تبیان، دستیار زندگی
انسان براى پیمودن را صحیح تكامل و سعادت باید از یك‏سو، رابطه خود را با خدا و از سوى دیگر، با خلق خدا تقویت نماید. بهترین راه تقویت رابطه با خدا، نماز است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شرایط قبولی نماز از زبان امام صادق علیه السلام

نماز

قسمت اول: راه‏هاى تقویت ارتباط با خدا

قال الصادق علیه السلام «یا ابن جندب قال اللّه جل و عزّ فى بعض ما اوحى: انما اقبل الصلاة ممّن یتواضع لعظمتى و یكف نفسه عن الشهوات من اجلى و یقطع نهاره بذكرى و لایتعظم على خلقى و یطعم الجائع و یكسو العارى و یرحم المصاب و یؤوى الغریب فذلك یشرق نوره مثل الشمس اجعل له فى الظلمة نورا و فى الجهالة حلما اكلأه بعزتى و استحفظه ملائكتى یدعونى فالبّیه و یسألنى فاعطیه فمثل ذلك العبد عندی كمثل جنّات الفردوس لا یسبق اثمارها و لاتتغیر عن حالها.»1

ای جندب خداوند فرمود نماز کسی را می پذیرم که در پیشگاه عظمت من خشوع کرده و خویش را از شهوات بخاطر من باز دارد و روزش  را با یاد من سر کند و بر مخلوقات من تکبر نورزد و گرسنگان را سیر و برهنگان را بپوشاند و بر گرفتاران لطف نماید و آوارگان را پناه دهد. برای چنین آدمی نوری در تاریکیها و بردباری در نادانیها قرار می دهم و با عزت خود دربرش می گیرم و فرشتگانم او را حفاظت می کنند و اگر مرا خواند اجابتش می کنم و اگر چیزی بخواهد می دهم و چنین بنده ای نزد من بسان باغهای بهشت است که حالشان هیچگاه دگرگون نمی شود.

انسان براى پیمودن را صحیح تكامل و سعادت باید از یك‏سو، رابطه خود را با خدا و از سوى دیگر، با خلق خدا تقویت نماید. بهترین راه تقویت رابطه با خدا، نماز است. البته، مسأله عمل به تكالیف دینى و از جمله اقامه نماز و پرداخت زكات، بحثى است و رسیدن به مراتب عالى كمال بحثى دیگر. نماز و زكات یك ظاهر و مرتبه‏اى دارد كه انجام آن موجب اسقاط تكلیف مى‏شود؛ یعنى انسان با عمل به آن از عذاب الهى نجات مى‏یابد. اما این بدان معنا نیست كه لزوما موجب سعادت اخروى گردد. رسیدن به مقام قرب الهى از طریق گزاردن نماز، مستلزم رعایت نكات خاصى است كه با صِرف عمل به تكلیف، آن هم از روى عدم توجه به مفاهیم بلند آن، محقق نمى‏گردد.

امام صادق علیه‏السلام در این کلام خود با بیان حدیثى قدسى، برخى از شرایط قبولى نماز را یادآور مى‏شوند:

اولین شرط این است كه نمازگزار در هنگام نماز، عظمت خدا را به یاد آورد و به این نكته توجه داشته باشد كه هر چه بیش‏تر موفق به درك عظمت خدا گردد، خود را در برابر آن كوچك و ناچیز شمارد: «یا ابن جندب، قال اللّه جل و عزّ فى بعض ما أوحی انما اقبل الصلاة ممّن یتواضع لعظمتى.»

نماز کسی را می پذیرم که در پیشگاه عظمت من خشوع کرده و خویش را از شهوات بخاطر من باز دارد و روزش  را با یاد من سر کند و بر مخلوقات من تکبر نورزد و گرسنگان را سیر و برهنگان را بپوشاند.

در این‏جا براى درك بهتر عظمت خدا، داستانى را از زمان رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نقل مى‏كنیم. در زمان پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ، زنى زندگى مى‏كرد به نام زینب عطاره كه به شغل عطرفروشى اشتغال داشت. آن زن عطرهاى خوبى را كه تهیه مى‏كرد، ابتدا خدمت پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله مى‏آورد و حضرت نیز آنها را خریدارى مى‏كردند. آن زن یك روز از پیامبراكرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله خواست تا عظمت خدا را برایش تشریح نمایند. حضرت فرمودند: تو نمى‏توانى عظمت

نماز

خدا را درك كنى، مگر این‏كه ابتدا به عظمت مخلوقات خدا پى ببرى. پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله درباره عظمت آفرینش آسمان و زمین فرمودند: این زمین پهناور با تمام دریاها و كوه‏ها و شهرهاى بزرگى كه دارد، نسبت به آسمان اول به مانند حلقه‏اى است كه در یك بیابان بى‏كران افتاده باشد. همین‏طور نسبت آسمان اول به آسمان دوم تا برسد به آسمان هفتم، و آسمان هفتم نیز نسبت به عرش خدا، همچون حلقه‏اى است در یك بیابان بسیار وسیع.

امروزه كیهان‏شناسان، كهكشان‏هایى را كشف كرده‏اند كه میلیاردها سال نورى با كهكشان ما فاصله دارند؛ یعنى كل منظومه شمسى با همه عظمتش در برابر كهكشان راه شیرى و نیز این كهكشان در برابر كهكشان‏هاى دیگر بسیار ناچیز هستند. حضرت به زینب عطاره فرمودند: وقتى به این مسائل خوب بیندیشى،

نمازگزار، باید روز خود را با یاد خدا سپرى كند. هستند كسانى كه همیشه و در تمام حال به یاد خدا هستند و هرگز از یاد خدا غافل نمى‏شوند.

متوجه مى‏شوى كه تازه در برابر عظمت مخلوق خدا هیچ به حساب نمى‏آیى تا چه رسد به عظمت خدا. وقتى انسان با چنین دیدى به این مسائل بنگرد، خودش را در برابر عظمت بى‏نهایت خداوند بسیار كوچك مى‏شمارد و حالت تواضع براى او پیش مى‏آید.

هستند كسانى كه همیشه و در تمام حال به یاد خدا هستند و هرگز از یاد خدا غافل نمى‏شوند.

شرط دوم از شرایط قبولى نماز این است كه نمازگزار به خاطر خدا از هوا و هوس‏هاى باطل خود دست بردارد؛ یعنى بگوید: خدایا! به خاطر این‏كه تو را دوست دارم، دنبال شهوترانى و گناه نمى‏روم. همان‏طور كه انسان به خاطر دوستان خود از برخى خواسته‏هایش صرف‏نظر مى‏كند، به خاطر خدا هم، باید از شهوات نامشروع خود چشم بپوشد. بین نمازِ خوب خواندن و دنبال شهوات نامشروع رفتن نسبت معكوس وجود دارد؛ به این معنا كه انسان هر قدر نمازش را بهتر بخواند، به همان میزان از شهوات نامشروع دور مى‏شود و به عكس، هر چه بیش‏تر شهوترانى كند، از نماز دور مى‏شود. قرآن كریم درباره برخى اقوام گذشته این مطلب را به زیبایى بیان فرموده و پس از ذكر نام تعدادى از انبیا علیهم‏السلام مى‏فرماید: «إِذَا تُتْلَى عَلَیْهِمْ آیَاتُ الرَّحْمَن خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِیًّا» (مریم: 58)، هرگاه آیات رحمت ما بر آن‏ها تلاوت شود، با گریه روى اخلاص بر خاك نهند. سپس در ادامه مى‏فرماید: «فخلف من بعدهم خلق اضاعوا الصلوة و اتبعوا الشهوات.» (مریم: 59)؛ سپس جانشین آن مردم خداپرست، قومى شدند كه نماز را ضایع گزارده و از شهوت نفس پیروى كردند. انسان اگر بخواهد بداند چرا آن‏طور كه باید و شاید نمى‏تواند در نماز با خدا انس بگیرد، باید ببیند چقدر به شهوات نامشروع و افكار باطل دل بسته است. بنابراین، شرط دوم قبولى نماز، كنار گذاشتن شهوات نامشروع است: «و یكف نفسه عن الشهوات من اجلى.»

شرط سوم این است كه نمازگزار، روز خود را با یاد خدا سپرى كند. هستند كسانى كه همیشه و در تمام حال به یاد خدا هستند و هرگز از یاد خدا غافل نمى‏شوند: «رِجَالٌ لَّا تُلْهِیهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَیْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ.» (نور: 37)؛ پاك مردانى كه هیچ كسب و تجارت آنان را از یاد خدا غافل نگرداند. خداوند چنین مردانى دارد كه حتى اشتغالات مادى دنیا، آنان را از یاد خدا بازنمى‏دارد. مرحوم علامه طباطبایى رحمه‏الله در این‏باره كه چگونه انسان هم مى‏تواند به یاد خدا باشد و هم به امور زندگى خود بپردازد، مى‏فرمودند: اگر انسان به این دو مطلب توجه داشته باشد كه هیچ‏گاه از دست دادن عزیزى و یا محبت داشتن به دوستى، مانع از كار و فعالیت روزانه او نمى‏شود و انسان على‏رغم این‏كه به امور دنیوى خود مشغول است، به یاد عزیز از دست رفته و یا دوست خود نیز مى‏باشد، همواره و در تمام حالات به یاد خداست: «و یقطع نهاره بذكرى.»

حضرت آیت الله محمدتقى مصباح یزدی

تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه – حسین عسگری


1ـ محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 78، ص 285، روایت 1، باب 24

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.