قلبمان چگونه رام می‌شود؟

---

سخن شخصیت فرد را نشان می‌دهد. لذا پیامبر(صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: ایمان انسان کامل نمی‌شود مگر اینکه قلب او ثبات پیدا کند و رام شود و قلب رام نمی‌شود مگر اینکه زبان کنترل شود.

«الرَّحْمَنُ* علَّمَ الْقُرْآنَ* خلَقَ الْإِنسَانَ* عَلَّمَهُ الْبَیَانَ»؛ نعمت بیان است که یکی از مهم ترین نعمات الهی شمرده می شود.

سخن و گفتار موثرترین و شایع ترین و سهل ترین ابزار برای انتقال مفهومی است که انسان به دنبال آن بوده و از آن استفاده می کند. در واقع انسان ها نیازمند به روابط اجتماعی و داد و ستد معرفتی با یکدیگر هستند که گاه با اشاره، گاه با مکاتبه یا علائم و تصاویر یا زبان و بیان که موثرترین و نقش آفرین ترین ابزار برای این مساله است، انجام می شود. بدون تردید قرآن از طریق بیان و به وسیله پیامبر(صلی الله علیه و آله) از این راه استفاده کرده است.

اما اگر قرار باشد زبان دست یافتنی ترین ابزار برای انتقال معانی باشد، طبیعی است در عین حال که می تواند مفاهیم را منتقل کند، می تواند آسیب هایی را هم به مخاطب منتقل کند لذا در روایات می خوانیم اگر زبان رها شود، درنده ای است گزنده.

یک ویژگی دیگر که برای زبان و بیان قرآن برمی شمارد، زیبا سخن گفتن است: قُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْناً(بقره، آیه83)یعنی با مردم به زیبایی سخن بگویید.

اما سومین ویژگی زبان از منظر قرآن منطبق بودن و سازگاری حرف گوینده با عملش است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ. کَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ»(آیات 2 و 3 سوره صف)

در حقیقت از ویژگی های گفتار مطلوب و قرآنی این است که سخن همواره با عمل همراه باشد.

اندیشه و منبع پایان ناپذیری کلام و روح بلند می تواند به انسان بیان بلیغ هدیه کند. اگر اندیشه انسان مشوش باشد و تفکر او هندسه قابل قبولی نداشته باشد، نمی تواند از سخن حَسن و جذابی برخوردار باشد. قول لیّن و حسن برای هر کسی امکان پذیر نیست مگر آن که پشت آن اندیشه ژرف و بینش ناب باشد. در حقیقت، بیان تجلی و بروز و ظهور اندیشه انسان ها است که هر چه عمیق تر باشد، بیان و زبان جذاب تر خواهد بود. از این رو، تاکید شده با سخن گفتن است که شخصیت فرد نشان داده می شود و انسان ها شناخته می شوند. لذا پیامبر(صلی الله علیه و آله) می فرمایند: ایمان انسان کامل نمی شود مگر اینکه قلب او ثبات پیدا کند و رام شود و قلب رام نمی شود مگر اینکه زبان کنترل شود.

ضرورت کنترل زبان

مرحوم آیت اللّه شیخ محمد تقی ستوده (متوفی 1420 هـ.ق) استاد عالیقدر حوزه علمیه قم می فرمود: «من وقتی که افراد اصرار می کنند و موعظه ای می خواهند، می گویم: زبان! زبان! باید مواظب زبانتان باشید، خیلی انسان باید سنجیده حرف بزند مرحوم خوانساری (آیت اللّه العظمی سید احمد خوانساری، متوفی 1405 هـ.ق) طوری بود که اگر پنجاه سال با ایشان می نشستی، درباره کسی یک کلمه نمی گفت، یا خود را بر کسی ترجیح نمی داد... ایشان خیلی بر زبانش مسلّط بود. زبان حفظش لازم است، چون جرم زبان سنگین است امیرمومنان(علیه السلام) درباره زبان می فرماید: «جرمه صغیرٌ و جرمه ثقیلٌ؛ حجم و جسم زبان، کوچک است، ولی جرم و گناه آن بزرگ است.»

راهکارهایی برای کنترل زبان

1- همیشه در هر كاری، توكل به خدای تعالی و توسل به اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) داشته باشید و از آن ذوات نورانی، به ویژه ولی عصر(عج الله تعالی فرجه) كمك و یاری بخواهید.

2- از ابتدای صبح كه بیدار می شوید با خود و خدای خود عهد كنید كه در این روز غیبتی نكنید و یا هیچ دلی را نشكسته و مراقب گفتار و رفتار خود باشید.

3- دفتری تهیه كرده، با نوشتن ایام هفته، اگر دلی را در روز نرنجاندید و با زبان خود آزار ندادید، یا بالعكس اگر از عهد خود تخلف كردید در هر دو صورت، در آن دفتر یادداشت كنید.

4- در آخر شب با مرور دفتر، اگر به عهد خود پایبند بودید خود را تشویق كرده، سپاسگزار لطف خداوند باشید؛ اگر تخلف كردید، با استغفار به درگاه الهی، خود را تنبیه كنید. مثلا فردای آن روز را روزه بگیرید؛ یا مقداری پول به عنوان صدقه كنار بگذارید.

5- عادت كنید قبل از هر حرف و عملی، كمی فكر كنید. اگر آن كار به نفع دنیا و آخرت شما بود، آن را انجام دهید و اگر به ضرر شما بود از انجام آن كار یا زدن آن حرف اجتناب كنید.

6- با خود تصور كنید عده ای همه ی اعمال شما را زیر نظر دارند و قرار است كارهایتان را ثبت و ضبط كنند و به دیگران نشان دهند. سپس از خود بپرسید در چنین صورتی چه رفتاری از خود نشان می دهید؟ در حالی كه خدای قادر و توانا همه اعمال ما را زیر نظر دارد و هیچ عملی از منظر او مخفی نیست! بدون شك با تقویت چنین فرضی، در گفتار و رفتارتان تجدید نظر خواهید كرد.

7- دوستانی انتخاب كنید كه از اخلاق و رفتار مناسبی برخوردار باشند و آنها را الگوی خود قرار دهید.

8- اینكه ناخواسته چنین رفتارهایی از شما سر می زند، نشان دهنده ی این است كه به این گونه رفتارها عادت كرده اید و همان طور كه می دانید ترك هر عادتی نیاز به تلاش و زحمت و استقامت دارد. بنابراین كمر همت خود را محكم ببندید و ایمان داشته باشید كه در صورت استقامت، خداوند شما را یاری خواهد كرد.

فرآوری: محمدی                

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

سایت حوزه

سایت پرسمان

خبرگزاری شبستان

مطالب مرتبط:

زبانت را نگه دار تا عزیز باشی

مگر می شود ذکر خدا آرامش نبخشد؟

لطفا زندگیتان را زهر مار نکنید!