سلوک پیر جماران در ماه رمضان!
در طول زندگی خصوصا چند دهه آخر مبارک عمرشان کلیه برنامه های درسی، علمی، تحقیقی و ملاقاتهای عمومی و خصوصیشان را در ماه رمضان تعطیل می کردند و بیشتر به تزکیه خودشان می پرداختند.
امام خمینی (رضوان الله علیه) درخشانترین ستاره آسمان فقاهت و عرفان است. در اندیشه ایشان ماه مبارک رمضان، بهترین ریاضت شرعی برای رهایی از حجابهای ظلمانی و سیر انسان به سمت صراط مستقیم است. در نگاه معنوی و عرفانی امام، ماه رمضان، ماه تجلی الهی و نزول جبرییل امین بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است. رعایت آداب ضیافت الله و معرفت امام (رحمه الله) به این ضیافت، سبب نفوذ معنوی و موفقیت رهبری پیامبرگونه ایشان بود. شایسته است جهت درک بهتر و بیشتر ضیافت الله، سیره عملی امام را در ماه مبارک رمضان از نظر بگذرانیم.
الف. دوران طلبگی
در شبهای ماه رمضان با دوستان طلبه، جلسات دعا و عبادت داشتند که در آن ابتدا قرآن تلاوت می شد و سپس کلمات و بیانات ائمه علیهم السلام از کتاب عبقات الانوار خوانده می شد. و این جلسات تا نزدیک سحر ادامه می یافت.
ب. دوران تدریس
همه ساله امام خمینی ره قبل از تعطیلات دروس حوزه به مناسبت حلول ماه رمضان و هجرت طلاب به شهرها و روستاها برای تبلیغ دین، جلسه درس را به موعظه، نصیحت و توجه به آداب سیر و سلوک در ماه رمضان اختصاص می داد.
در یکی از همین جلسات فرموده بودند: «به آداب اولیه روزه عمل نمایید و همانطور که شکم را از خوردن و آشامیدن نگه می دارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصی بازدارید. از هم اکنون بنابگذارید که زبان را از غیبت، تهمت و بدگویی و دروغ نگه داشته، کینه، حسد و دیگر صفات زشت شیطانی را از دل بیرون کنید. اگر توانستید، انقطاع الی الله حاصل کنید. اعمال خود را خالص و بی ریا انجام دهید. از شیاطین انس و جن منقطع شوید.»
ج. فرزندان
امام به تربیت فرزندان و نوادگان و تقید آنها به رعایت آداب شرع، توجه خاصی داشتند و آنان را قبل از سن بلوغ برای تشرف به سن عبادت و نماز و روزه آماده می کردند اما هیچگاه سختگیری نمی کردند تا دچار مشقت نشده و ذائقه شان در اجرای تکلیف دینی، تلخ نشود.
د. انس با قرآن
امام (رحمه الله) دائماً با قرآن مانوس بود و مطالعه اصلیشان مطالعه قرآن بود. در ماه مبارک رمضان، خصوصا در ایامی که در نجف بودند هر روز ده جزء قرآن تلاوت می کردند و در هر سه روز یک دوره قرآن ختم می فرمودند و در اواخر عمر شریفشان در ماه مبارک رمضان، سه بار قرآن را ختم می کردند.
ه. رعایت نوافل و مستحبات
در هوای گرم پنجاه درجه بالای صفر نجف و روزهای بلند تابستان که مردم حدود هفده ساعت روزه بودند، امام نماز جماعت ظهر و عصر را در مدرسه آیت الله بروجردی، همراه با نوافل و تعقیبات ظهر و عصر به جای می آوردند.
« به آداب اولیه روزه عمل نمایید و همانطور که شکم را از خوردن و آشامیدن نگه می دارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصی بازدارید.»
نماز مغرب و عشا را نیز با نوافل انجام می دادند. در سالهای آخر عمر شریفش با اینکه به دلیل بیماری و کهولت سن و مصرف دارو برنامه روزه ایشان، تغییر یافته بود اما نوافل و مستحبات به همان قوت جوانی باقی مانده بود.
و. پرهیز از مکروهات
امام در ماه رمضان به موازات انجام نوافل و مستحبات از مکروهات هم شدیدا پرهیز داشت. خانم حاج احمد آقا با اصرار و خواهش دفتری را خدمت امام تقدیم کرده بود تا در آن شعر بنگارد. بعد از مدتی به مناسبت حلول ماه رمضان امام به ایشان گفت: «بیا و دفتر و بساطت را جمع کن و برو. دیگر ماه رمضان است. من نه شعر می گویم و نه شعر می خوانم. چون شعر خواندن در ماه رمضان مکروه است.»
سخن آخر
امام رحمه الله، رهرو خستگی ناپذیر وادی عشق و فنای فی الله بود. در طول زندگی خصوصا چند دهه آخر مبارک عمرشان کلیه برنامه های درسی، علمی، تحقیقی و ملاقاتهای عمومی و خصوصیشان را در ماه رمضان تعطیل می کردند و بیشتر به تزکیه خودشان می پرداختند. از مقام معظم رهبری نقل است که «بعد از ماه رمضان، که انسان با ایشان ملاقات می کرد، محسوس بود که نورانی تر و معنوی تر شده اند. یقیناً بسیاری از موفقیتهای انقلاب و این ملت، ناشی از همان کانون جوشانِ منور بود.»
منابع:
١. صحیفه امام خمینی رحمه الله ج ١٣، ١٩، ٢٠
٢. امیررضا ستوده، پا به پای آفتاب، خاطرات فریده مصطفوی، ج ١ و ٢ و ٣
٣. حدیث ولایت، مجموعه رهنمودهای مقام معظم رهبری، ج ٢
٤. یک ساغر از هزار، خاطرات دکتر فاطمه طباطبایی
