باروری فضا (1)

رفتار یک ستاره بعد از زندگی  راحتی که با سوزاندن هیدروژن داشته، به جرمش بستگی دارد. بعضی از ستارگان، زندگیشان را بسیار خشونت بار به پایان می رسانند، در حالیکه بقیه به آهستگی از بین می روند. همین مرگ خشونت بار، باعث می شود فلزات سنگین خلق شوند.

انفجار ستاره ای و خلقت عناصر سنگین در عالم:

در قرن هجدهم، چارلز مسیه – ستاره شناس فرانسوی - یک فهرست از اجرام  غیر ستاره ای آسمان گردآوری کرد. اجرامی که وقتی از پشت تلسکوپ دیده می شوند، تیره و تار به نظر می رسند. شکار دنباله دارها راهی برای کسب شهرت بوده و هست. به همین علت مسیه فهرستی تهیه کرد تا ستاره شناسان، وقتشان را برای گیج شدن و قاطی کردن این سحابی ها با دنباله دار تلف نکنند. اولین عضو این فهرست M1 بود که در صورت فلکی گاو قرار داشت. همانطور که مسیه بعد از رصد کردن M1 در 1758 انتظار داشت، این جرم یکی از بزرگترین اجرام مورد مطالعه ستاره شناسان مدرن شد. ویلیام پارسوتر، ستاره شناس ایرلندی و سازنده ی بزرگترین تلسکوپ قرن نوزدهم، سحابی M1 را در حدود سال 1850 مورد بررسی قرار داد. این سحابی به خاطر شباهتهایی که به خرچنگ داشت (در تصورات پارسوتر)، سحابی خرچنگ نام گرفت.

از زمانهای بسیار دور، رصدگران آسمان می دانستند که ستاره ها در زمانهای خاصی به طور ناگهانی مشتعل می شوند و برای مدت کوتاهی بسیار درخشان می گردند. این مسئله با این فکر که ستاره ها اجرامی ثابت و تغییر ناپذیرند، تناقض داشت. گاهی ممکن بود در جایی از آسمان ستاره ای ظاهر شود که قبلاً چیزی از آن در آن محل دیده نمی شد. این ستاره ها "نواختر" نامیده شدند. همچنین مشاهده شد که این حالت برای ستاره هایی که فاصله خیلی زیادی از ما دارند هم اتفاق می افتد، حتی ستاره هایی که در کهکشان های دیگر هستند. در بعضی از این موارد مشخص شد که با وجود فاصله ی بسیار زیاد ستاره ها، افزایش درخشندگی به طور واضح خیلی زیاد است. حتی بیشتر از یک نواختر عادی بنابراین برای این ستارگان نام "ابر نو اختر" را بر گزیدند.

ابرنواختری در اعماق تاریخ

در سال 1054، منجمین چینی، حیرت و شگفتیشان را از مشاهده ی ستاره ای جدید در صورت فلکی گاو گزارش دادند.

این ستاره 6 بار درخشنده تر از سیاره زهره بود، طبیعتاً پر نورترین چیز در آسمان شب. مکان این ستاره، منطبق بر جایی است که امروز ما سحابی خرچنگ را می بینیم. سحابی خرچنگ 500 سال نوری از ما فاصله دارد، بنابراین در کهکشان ما قرار دارد. (همانطور که به خاطر دارید اندازه ی کهکشان ما 100000 سال نوری است.) در قرن اخیر مطالعه و بررسی گاز درن سحابی خرچنگ آشکار کرده که این گاز به سرعت در حال انبساط است. این سرعت حدود km/s 1500 می باشد. یک برون یابی رو به عقب از این حادثه (برگرداندن فیلم در زمان به عقب) به

خوبی نشان می دهد که این باید از بقای ستاره ای باشد که در سال 1054 توسط چینی ها رصد شد! عجیب است که هیچ اثری از گزارش های اروپایی (و اسلامی - عربی) در مورد این حادثه، یافت نشده است، یا هیچ کسی علاقه ای به ثبت آن نداشته یا شاید به این علت که اصلاً انتظار چنین رویدادی نمی رفته است. زیرا که در آن زمان «ستاره ها ثابت و تغییر ناپذیرند!!» تصور می شدند. مشخصات سحابی خرچنگ با آنچه از یک انفجار، انتظار  داریم، کاملاً همخوانی دارد. آنچه ما امروز مشاهده می کنیم باقیمانده ی ستاره ای است با جرم بیش از 8 برابر خورشید که تمام سوخت هسته ای ممکن اش را به پایان رسانده و زندگی اش را با انفجاری بزرگ پایان داده است: یک ابرنواختر!

از دو ستاره ی کم نوری که نزدیک به مرکز سحابی قرار دارند، آن ستاره ی جنوبی تر، سطحی بسیار داغ دارد. این ستاره همانطور که در ادامه خواهید دید، ظاهراً مرکز آن انفجاری بوده که برای حیرت زده کردن منجمین در اعماق کیهان محفوظ مانده است.

در ادامه خواهید خواند که چگونه همین انفجارات بزرگ ستاره ای، طلا و نقره خلق می کنند...!

ترجمه:

علیرضا حسینی

ویرایش:

ا.م.گمینی

منبع:

D.R.Altschuler, Children of the stars, 2002, pp 26-34