تخریب کعبه در مختارنامه؟!

سید و سالار شهیدان به خاطر احتمال کشته شدن در مکه و جهت حفظ و حرمت این سرزمین ، مناسک حج خویش را به عمره مفرده تبدیل و این سرزمین را به سوی کوفه ترک کرد. ولیکن زبیریان طالب قدرت برای حفظ ریاست و جان خویش، خود را متحصن در کعبه کرده و موجبات بی احترامی به آن بیت شریف را پدید آوردند. قسمت چهاردهم سریال تاریخی مختار نامه، هجوم امویان به خانه خدا و به آتش کشیدن بیت الله الحرام را به تصویر کشید.

پرسشی که مطرح می شود این است که آیا مگر نه این است که خداوند متعال کسی که قصد تخریب کعبه را داشته باشد به وی امان نخواهد داد و همچون اصحاب فیل آنان را نابود می کند، پس این واقعه تاریخی چگونه با این اعتقاد توجیه پذیر است؟

برای پاسخ به این پرسش در ابتدا نکته ای تاریخی درباره هجوم به خانه خدا توسط امویان در عصر زبیریان بیان می کنیم:

دو بار هتک حرمت خانه ی خدا در زمان عبدالله بن زبیر

سال 63 هـ ق در جریان «جنگ حره» لشگریان یزید به فرماندهی حصین بن نمیر به قتل عام مردم مدینه و سپس برای سرکوبی عبدالله بن زبیر مکه را محاصره کردند. وی به خانه کعبه پناه برد و لذا لشگریان یزید، داخل مسجدالحرام و کعبه را سنگباران کردند که در اثر آن قسمتی از کعبه خراب شد و پرده و سقف آن آتش گرفت. در این هنگام یزید مُرد و سپاه امویان محاصره مکه را نیز ترک کردند. ( قسمت چهاردهم سریال مختار نامه، به تصویر کشاندن این واقعه را بر عهده داشت. )

مرحله دوم، بعد از مرگ یزیدبن معاویه بود که عبدالله بن زبیر مردم را به بیعت با خود دعوت کرد و تدریجا بیشتر مردم حجاز ، عراق، فارس و خراسان (تمام ممالک اسلامی آن روز) به جز مصر و شام، خلافت او را قبول کردند. مدت خلافت او هشت سال و اندی طول کشید تا اینکه عبدالملک بن مروان، حجاج بن یوسف را با سپاهی به جنگ او فرستاد. عبدالله باز نیز به خانه کعبه پناه برد!!

حجاج مکه را محاصره کرد و از منجنیق هایی که بر بالای کوه «ابوقبیس» نصب کرده بود، خانه کعبه را خراب کرد و داخل مسجدالحرام را سنگباران نمود. عبدالله بن زبیر در این جنگ کشته و حکومت ناحق زبیریان پایان پذیرفت.

با اندکی دقت درمی یابیم که سید و سالار شهیدان به خاطر احتمال کشته شدن در مکه و جهت حفظ و حرمت این سرزمین، مناسک حج خویش را به عمره مفرده تبدیل و این سرزمین را به سوی کوفه ترک کرد. ولیکن طالبان قدرت، چگونه برای حفظ ریاست و جان خویش، خود را متحصن در کعبه کرده و موجبات بی احترامی به آن بیت شریف را پدید آوردند؟!

دیدگاه قرآن درباره امنیت کعبه

الف. خداوند در قرآن به عنوان یک سنت تغییرناپذیر فرموده: هر كس قصد سوء نسبت به كعبه داشته باشد و بخواهد با تخریب آن، دین را از میان بردارد و با ویران كردن آن، پرستش خدا را بمیراند و خلاصه اینكه هر كس كه خواهان كجروی ظالمانه در كعبه باشد، خداوند او را عذابی دردناك می‏چشاند[1]، آن سان كه اثری از او باقی و پابرجا نماند و بر آن اساس، آن معجزه الهی در عام‏الفیل روی داد و سپاه اَبرهه به عذاب الهی گرفتار آمد.[2]

حال،اگر کسی معتقد به کعبه باشد و قصد تخریب آن را نیز نداشته باشد ولیکن به عللی به آن ضربه زند هر چند گناهی بسیار عظیم مرتکب شده است، آیا شامل این آیه می شود؟

ب. خداوند متعال به سرزمین مکه سوگند یاد کرده است و بلافاصله می فرماید و آن سرزمینی که تو ای پیامبر خدا(ص) در آن باشی! [3]

بنابراین، خداوند به سرزمین و به مكه‏ای سوگند یاد می‏كند كه پیامبر خدا ‏صلی الله علیه و آله و سلم در آن باشد وگرنه مكه بدون پیامبر و كعبه بدون ولایت[4] خانه‏ای عادی است. هر گاه حاکم جوری همچون عبدالله بن زبیر بر آن سرزمین پاک حکمرانی و در آن پناه گیرد، چه تضمینی بر حفاظت و صیانت از آن بیت عتیق وجود دارد؟

امویان و زبیریان هر دو ناحق بودند

در جنگ امویان و زبیریان هر دو ناحق بودند و از مصادیق بارز فتنه می باشند. عبدالله بن زبیر با شعار حق به جانب خونخواهی حضرت سیدالشهداء توانست نیروهای مخالفی را که از کشته شدن آن حضرت، به وجود آمده بود به طرف خودش جلب کند (هر چند خود از دشمنان آل علی و از مسببان اصلی جنگ جمل بود) و ادعای خلافت کرد.

یزید و امویان نیز مظهر فساد و تباهی و قاتل سیدالشهداء هستند. بنابراین جنگ بین این دو، جنگ دو باطل بوده است.[5] چه در جنگ اول یزید با ابن زبیر و چه در جنگ عبدالملک به فرماندهی حَجّاج‏ثقفی با آل زبیر همگی به ناحق بوده و منفور «ولی» زمان حضرت سیدالساجدین بودند و طبق آیه قرآن، بیت الله الحرام با وجود ولی و امام به درجه رفیعی نائل می شود که مورد سوگند خداوند قرار می گیرد. و اینجاست که مقام و قداست ولایت و پیوند آن با کعبه و ارزش «أركان البلاد وساسة العباد»[6] معلوم می‏شود.

دیدگاه شیخ صدوق در این باره

اندیشمند نامدار شیعه، شیخ صدوق(علیه‏الرحمة) در این باره می گوید: آنچه درباره اصحاب فیل جاری شد بر سر حَجّاج نیامد؛ زیرا هدف مستقیم حَجّاج، ویرانی كعبه نبود، بلكه منظورش دستگیری ابن‏زبیر بود و آن مرد(ابن‏زبیر) ضدّ حق، یعنی مخالف حضرت علی‏بن الحسین، امام سجّاد(علیه السلام) بود. وقتی این مرد ضدّ حق، در كعبه متحصن شد، خداوند اراده فرمود برای مردم بیان كند كه به این ضدّ حق پناه نخواهد داد، از این‏رو مهلت داد تا كعبه را بر سر او ویران كنند.[7]

پس تفاوت میان «ابرهه» و «حَجاج» و «حصین بن نمیر» در این است كه ابرهه ستمگر قصد داشت قبله و مطاف را ویران سازد، چون در آن هنگام كعبه، قبله و مطاف حُنفا بود چنان كه مطاف دیگران نیز بود و امّا حجاج ستمگر كه بر ظالم دیگری همچون خود مسلط شده بود، قصد بدی نسبت به كعبه(به عنوان قبله و مطاف)، نداشت و خواستار نابودی اسلام و دین حنیف نبود، اگرچه خودش دیانت نداشت. امّا مقصود وی در آن هنگام فقط غلبه بر ستمگری دیگر بود.[8]

 روزبه برکت رضایی- گروه دین و اندیشه تبیان

------------------------------------------------------------------------------

[1] ـ سوره حج، آیه 25. ومنْ یُرد فیه بإلحادٍ بظلمٍ نذقه من عذابٍ ألیم؛ هر كه را قصد كجروی و ستمكاری در كعبه داشته باشد، عذابی دردناك می‏چشانیم.

[2] - سوره مبارکه فیل،  آیات 5 ـ 1. واقعه اصحاب فیل در چند کیلومتری مکه مکرمه در بین مشعر الحرام و منا اتفاق افتاد که به وادی محسر ( سرزمین عذاب ) معروف است.

[3] ـ سوره بلد، آیات 2 ـ 1.

[4]ـ در همین زمینه روایاتی از ائمه(علیهم‏السلام) رسیده است كه در برخی جوامع روایی تحت عنوان «بابُ مَن أراد الكعبة بسوء» آورده شده است. (من لا یحضر، ج2، ص248؛ و وافی، ج12، ص53).

[5] ـ وكذلك نولّی بعض الظّالمین بعضاً ؛ سوره انعام ، آیه 129.

[6] ـ مفاتیح الجنان، زیارت جامعه كبیره.

[7] ـ من لا یحضر، ج 2، ص 249.

[8] ـ صهبای حج ، آیت الله جوادی آملی ، ص 104