چرا اعمالمان نتیجه نمی دهد!
بعضی از کسانی که دغدغه خداجویی دارند، و رسیدن به کمال، آرزوی آن هاست، گاه گلایه می کنند که اعمالشان نتیجه نمی دهد و انگار مهره ای این میان گم شده است، که آنچه انتظار دارند اتفاق نمی افتد.
بحث را با مثالی زیبا از ملامهدی نراقی(ره) در کتاب اخلاقی جامع السعادات شروع می کنیم می فرماید:
«یک نفر به بیماری پوست مبتلا می شود مراجعه می کند به طبیب. طبیب می گوید با سه شرط تو خوب میشوی، منتها تک تک آنها فایده ندارد؛ باهم موثر است. اول باید پرهیز کنی؛ یک چیزهایی است حساسیت پوستت را افزوده میکند. دوم شربتی است که از باطن، بیماری تو را از بین میبرد، چون هر بیماری از باطن می آید. سوم یک روغنی است، شما این روغن را بمالید که شب ها آرام بخوابید و از بیرون هم معالجه شوید.
می رود بعد از یک هفته می آید می گوید خوب نشدم؛ طبیب می گوید چرا؟ می گوید: پرهیز نکردم؛ شربت هم نرسیدم تهیه کنم؛ ولی خوشبختانه آن روغن در منزل بود، از آن مالیدم!
طبیب می گوید: ای بی عقل! با روغن مالی میخواهی به جایی برسی.
ای آقا... بیشتر مسلمین فقط روغن می مالند؛ حالا مثال را تطبیق بدهیم؛ پرهیز، پرهیز از گناهان است. شربت، حضور قلب در نمازها و عبادات است، توجه به باطن عبادات است که اصلا چرا از من نماز خواسته اند؟ چرا از من روزه خواسته اند؟ روغن مالیدن هم ظواهر است. بالاخره ظاهر بی باطن نمی شود، باطن هم بی ظاهر نمی شود. ملا مهدی نراقی میفرماید بیشتر مردم از این سه تا دستور فقط روغن را انتخاب کرده اند.
تأثیر اعمال و عبادات در اخلاق و رفتار انسان، بستگى کامل و مستقیم به زمینه هاى روحى و معنوى و انجام عبادت با وجود همه آداب و شرایط دارد. اگر اعمال و عبادات ما تأثیری در اخلاق و رفتار ما ندارد، باید این نقص را در اعمال و نیات خود جست و جو کرد و در صدد رفع آنها اقدام نمود. اما در هر صورت، انجام این فرائض، اثرات متعددی بر شخص و اجتماع دارد که هر انسان منصفی به آن اقرار می کند.
ما دنبال معنویات هستیم، یک سری باید و نباید دارد، اگر دنبال باید ها می رویم، در این مسیر نباید ها را هم مراعات کنیم، اگر مثلا می خواهیم روزه بگیریم،باید همه اعضا و جوارحمان روزه باشد، اگر من روزه باشم چشمم نامحرم را ببیند، دهنم غیبت کند، گوشم غیبت را بشنود، خب این روزه همه چیزش با هم جور نیست، این روزه تأثیری ندارد
اینجا برای مثال "نماز" که مهمترین تکلیف دینی ماست را بررسی می کنیم:
اگر چه نماز کامل، اثرات شگرفی در روح و شخصیت انسان دارد و هر چه از این نماز دور شویم، اثرات آن کاسته می شود، اما از شما مى پرسیم اگر فرد گناه کارى که نیت خالص ندارد، اگر نماز را ترک کند و نماز نخواند، آیا وضع و حال بهترى پیدا مى کند؟ آیا دلش صاف و روشن مى گردد؟ بدون شک نماز در همین فرد آلوده و خطاکار به اندازه خودش داراى اثر است، به گونه اى که اگر این نماز ترک شود، آلودگى و گناه این فرد بیشتر و فراوان تر مى شود؛ یعنى اثر نماز که همان نهى از فحشا و زشتى منکرات [ كنج حكمت، ص 122 بحث اساس دین] است و لو در حد کم و ناچیز در این فرد ظاهر مى گردد و به اندازه خود او را از آلودگى و زشتى بیشتر باز مى دارد. چطور می توان چنین اثرات واضحی را انکار کرد؟!
در روایت آمده است: جوانى از انصار نمازش را با پیامبر(صلی الله علیه و آله) مى خواند، ولى گناه و محرمات را نیز انجام مى داد. جریان را به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفتند. پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: بالاخره نمازش روزى او را از بدى و زشتى باز مى دارد. طولى نکشید که دیدند آن جوان توبه کرد و دست از کارهاى بد و زشتش برداشت. [میزان الحکمة، ج 5، ص 371، ح 10254]
همین فرد بى نمازى که نیت صاف و دل پاکى دارد، آیا اگر اهل نماز و عبادت و دعا و توسل و مناجات با خداوند بود، آیا دلش پاک تر و صاف تر نمى شد؟ آیا نورانى تر و با صفاتر نمى گشت؟
تاثیر نماز در هر کسى، تابع میزان معرفت و شناخت، اخلاص در نیت، حضور قلب و سایر شرایط و آدابى است که رعایت مى کند و چون این امور در افراد با هم متفاوت است، نمازهاى آنها و آثار آن نمازها نیز مختلف مى باشد، ولى به هر حال هیچ نمازى بدون اثر نبوده هر چند میزان آن آثار کاملا متفاوت است.
همه اعمال همین گونه هستند، هر عملی مقدمات خودش را دارد، اگر ما دنبال معنویات هستیم، یک سری باید و نباید دارد، اگر دنبال باید ها می رویم، در این مسیر نباید ها را هم مراعات کنیم، اگر مثلا می خواهیم روزه بگیریم،باید همه اعضا و جوارحمان روزه باشد، اگر من روزه باشم چشمم نامحرم را ببیند، دهنم غیبت کند، گوشم غیبت را بشنود، خب این روزه همه چیزش با هم جور نیست، این روزه تأثیری ندارد، به همان تعبیر بالا فقط روغن مالی است.
اما به هر حال، به بهانه اینکه عملی به فرض اثر ندارد نباید ترک شود چرا که بالاخره مداومت در عمل خودش سازنده است، همانطور که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در مورد جوان خطاکار فرمود روزی بالاخره نمازش او را پاک می کند.
فرآوری: محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع:
سایت تبلیغ ناب
کتاب پرسش و پاسخ جوانان
سایت درالحدیث
مطالب مرتبط:
