تبیان، دستیار زندگی
ریاضت در لغت کوشش همراه با رنج و تعب است و در اصطلاح به معناى خودسازى و رام کردن نفس به تعلیم و تربیت و به تعبیر دیگر جهاد و مبارزه بانفس است که مورد تأیید اسلام مى‏باشد و در روایات بر آن تأکید شده است
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بهترین ریاضت از نظر اسلام!‌


ریاضت در لغت کوشش همراه با رنج و تعب است و در اصطلاح به معناى خودسازى و رام کردن نفس به تعلیم و تربیت و به تعبیر دیگر جهاد و مبارزه با نفس است که مورد تأیید اسلام مى‏باشد و در روایات بر آن تأکید شده است.(1)

مراحل خودسازی

امیرالمومنین(علیه السلام) فرمود: «خویشتن را به اخلاق نیکو ریاضت دهید، زیرا مسلمانى که داراى اخلاق نیکو است، به منزله کسى است که روزها روزه دارد و شب‏ها به عبادت قیام کرده باشد».(2)

نیز فرمود: «هر کس به ریاضت خویش مداومت کند، سود برده است».(3)

در نامه‏اش به عثمان بن حنیف فرمود: «به خدا سوگند! چنان نفس خود را ریاضت دهم و آن را بپرورم که در غذا به گرده نانى اگر بدان دست یابم، شاد گردد و در خورش به نمک قانع شود و کاسه چشمم را آن چنان به گریه از اشک تهى سازم، بسان چشمه‏اى که آبش فرو رفته باشد».(4)

بزرگترین ریاضت

پرهیز از محرمات شرعی و انجام وظایف دینی و اخلاقی در قبال خود و خدا و مردم بالاترین ریاضت است، و انجام اعمال سخت و طاقت فرسا به صورت هدفمند و برنامه ریزی شده که سبب حصول قدرت های ماوراء الطبیعه می شود، هیچ جایگاهی در تعالیم اسلامی ندارد. آنچه در اسلام و عرفان اسلامی اهمیت دارد، اهتمام هرچه تمام تر به بندگی خدا، تقوا، ورع و رعایت ادب حضور است که همگی این امور با نیت تقرب الی الله انجام می گیرد، ولی حصول مکاشفات و کرامات در عرفان اسلامی امری تبعی محسوب می شود، نه یک هدف ذاتی.

فایده ریاضت

فایده ریاضت، جلوگیرى نفس از طغیان و سرکشى و فرو خواباندن هواهاى نفسانى و رام و مطیع کردن نفس است.

در حدیثى از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) آمده است که حضرت موسى از خضر درخواست کرد او را نصیحت کند، که از جمله آن‏ها این بود: «خویشتن را به صبر و استقامت ریاضت ده تا از گناه نجات یابى». (5)

در حدیثى از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) آمده است که حضرت موسى از خضر درخواست کرد او را نصیحت کند، که از جمله آن‏ها این بود: «خویشتن را به صبر و استقامت ریاضت ده تا از گناه نجات یابى»

امیرالمومنین(علیه السلام) در نهج البلاغه مى‏فرماید: «نفس خودم را به وسیله تقوا ریاضت و سختى مى‏دهم تا روز ترس بزرگتر (روز قیامت) در امان باشم».(6)

ریاضت به دو دسته تقسیم می گردد:

1ـ شرعی: این قسم در اصطلاح اسلامی زهد نامیده شده است. اهل لغت در تعریف زهد گفته اند: «ترک نمودن کاری و اِعراض از چیزی(7) و بر خلاف میل و غربت عمل کردن».

در زمینه زهد روایات فراوانی در کلمات معصومین وارد شده است. علی(علیه السلام) می‌فرماید: «ای مردم؛ زهد یعنی کوتاهی آرزوها».(8)

امام صادق(علیه السلام) می فرماید: «زاهد در دنیا کسی است که حلال دنیا را ترک می کند، برای ترس از حسابش و حرام را ترک می کند، برای خوف از عقابش».(9)

2ـ ریاضت غیر شرعی: کلیه ریاضت هایی که بر خلاف قسم اوّل از محدوده شرع خارج بوده و مستلزم انجام کارهایی بر خلاف دین اسلام است، جایز نمی باشد که اکثر ریاضت های مرتاضان از این قسم می باشد و محرماتی مثل اضرار به نفس را در پی دارد و یا ترک واجبات الهی را. همان طور که احادیث آن ذکر گردید، در دین اسلام رهبانیت و ریاضت های خارج از متعارف بین مسلمانان نهی شده است.

اهل ریاضت از ریاضت‏هاى خدا داد كه معجزه است، به سوى ریاضت هاى خود ساخته كه سحر است فرار مى‏ كنند. اگر به راستى در پى ریاضت هستید در عرصه زندگى با اخلاق شایسته و رفتار پسندیده عمل كنید نه اینكه مشكلاتى كه خداوند براى رشد شما آفریده است رها كنید

هدف از ریاضت

لازم است برای ریاضت کشیدن به اهداف ریاضت توجه شود چرا که هدف ریاضت از بین بردن عزت نفس یا تحمل گرسنگی و تشنگی بیش از توان جسم نیست بلکه هدف ریاضت تنبیه نفس است. ابن سینا در كتاب اشارات پس از بیان نیاز به ریاضت در سلوک سه هدف برای آن بیان می کند: غیر خدا را از پیش رو برداشتن، نفس اماره را به فرمان نفس مطمئنّه درآوردن و تلطیف سرّ و باطن.

آنچه که در ریاضت مورد نظر اسلام است منطبق بودنش با دستورات شرعیست و با توجه به این که شرع مقدس اسلام هم نسبت به کرامت انسان و هم سلامت جسم و حفظ جان توجه ویژه دارد لذا هر نوع ریاضت مخالف با این امر در نظر اسلام مردود است. شریعت اسلامى بهترین ریاضت‏ها را براى تربیت و تهذیب نفس در خود دارد.

در كلمات قصار حضرت علی علیه السلام آمده است: «الشَّریعَةُ رِیاضَةُ النَّفْسِ؛ شریعت، ریاضت نفس است. » (شرح غررالحکم ودررالکلم ج1 ص145)

مرحوم حاج اسماعیل دولابى در این باره مى‏ گوید: اهل ریاضت از ریاضت‏هاى خداداد كه معجزه است، به سوى ریاضت هاى خود ساخته كه سحر است فرار مى‏ كنند. اگر به راستى در پى ریاضت هستید در عرصه زندگى با اخلاق شایسته و رفتار پسندیده عمل كنید نه اینكه مشكلاتى كه خداوند براى رشد شما آفریده است رها كنید و در گوشه‏اى سختى ‏هاى خود ساخته را بر خود تحمیل كنید. همین احكام ظاهرى در شرع و آنچه خداوند در زندگى براى فرد پیش مى ‏آورد، خودش ریاضت این امت است. (مصباح الهدی ج1 ص 192 )

پی نوشت ها:

1. فرهنگ لاروس، ج 1، واژة "ریاضت"؛ لغت نامة دهخدا، واژة "ریاضت"؛ معارف و معاریف، ج 5، ص 745.

2 . بحا ر الانوار ج 10 ص92

3. غر ر الحکم ج5 ص270

4 . نهج البلاغه نامه 45

5. به نقل از بحار، ج 1، ص 226.

6 . نهج البلاغه، نامه 45.

7. مصباح المفید، ص 351.

8. مجمع البحرین، ص 198.

9. نهج البلاغه، خطبه 79.

فرآوری: محمدی

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان


منبع:

سایت پرسمان

سایت اسک دین

سایت اسلام کوئست

مطالب مرتبط:

سه دستور العمل براى خودسازى از علامه طباطبایى

دستورالعمل دو تن از مراجع برای خودسازی

مراحل آغازین خودسازی و تزکیه نفس

سه دفتر معنی برای سلوک!

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.