ارزش عزاداری در احادیث

سابقه عزادارى و سوگوارى بر مظلومیت خاندان پیامبر علیهم السّلام بسیار دیرینه است و برپایى مراسم سوگوارى براى ائمّه و احیاى خاطره شكوهمند و الهام بخش حیات و جهاد و شهادتشان ، همواره در تاریخ ، حركت آفرین و بیدارگر بوده است .

سنّت شعر گفتن و مرثیه خواندن و گریستن و گریاندن در مجالس سوگ اهل بیت نیز، مورد تشویق و دستور امامان بود، چرا كه عزادارى ، رساندن صداى مظلومیّت آل على به گوش مسلمانان بود و رسالتى عظیم داشت. اقامه مجالس به یاد آنان ، بیان رنجهاى جانكاه پیشوایان حق و خون دلهاى ائمه عدل ، فاش ساختن و آشكار كردنِ ناله مظلومانه آنان در هیاهوى پرفریب اغواگران بود و عزادارى براى شهید، انتقالِ فرهنگ شهادت به نسلهاى آینده تلقّى مى شد ... و این خط همچنان ادامه یافت ، تا اكنون.¹

در اینجا به برخى از احادیث مربوط به این سنّت ارزشمند و سازنده اشاره می کنیم:

پیامبر اكرم صلّى اللّه علیه و آله فرمود:

براى شهادت حسین علیه السلام ، حرارت و گرمایى در دلهاى مؤمنان است كه هرگز سرد و خاموش نمى شود.

جامع احادیث الشیعه ، ج 12، ص 556

امام رضا علیه السّلام فرمود:

هر كس كه عاشورا، روز مصیبت و اندوه و گریه اش باشد، خداوند روز قیامت را براى او روز

شادى و سرور قرار مى دهد.

البحارالانوار، ج 44، ص 284

امام رضا علیه السّلام فرمود:

هرگاه ماه محرّم فرا مى رسید، پدرم موسى بن جعفر(علیه السّلام ) دیگر خندان دیده نمى شد و غم و افسردگى بر او غلبه مى یافت تا آن كه ده روز از محرّم مى گذشت ، روز دهم محرّم كه مى شد، آن روز، روز مصیبت و اندوه و گریه پدرم بود.

امالى صدوق ، ص 111

پیامبر اكرم صلّى اللّه علیه و آله فرمود:

فاطمه جان !روز قیامت هر چشمى گریان است ؛ مگر چشمى كه در مصیبت و عزاى حسین گریسته باشد، كه آن چشم در قیامت خندان است و به نعمتهاى بهشتى مژده داده مى شود.

بحارالانوار، ج 44، ص 293

حضرت صادق علیه السّلام فرمود:

یك سال تمام ، هر شب و روز بر حسین بن على علیه السّلام نوحه خوانى شد و سه سال ، در روز شهادتش سوگوارى برپا گشت .

بحارالانوار، ج 79، ص 102

امام صادق علیه السّلام مى فرماید:

پدرم امام باقر علیه السّلام به من فرمود:

اى جعفر! از مال خودم فلان مقدار وقف نوحه خوانان كن كه به مدّت ده سال در(منا) در ایام حجّ، بر من نوحه خوانى و سوگوارى كنند.

بحارالانوار، ج 46، ص 220

ابو هارون مكفوف مى گوید:

خدمت حضرت صادق علیه السّلام رسیدم . امام به من فرمود: (برایم شعر بخوان ). پس برایش اشعارى خواندم . فرمود: اینطور نه ، همان طور كه (براى خودتان ) شعرخوانى مى كنید و همانگونه كه نزد قبر حضرت سیدالشهدا مرثیه مى خوانى .

بحارالانوار، ج 44، ص 287

امام صادق علیه السّلام به جعفربن عفان فرمود:

هیچ كس نیست كه درباره حسین علیه السّلام شعرى بسراید و بگرید و با آن بگریاند مگر آن كه خداوند، بهشت را بر او واجب مى كند و او را مى آمرزد.

رجال شیخ طوسى ، ص 289

امام صادق علیه السّلام فرمود:

هركس در راه ما و براى ما یك بیت شعر بسراید، خداوند براى او خانه اى در بهشت ، بنا مى كند.

وسائل الشیعه ، ج 10، ص 467

امام صادق علیه السّلام فرمود:

خدا را سپاس كه در میان مردم ، كسانى را قرار داد كه به سوى ما مى آیند و بر ما وارد مى شوند و ما را مدح و مرثیه مى گویند.

وسائل الشیعه ، ج 10، ص 469

امام رضا علیه السّلام به دعبل (شاعر اهل بیت ) فرمود.

اى دعبل ! دوست دارم كه برایم شعرى بسرایى و بخوانى ، چرا كه این روزها (ایام عاشورا) روز اندوه و غمى است كه بر ما خاندان رفته است .

جامع احادیث الشیعه ، ج 12، ص 567

امام رضا علیه السّلام فرمود:

اى دعبل ! براى حسین بن على علیه السّلام مرثیه بگو، تو تا زنده اى ، یاور و ستایشگر مایى ، پس تا مى توانى ، از یارى ما كوتاهى مكن .

جامع احادیث الشیعه ، ج 12، ص 567

على علیه السّلام فرمود:

خداوند براى ما، شیعیان و پیروانى برگزیده است كه ما را یارى مى كنند، با خوشحالى ما خوشحال مى شوند و در اندوه و غم ما، محزون مى گردند.

غررالحكم ، ج 1، ص 235

امام باقر علیه السّلام نسبت به كسانى كه در روز عاشورا نمى توانند به زیارت آن حضرت بروند، اینگونه دستور عزادارى دادند و فرمودند:

علیه السّلام ندبه و عزادارى و گریه كند و به اهل خانه خود دستور دهد كه بر او بگریند و در خانه اش با اظهار گریه و ناله بر حسین علیه السّلام ، مراسم عزادارى برپا كند و یكدیگر را با گریه و تعزیت و تسلیت گویى در سوگ حسین علیه السّلام در خانه هایشان ملاقات كنند.

كامل الزیارات ، ص 175

امام رضا علیه السّلام به ریّان بن شبیب فرمود:

اگر تو را خوشحال مى كند كه در درجات والاى بهشت با ما باشى ، پس در اندوه ما غمگین باش و در شادى ما خوشحال باش .

جامع احادیث الشیعه ، ج 12، ص 549

امام صادق علیه السّلام فرمود:

چهار هزار فرشته نزد قبر سیدالشهدا علیه السّلام ژولیده و غبارآلود، تا روز قیامت بر آن حضرت مى گریند.

كامل الزیارات ، ص 119

امام رضا علیه السّلام فرمود:

هر كس در مجلسى بنشیند كه در آن ، امر (و خطّ و مرام ما) احیا مى شود، دلش در روزى كه دلها مى میرند، نمى میرد.

بحارالانوار، ج 44، ص 278

امام صادق علیه السّلام فرمود:

نَفَس كسى كه بخاطر مظلومیّت ما اندوهگین شود، تسبیح است و اندوهش براى ما، عبادت است و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست .

سپس امام صادق علیه السّلام افزود:

این حدیث را باید با طلا نوشت !

امالى شیخ مفید، ص 338

امام صادق علیه السّلام از(فُضیل) پرسید:

آیا (دور هم ) مى نشینید و حدیث و سخن مى گویید؟

گفت : آرى

فرمود: اینگونه مجالس را دوست دارم ، پس امرِ (امامت ) ما را زنده بدارید. خداى رحمت كند كسى را كه امر و راه ما را احیا كند. وسائل الشیعه ، ج 10، ص 392

امام صادق علیه السّلام فرمود:

به زیارت و دیدار یكدیگر بروید، با هم به سخن و مذاكره بنشینید و امر ما را: (كنایه از حكومت و رهبرى ) زنده كنید.

بحارالانوار، ج 71، ص 352

پی نوشت:

1. در این زمینه ها ر. ك . (فرهنگ عاشورا) از نویسنده .