تحریف قیام امام حسین (علیه‏السلام) در روایات ابن عساكر

موارد تحریف در تاریخ ابن عساكر

الف ـ ابن عساكر ابتدا با نام و كنیه امام حسین(علیه‏السلام) سخن خویش را آغاز كرده و اولین مسأله‏ای كه مطرح می‏كند حضور امام حسین علیه‏السلام تحت پرچم یزید بن معاویه در فتح قسطنطنیه است(4) كه این امر هم عقلاً و هم استنادا قابل خدشه است؛ اما عقلاً اینكه چگونه با توجه به اختلافات ریشه‏ای و اصولی میان بنی امیه و بنی هاشم و بویژه میان خاندان حرب و ابوسفیان با علی علیه‏السلام و خاندان او، كه از بدیهیات مسلم تاریخی است، امام حسین علیه‏السلام به عنوان یكی از دشمنان سرسخت خاندان معاویه، حاضر به خدمت در ركاب خصم خود یزید باشد؟ اگر به بررسی علل قیام امام حسین علیه‏السلام علیه یزید بپردازیم یكی از علل آن را مفاسد یزید خواهیم یافت. حال با توجه به فسق و فجوری كه یزید داشت و در بیشتر منابع، مسأله عیاشی، شرابخوارگی و هرزگی وی ذكر شده(5) و حتی در فتح قسطنطنیه سربازان او كه از نوعی بیماری در هلاكت بودند، یزید به عشقبازی با كنیزكی مشغول بود و هیچ احساس مسئولیتی در باره جان نیروها نمی‏كرد! چگونه حسین علیه‏السلام حاضر به همكاری با چنین فرد فاسقی گردد.

همچنین اگر او با چنین فردی سازگار بود، قیام او چه معنایی داشت؛ اما در مورد عدم استناد این روایت اینكه اولاً ابن عساكر بر حسب شیوه تاریخ‏نگاری خویش تمامی سلسله راویان خود را ذكر می‏كند ولی در مورد این روایت هیچ فردی را نام نبرده است. ثانیا در هیچیك از منابع معتبر درباره فتوحات از جمله فتوح ابن اعثم، فتوح الشام واقدی، فتوح البلدان بلاذری و كتابهای دیگر نامی از حضور حسین علیه‏السلام در غزوه قسطنطنیه نیست.

ب ـ در روایت پنجم، از فضل و بخشش معاویه به حسن و حسین(علیهماالسلام) سخن می‏گوید كه آنان به خدمت معاویه رسیدند. معاویه به آنان دویست هزار درهم بخشید و گفت: آن را بگیرید، من فرزند هند هستم هیچ كس قبل و بعد از من چنین صله‏ای نداده و نمی‏دهد.(6)

در این باره باید گفت ابن عساكر تاریخ ملاقات را ذكر نمی‏كند ولی آن‏طور كه از روایت برمی‏آید مسأله در بارگاه او در دمشق بوده است. تا قبل از صلح امام حسن علیه‏السلام هیچگونه رابطه و ملاقاتی میان امام حسن و امام حسین علیهما‏السلام و معاویه نبوده و پس از صلح نیز در هیچ یك از منابع گزارش نشده كه این دو بزرگوار به اتفاق یا بطور مستقل به دمشق رفته باشند و علاوه بر اینها به علت دشمنی كه معاویه با خاندان علی علیه‏السلام داشته و دشنام دادن به پدر آن دو بزرگوار را بر منبرها رسم كرده بود، این روایت نمی‏تواند به هیچ روی مستند و قابل پذیرش باشد.

ج ـ در روایت ششم از سخنرانی امام حسین علیه‏السلام در مقابل معاویه در مسجد(جامع اموی) گفتگو می‏كند كه ایشان بر روی منبر از معاویه تمجید و تجلیل كرده و حدیثی از رسول الله‏ روایت می‏كند كه شیعه آل محمّد در بهشت است. وقتی معاویه از حسین علیه‏السلام سؤال می‏كند كه شیعه آل محمّد كیست؟ او می‏گوید كسی است كه ابابكر، عمر، عثمان، پدرم علی و تو را ای معاویه دشنام ندهد.(7)

جعلی و ساختگی بودن این روایت به قدری روشن است كه ابن عساكر خود نتوانسته آن را بپذیرد و در پایان روایت می‏گوید این حدیث منكر است و سلسله اسناد آن به حسین علیه‏السلام نمی‏رسد.

د ـ ابن عساكر پس از ذكر مختصری از شرح حال امام حسین علیه‏السلام وارد ماجرای قیام ایشان و چگونگی خبر یافتن رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله از مقتل حسین علیه‏السلام توسط جبرئیل علیه‏السلام را تشریح ساخته و 27 روایت مشابه در این زمینه ذكر می‏كند.(8) آنگاه از خروج امام به سوی مكه و از آنجا به سوی عراق و نیز از مخالفتها و نصیحتهای بزرگان مكه برای عدم خروج او از این شهر سخن می‏گوید.(9)

وی چندین روایت از عبدالله‏ بن عمر و دیگران ذكر می‏كند كه او را از رفتن به عراق نهی كرده و می‏گویند خداوند رسول خدا را بین دنیا و آخرت مخیّر كرد و او آخرت را برگزید و تو پاره تن او هستی، به دنبال دنیا مباش.(10) در عین حال كه وی این روایات را در پی هم ذكر می‏كند هیچ یك از گزارشهایی را كه هدف خروج حسین علیه‏السلام به مكه را بیان می‏كند ارائه نمی‏دهد. لذا از این روایات چنین برداشت می‏شود كه حسین علیه‏السلام به دنبال حكومت دنیوی و مادی رفته و آن را بر آخرت ترجیح داده است و در حقیقت علت اصلی قیام پنهان مانده، تلاش برای احراز قدرت دنیوی به عنوان علت القا می‏گردد.

ه ـ روایت قابل توجه دیگر، نامه مروان بن حكم به عبیدالله‏ بن زیاد است كه او را از خروج امام حسین علیه‏السلام به سوی عراق آگاه ساخته و می‏گوید این حسین فرزند فاطمه رسول خداست. هیچ كس از مسلمانان نزد ما محبوبتر از حسین علیه‏السلام نیست؛ خود را آماده كن برای برخورد با كسی كه هیچ چیز مانع او نیست.(11)

این روایت در حالی است كه هنگام حضور امام علیه‏السلام در مقابل حاكم كوفه، مروان بن حكم به عمرو بن سعید می‏گوید یا از او بیعت بگیر و یا سرش را از تن جدا كن زیرا اگر از بارگاه تو بیرون رود هرگز به او دست نخواهی یافت.(12) مشخص نیست در اینجا چگونه مروان، دشمن و معاند امام، دلسوز او شده و عبیدالله‏ را به مدارا با او سفارش می‏كند. لازم به ذكر است كه مروان از هنگام ظهور در صحنه سیاسی به عنوان مشاور عثمان و سرانجام با دستیابی به قدرت و خلافت در دمشق، همواره شنیع‏ترین برخوردها را با شیعیان و خاندان علی علیه‏السلام داشته است.

و ـ مسأله درخواست ملاقات و بیعت امام حسین علیه‏السلام با یزید كه در هنگام گفتگوی عمر بن سعد و مكاتبه او با عبیدالله‏ عنوان می‏شود یكی دیگر از نكات تحریفی است كه در تألیف ابن عساكر و نیز بسیاری از منابع مورخان شامی دیگر چون ابن كثیر و شمس الدین ذهبی گزارش شده(13) و متأسفانه بعضی از منابع شیعی نیز آن را بدون تجزیه و تحلیل و بررسی عمیق، در منابع خود ذكر كرده‏اند.(14) این دسته از مورخان گفته‏اند كه عمر بن سعد پس از گفتگویی با امام حسین علیه‏السلام، به عبیدالله‏ بن زیاد نامه‏ای نوشته و این شروط را از جانب حضرت ابا عبدالله‏ علیه‏السلام عنوان می‏كند:

1ـ اجازه دهند از همانجایی كه آمده برگردد.

2ـ به یكی از مرزها برود و نظاره‏گر امور باشد.

3 ـ اجازه دهند نزد یزید رفته و دست خود را در دستان او گذارد تا هر چه خواهد حكم كند.(15)

این روایت از لحاظ استناد و عقل قابل خدشه است اما استنادا این كه:

1ـ شروط مذكور به صورتهای مختلفی ثبت شده، گاهی یك شرط و گاهی دو یا سه شرط و حتی در روایتی مسأله بیعت با یزید از جانب حسین علیه‏السلام مطرح شده است.

2ـ سلسله این روایات و اسناد آن به حسین علیه‏السلام نمی‏رسد؛ یعنی به همان فردی كه چنین شرایطی را خواسته، لذا در ابتدای كار، این روایت منكر و ضعیف است.

3ـ این نامه را عمر بن سعد به عبیدالله‏ نوشته نه شخص امام، و احتمال دارد او از جانب خود برای ختم غائله چیزهایی بدان افزوده باشد.

4ـ این روایت ابتدا در منابع اهل سنت گزارش شده و منابع شیعی نیز شرط سوم یعنی بیعت با یزید را بالاتفاق ذكر نكرده‏اند.

5 ـ طبری روایتی نقل كرده كه می‏تواند بخوبی این شرط را زیر سؤال برد. او از قول «عقبة بن سمعان» كه در صحنه كربلا حضور داشته است، نقل می‏كند كه وی از ابتدا تا انتها همراه حسین علیه‏السلام بوده و هیچ سخنی نبوده كه از او نشنیده باشد. در ادامه او سوگند می‏خورد كه حسین علیه‏السلام در سخنانش با مردم هیچگاه چنین حرفی یعنی بیعت با یزید و گذاشتن دست در دستان او نزد.(16)

6ـ چنانكه بعضی از منابع گویند، گفتگوی عمر بن سعد و حضرت ابا عبدالله‏ علیه‏السلام سرّی بوده(17) پس چگونه می‏توان به طور قطع گفت كه شرط امام حسین علیه‏السلام چه بوده است.

7ـ عبیدالله‏ در نامه‏هایی كه به عمر بن سعد می‏نویسد از او می‏خواهد یا حسین (علیه‏السلام) را به بیعت با یزید مجبور می‏سازد یا اینكه سر او را به نزد وی بفرستد.(18) در حقیقت با این شرط مقصود عبیدالله‏ تأمین می‏شود.

اما عقلاً این كه:

1ـ اگر امام حسین علیه‏السلام راضی به بیعت با یزید بود چرا در همان ابتدای كار در دارالاماره حاكم مدینه «ولید بن عتبه» چنین نكرد؟ و این همه رنج سفر و مسافرت را بر خود پذیرا شد؟

2ـ اگر او به بیعت با یزید راضی بود پس قیام او چه معنا و انگیزه‏ای داشت؟

3ـ آیا مورخان وابسته اموی كه خود عدم بیعت با یزید را در دارالاماره ولید بن عتبه ذكر كرده‏اند(19) نخواسته‏اند در اذهان چنین تداعی كنند، تا آنجا كه مسأله جان و درگیری نظامی در كار نبود امام حسین علیه‏السلام بیعت نكرد و گریخت، اكنون كه در نزدیكی كربلا، سپاهیان عبیدالله‏ راه را بر او گرفته‏اند و قطعا جان او و خاندانش در معرض خطر جدی قرار گرفته است به اصطلاح از موضع خود برگشته و از ترس جان، خواستار ملاقات و بیعت با یزید شده است!؟

4ـ آیا با این شرط (دیدار با یزید) نخواسته‏اند چهره محبوبتری از یزید نسبت به عبیدالله‏ نشان داده و چنین القا نمی‏كنند كه حسین علیه‏السلام نسبت به یزید خوشبین بوده و از این چهره مصلح و با عطوفت! بر خلاف عبیدالله‏ انتظار بخشش و عفو داشته است؟

ز ـ ابن عساكر پس از ختم ماجرای حسین علیه‏السلام و یارانش به ذكر معجزات و غرایبی می‏پردازد كه پس از قتل آن حضرت در عاشورا اتفاق افتاده است. وی 32 روایت از سلسله راویان خود نقل كرده و در آنها تغییرات و دگرگونی‎هایی را كه در نظام هستی هنگام قتل حسین علیه‏السلام رخ داده برمی‏شمرد؛ از جمله این كه:

1 ـ آسمان بر حسین علیه‏السلام همانند یحیی بن زكریا گریست.

2 ـ از آسمان خاك‎های سرخی فرو ریخت.

3 ـ ستارگان هنگام روز پدیدار شدند.

4 ـ هیچ سنگی از روی زمین برداشته نشد مگر آنكه از زیر آن خون تازه بیرون آمد.

5 ـ آسمان مدت هفـت روز در تـاریكی به سر برد.

6 ـ خورشید هر صبح و شام شعاع‎های خونینی بر دیوارها می‏تابانید.

7ـ در آسمان چیزی همانند خون دیده می‏شد.

8 ـ ستارگان به یكدیگر برخورد می‏كردند.

9 ـ فردی كه مردم را به كشته شدن حسین علیه‏السلام بشارت می‏داد كور شد.

10 ـ از آسمان باران خون می‏بارید.

11 ـ از دیوار دارالاماره خون سرازیر می‏شد.

12 ـ دیوارهای بیت المقدس خونین شدند.

13 ـ در روز حادثه هر شتری در اردوگاه كشته می‏شد میان گوشت آن آتش بود.(20)

در مورد این روایت باید گفت قبل از آنكه در منابع شیعه دیده شود بیشتر در منابع اهل سنت به چشم می‏خورد. كسانی چون هیثمی(21)، ترمذی(22)، ابن حنبل(23)، ابن سعد(24)، ابن عساكر(25)، الذهبی(26) كه از نخبگان و سرآمدان مورخان و محدثان بنام و متعصب اهل سنت هستند نیز این روایات و امور غریب را ذكر كرده‏اند.

در این میان دو تن از آن مورخان مشهور شامی یعنی ابن عساكر و ذهبی با وجودی كه گزارشهای مستند و قابل توجهی در باره مقتل حسین علیه‏السلام، كه عمدتا حاكمان اموی را زیر سؤال برده و چهره آنان را رسوا می‏سازد، ذكر نكرده و بطور گذرا از آن گذشته‏اند ولی روایات فراوانی در مورد اینگونه امور غریب و حوادث غیر طبیعی و خارق العاده به دنبال هم ردیف می‏كنند. اگر واقعا به دور از تعصب به این مسائل بنگریم چگونه می‏توانیم توجه كنیم مورخان یاد شده كه چندان تمایل و گرایشی به ائمه سلام‏الله‏ علیهم و نیز امام حسین علیه‏السلام نداشته و بیشتر، جانب حاكمان اموی و دشمنان اهل بیت را مراعات می‏كنند به ثبت اینگونه روایات پرداخته و تمایل بیشتری نشان داده‏اند؟ آیا ذكر غرایب یاد شده نمی‏تواند چهره شیعه و اعتقادات آنان را زیر سؤال ببرد؟!