما بیشترین گوناگونی آب و هوایی و محیطی را دارا است، چرا که در منطقه ی زیست پذیر دور خورشید قرار گرفته است. همچنین از نظر زمین شناختی، سیاره ی ما دوره های بلند مدتی از تغییرات و کوهزایی ها و چین خوردگی ها را پشت سر گذاشته است. کوه اورست در هیمالایا مرتفع ترین کوه روی زمین با ارتفاع 8848 متر می باشد. بلندترین کوه در افریقا، کلیمانجارو است که با ارتفاع 5895 متر و قله ی پوشیده از برفش، تنها 3 درجه از خط استوا فاصله دارد. ترانشه ی میان اقیانوسی اطلس عمیق ترین منطقه روی زمین است، با عمقی برابر 11033 متر. برای ما انسانها که بیشتر از 2 متر قد نداریم، این اندازه ها بسیار مرتفع و عمیق به نظر می رسد، ولی از یک زاویه ی دید متفاوت اگر زمین اندازه ی یک توپ بسکتبال بود، صاف تر از یک توپ بسکتبال واقعی به نظر می رسید.

اورست

دمای مناطق مختلف زمین بیش از 140 درجه نوسان دارد! دماهایی به سردی 89 – درجه در ووستُک روسیه گزارش شده است، در حالی که در دره ی مرگ در کالیفرنیا دما به 57 درجه ی سانتی گراد هم می رسد.

زمین یک جسم همگن نیست، بلکه سیاره ای است متفاوت که از پوسته های همرکز با خواص متفاوت ساخته شده است. بعد از بمباردمان اولیه که تکه سنگ ها و خرده سیارکهای اولیه با هم برخورد می کردند و زمین اولیه را ساخته بودند، زمین جایی بسیار داغ بود: یک توده ی مذاب از مواد. درست مثل جریانهای درون یک کوره ی ذوب فلزات، مواد سنگین تر به پایین رفتند و مواد سبکتر روی سطح شناور شدند. بدین ترتیب مواد تشکیل دهنده ی زمین به لایه هایی تقسیم شدند که فلزات سنگین تر در مرکز قرار گرفتند. بدون این تفکیک و بدون فرآیند تکتونیک صفحه ای که قاره ها و اقیانوس ها و جو را بوجود آوردند، احتمالاً حیات هیچ گاه نمی توانست روی زمین بوجود آید، و یا اینکه به شکلی متفاوت تکامل پیدا می کرد. با

لایه های زمین

رفتن از سطح به مرکز زمین، دما و فشار افزایش پیدا می کند. هسته ی داغ آهنی-نیکلی زمین در واقع یک کره ی فلزی بزرگ با قطر 6500 کیلومتر می باشد: یعنی تقریباً به اندازه ی سیاره ی مریخ. این هسته، حدود یک سوم جرم زمین را شامل می شود. دمای هسته ی زمین نیز بسیار داغ است: حدود 6000 درجه سانتی گراد، برابر با دمای سطح خورشید! با اینکه دمای ذوب آهن بسیار کمتر از این مقدار است، حدود 1500 درجه، با این همه نیمه ی مرکزی هسته ی زمین، به علت فشار فوق العاده زیاد لایه های بالایی، جامد مانده است. نیمه ی بیرونی هسته ی زمین ، اما، به علت فشار کمتر توانسته به حالت مایع باقی بماند. با چرخش زمین بدور خود، این منطقه ی مایع، میدان مغناطیسی ایجاد می کند، همان میدان مغناطیسی زمین، که توسط پرندگان، دریانوردان و نمازگزاران برای جهت یابی استفاده می شود.

لایه های زمین

هسته ی زمین هنوز بعد از این همه سال، داغ باقی مانده است، چرا که گرمای اولیه ی حاصل از برخوردهای بین خرده سنگها با زمین اولیه، را حفظ کرده است، و از طرف دیگر واکنشهای رادیواکتیو با نیمه عمرهای طولانی، مثل اورانیوم، توریوم و پتاسیم، که از ابتدای شکل گیری زمین در آن قرار گرفته اند، نیز باعث گرم تر شدن لایه های درونی زمین می گردند. اگر این عناصر رادیواکتیو که در میلیاردها سال پیش بر اثر یک انفجار ابرنواختری بوجود آمدند، در زمین قرار نمی گرفتند، این سیاره، دنیایی بسیار متفاوت و از نظر زمینشناختی مرده بود.

گوشته ی زمین که حدود 2800 کیلومتر ضخامت دارد، هسته را احاطه کرده است. گوشته از سنگهای نیمه جامد با چگالی متوسط از ترکیبات اکسیژن با منیزیم، آهن و سیلیکن ساخته شده است. لایه ی نازک بعدی زمین حدود 100 کیلومتر  با نام «سنگ کره» از مواد سبک از ترکیبات اکسیژن با سیلیکن، آلومینیوم، کلسیم، منیزیم، سدیم و پتاسیم بوجود آمده است. این لایه خود از تعداد زیادی لایه های بزرگ و صفحات سنگی تشکیل شده است. منطقه ی بیرونی سنگ کره، پوسته ی قاره ای را با ضخامت 20 تا 50 کیلومتر و پوسته ی اقیانوسی را ضخامت 5 تا 10 کیلومتر حمل می کند. در زیر سنگ کره لایه ای قرار دارد به نام سست کره که به طور بخشی ذوب شده است.

اورست
قله ی اورست، مرتفع ترین کوه سیاره ی ما با ارتفاع 8848 متر. تبتی ها آن را الهه ی زمین مادر می دانند. این کوه در رشته کوه هیمالایا بین تبت و نپال قرار گرفته است. در 29 ماه می سال 1953 میلادی سرادموند هیلاری از نیوزیلند و تنزینگ نورکی یک کوه نورد نپالی، قله ی اورست را فتح کردند. این تصویر توسط یک فضاپیما، زمانی از قله ی اورست تهیه شده است که خورشید به تازگی طلوع نموده و سایه های بلند کوهها به سمت غرب کشیده شده است. کوه اورست، در مرکز عکس، بلندترین سایه را ایجاد نموده است. تعدادی یخچال بزرگ، دره های زمخت اطراف را پر کرده است.

منبع:

D.R.Altschuler, Children of the stars, 2002, pp 77-88

ترجمه:

ا.م.گمینی