چهل مروارید از اقیانوس کلام امام حسن عسکری (علیه السلام)

1- پرهیز از جدال و شوخى

لاتمـار فیذهب بهائك و لا تمـازخ فیجترء علیك.¹

جـدال مكـن كه ارزشت مـى رود و شـوخـى مكـن كه بـر تـو دلیـر شـوند.

2ـ تواضع در نشستن

من رضى بدون الشرف من المجلس لم یزل الله و ملائكته یصلون علیه حتى یقوم²

هـر كه به پـاییـن نشستـن در مجلـس خشنـود بـاشـد پیـوسته خــــــــــدا و فرشته ها بر او رحمت فرستند تا برخیزد.

3ـ هلاكت در ریاست و افشاگرى

دع مـن ذهب یمینا و شمالا، فـان الراعى یجمع غنمه جمعها باهون سعى و ایاك و الاذاعه و طلب الـریـاسه فـانهمـا یـدعوان الى الهلكه.³

آن را كه به راست و چپ رود واگذار! به راستـى چـوپان گوسفندانش را به كمتر تلاشى گرد آورد.

مبادا اسرار را فاش كرده و سخن پراكنى كنى و در پى ریاست باشى، زیرا این دو آدمى را به هلاكت مى كشانند.

4ـ گناهى كه بخشوده نشود

مـن الذنـوب التى لا تغفر: لیتنى لا اواخذ الا بهدا. ثم قال: الاشراك فى الناس اخفـى مـن دبیب النمل علـى المسح الاسـود فى اللیله المظلمه.⁴

از جمله گناهانى كه آمرزیده نشـود این است كه (آدمى) بگوید: اى كاش مرا به غیر از ایـن گناه مواخذه نكنند. سپـس فرمود: شرك در میان مردم از جنبـش مورچه بر روپوش سیاه در شب تار نهانتر است.

5ـ نزدیكتر به اسم اعظم

بسم الله الرحمـن الـرحیـم اقـرب الى اسـم الـله الاعظم مـن سواد العین الى بیاضها.⁵

(بسم الله الرحمـن الـرحیـم) به اسـم اعظم خـدا،از سیاهـى چشـم به سفیـدىاش نزدیكتـر است.

6ـ دوستـى نیكـان و دشمنــى بـدان

حب الابرار للابرار ثواب للابرار،و حب الفجار للابرار فضیله للابرار و بغض الفجار 

للابـرار زیـن للابـرار ، و بغض الابـرار للفجـار خزى علـى الفجار.⁶

دوستـى نیكـان به نیكـان ، ثـوابست بـراى نیكـان.

و دوستـى بـدان به نیكان ، فضیلت است براى نیكان،

و دشمنى بدان با نیكان ، زینت است بـراى نیكان،

و دشمنـى نیكـان بـا بـدان، رسـوایـى است بـراى بـدان.

7ـ سلام نشانه تواضع

مـن التـواضع السلام علـى كل مـن تمر به، و الجلـوس دون شـرف المجلس.⁷

از جمله تواضع و فروتنى سلام كردن بر هر كسى است كه بر او مى گذارى، و نشستن در پایین مجلس است.

8ـ خنده بیجا

من الجهل الضحك من غیر عجب.⁸

خنده بیجا از نادانى است.

9ـ همسایه بد

مـن الفـواقـر التـى تقصـم الظهر جار ان راى حسنه اطفـاهــا و ان راى سیئه افشاها.⁹

از بلاهاى كــمـر شكــن ، همــسایـه اى اسـت كـه اگــر كـردار خـوبى رابینـد نهانـش سـازد و اگـر كـردار بـدى را بینـد آشكـارش نمـایـد.

10ـ پندى گویا و جامع

اوصیكـم بتقـوى الله و الورع فـى دینكم و الاجتهاد لله و صدق الحدیث و اداء الامانه الـى مـن ائتمنكـم مـن بـر او فـاجـر و طـول السجـود و حسـن الجـوار .

فبهذا جاء محمـد(ص) صلـوا فـى عشائرهـم واشهدوا جنائـزهـم و عودوا مـرضاهـم و ادوا حقوقهم، فان الرجل منكـم اذا ورع فى دینه و صدق فى حدیثه و ادى الامانه و حسـن خلقه مع النـاس قیل: هذا شیعى فیسـرنى ذلك.

اتقـوا الله و كونوا زینا و لا تكونا شینا، جروا الینا كل موده وادفعوا عنا كل قبیح ، فانه ما قیل فینا من حسـن فنحـن اهله و ما قیل فینا مـن سـوء فما نحـن كذلك. لنا حق فى كتاب الله و قرابه من رسول الله و تطهیر مـن الله لایدعیه احد غیرنا الا كذاب.

اكثروا ذكر الله و ذكر الموت و تلاوه القرآن و الصلاه على النبـى (ص) فان الصلاه على رسول الله عشر حسنات احفظوا ما وصیتكم به و استـودعكم الله و اقرء علیكـم السلام.¹⁰

شما را به تقـواى الهى و پارسایـى در دینتان و تلاش براى خدا وراستگویـى و امانتـدارى درباره كسـى كه شما را امیـن دانسته ـ نیكـوكار باشد یا بـدكارـ و طول سجود و حسـن همسایگى سفارش مى كنـم، محمد(ص) براى همیـن آمده است. در میان جماعتهاى آنان نماز بخـوانید و بـر سر جنازه آنها حاضر شـویـد و مریضانشان را عیادت كنید، و حقوقشان را ادا نمایید زیرا هر یك از شما چون در دینـش پارسا و در سخنـش راستگـو و امانتدار و خـوش اخلاق بامردم باشد، گفته مى شـود : ایـن یك شیعه است، و ایـن كـارهـاست كه مـرا خـوشحـال مـى سـازد.

تقواى الهى داشته باشید، مایه زینت باشید نه زشتى، تمام دوستى خـود را به سوى ما بكشانید و همه زشتـى را از ما بگردانید، زیرا هر خـوبـى كه درباره ما گفته شود ما اهل آنیم و هر بدى درباره ما گفته شـود ما نه آنیـم، در كتاب خدا براى ما حقـى و قرابتـى از پیامبر خداست و خـداونـد ما را پاك شمرده ، احـدى جز ما مدعى ایـن مقام نیست، مگر آن كه دروغ مـى گـوید. زیاد به یاد خدا باشید و زیاد یاد مرگ كنید و زیاد قـرآن را تلاوت نماییـد و زیاد بر پیغمبـر (ص) سلام و تحیت بفـرستیـد. زیـرا صلـوات بـر پیـامبـر خــدا(ص) ده حسنه دارد.

آنچه را به شما گفتـم حفظ كنیـد و شمـا را به خدا مـى سپارم و سلام بر شمـا.

11ـ اندیشه در كار خدا

لیست العباده كثـره الصیام و الصلـوه و انمـا العباده كثره التفكـر فى امر الله.¹¹

عبـادت كــردن بـه زیـادى روزه و نـمـاز نیـست، بلكه ( حقیقت) عبادت، زیاد در كار خدا اندیشیدن است.

12ـ پلیدى خشم

الغضب مفتاح كل شر.¹²

خشم و غضب كلید هر گونه شر و بدى است.

13ـ ویژگیهاى شیعیان

شیعتنـا الفئه النـاجیه والفـرقه الزاكیه صـاروا لنـا رادئا و صـونا و على الظلمه البا و عونا سیفجـر لهم ینابیع الحیـوان بعد لظى مجتمع النیـران امـام الـروضه.¹³پیـروان ما ، گـروههاى نجات یابنـده و فـرقه هاى پاكـى هستنـد كه حافظان (آییـن) ماینـد، و ایشـان در مقـابل ستمكـاران ، سپـر و كمك كـار ما (هستند).

به زودى چشمه هاى حیات ( منجى بشریت) بعـد از گدازه توده هاى آتـش! پیش از ظهور براى آنان خواهد جوشید.

14ـ ناآرامى كینه توز

اقل الناس راحه الحقود.¹⁴

كینه توز ناآرام ترین مردمان است.

شما عمر كاهنده و روزهاى برشمرده اى دارید، و مرگ به ناگهان مىآید، هر كس تخم خیرى بكارد به خوشى بدرود، و هر كس تخـم شرى بكارد به پشیمانى بدرود، هر كه هر چه بكارد همان براى اوست.كندكار را بهره از دست نرود و آزمنـد آنچه را مقـدرش نیست در نیابـد، هر كه به خیرى رسـد خدایش داده و هر كه از شـرى رهـد خـدایـش رهانده

15ـ پارسا ترین مردم

اورع الناس من وقف عند الشبهه، اعبد الناس من اقام على الفرائض ازهد الناس مـن تـرك الحـرام ، اشـد النـاس اجتهادا مـن تـرك الذبوب.¹⁵

پـارسـاتـریـن مـردم كسـى است كه در هنگـام شبهه تـوقف كنـد.

عابـدتـریـن مـردم كسـى است كه واجبـات را انجـام دهـد.

زاهـد تـریـن مـردم كسـى است كه حـرام را تـرك نمـاید.

كـوشنـده تـریـن مـردم كسـى است كه گنـاهـان را رهـا سازد.

16ـ وجود مومن

المـومـن بـركه علـى المـومـن و حجه علـى الكـافـر.¹⁶

مـومـن بـراى مـومـن، بـركت و بـر كـافـر ،اتمام حجت است.

17ـ محصول اعمال

انكـم فى آجال منقـوصه وایام معدوده و الموت یاتى بغبه، من یزرع خیرا یحصد غبطه و مـن یزرع شرا یحصـد ندامه، لكل زارع ما رزع لایسبق بطـىء بحظه، ولا یدرك حـریص ما لـم یقـدر له، مـن اعطـى خیـرا فالله اعطـاه، و مـن وقـى شـرا فالله وقاه.¹⁷

شما عمر كاهنده و روزهاى برشمرده اى دارید، و مرگ به ناگهان مىآید، هر كس تخم خیرى بكارد به خوشى بدرود، و هر كس تخـم شرى بكارد به پشیمانى بدرود، هر كه هر چه بكارد همان براى اوست.كندكار را بهره از دست نرود و آزمنـد آنچه را مقـدرش نیست در نیابـد، هر كه به خیرى رسـد خدایش داده و هر كه از شـرى رهـد خـدایـش رهانده.

18ـ شناخت احمق و حكیم

قلب الاحمق فـى فمه و فـم الحكیـم فى قلبه.¹⁸

قلب احمق در دهـان او و دهـان حكیم در قلب اوست.

19ـ تلاش براى رزق

مقـدر لا یشغلك رزق مeمـون عن عمل مغروض.¹⁹

رزق و روزى ضمـانت شـده، تـو را از كـار واجب بـاز نـدارد.

20ـ عزت حقگرایى

مـا ترك الحق عزیز الا ذل ، ولا اخذ به ذلیل الا عز.²⁰

هیچ عزیزى را رها نكند مگر آن كه ذلیل گردد و هیچ ذلیلى به حق نیاویزد مگر آن كه عزیز شود.

21ـ دوست نادان

صدیق الجاهل تعب.²¹

دوست نادان ، مایه رنج است.

22ـ بهترین خصلت

خصلتـان لیـس فـوقهمـا شـىء :الایمـان بـالله و نفع الاخـوان.²²

دو خصلت است كه بهتر و بالاتراز آنها چیزى نیست: ایمان به خدا و سود رساندن به برادران .

23ـ نتیجه جسارت بر پدر

جراه الـولـد علـى والـده فـى صغره تـدعوا الـى العقـوق فـى كبـره . ²³

جرات و دلیرى فرزنـد بر پدرش در كـوچكى ، سبب عاق و نارضایتى پدر در بزرگى مى شود.

24ـ بهتر از حیات و بدتر از مرگ

خیـر مـن الحیاه ما اذا فقـدته ابغضـت الحیاه و شر من الموت ما اذا نزل بك احببت الموت.²⁴

بهتر از زندگى چیزى است كه چون از دستش دهى از زندگى بدت آید،و بدتر از مرگ چیزى است كه چـون به سـرت آیـد مـرگ را دوست بـدارى.

25ـ وابستگى و خوارى

مـااقبح بـالمـومـن ان تكون له رغبه تذله.²⁵

چه زشت است بـراى مـومـن ، دلبستگـى به چیزى كه او را خـوار دارد.

26ـ نعمت بلا

ما من بلیه الا ولله فیها نعمه تحیط بها.²⁶

هیچ بلایـى نیست مگـرایـن كه در آن از طـرف خـدا نعمتى است.

27ـ اكرام بدون افراط

لا تكرم الرجل بما یشق علیه.²⁷

هیچ كـس را طـورى اكـرام مكـن كه بـر او سخت گذرد.

28ـ ارزش پند پنهان

مـن وعظ اخـاه سـرا فقـد زانه، و مـن وعظه علانیه فقـد شـانه.²⁸

هر كه در نهان، برادر خود را پند دهد او را آراسته، و هر كه آشكارا برادرش را پند دهد او را كاسته .

29ـ تواضع و فروتنى

التواضع نعمه لایحسد علیها.²⁹

تـواضع و فـروتنـى، نعمتـى است كه بـر آن حسـد نبـرنـد.

30ـ سختى تربیت نادان

ریـاضه الجـاهل و رد المعتـاد عن عادته كـالمعجز.³⁰

پـرورش دادن نـادان و تـرك دادن معتـاد از عادتـش ، مـاننـد معجزه است.

31ـ شادى بیجا

لیـس مـن الادب اظهار الفـرح عند المحزون.³¹

اظهار شـادى نزد غمـدیـده، از بـى ادبـى است.

32ـ جمال ظاهر و باطن

حسـن الصـوره جمـال ظاهـر، و حسـن العقل جمـال البـاطـن

صـورت نیكـو، زیبـایـى ظاهـرى است، و عقل نیكـو ، زیبـایى بـاطنى است.

33ـ كلید تمام گناهان

جعلت الخبـائث فـى بیت و جعل مفتـاحه الكذب.³²

تمـام پلیـدیها در خـانه اى قـرار داده شـده و كلیـد آن دروغگـویى است.

34ـ چشم پوشى از لغزش و یاد آورى احسان

خیـر اخـوانك مـن نسـى ذنبك و ذكـر احسـانك الیه.³³

بهتـریـن بـرادران تـو كسـى است كه خطـایت را نـادیـده گیرد و احســانت را یادآور شود.

35ـ مدح نالایق

مـن مـدح غیـر المستحق فقـد قـام مقـام المتهم.³⁴

هـر كه نـالایقـى را ثنـا گـویـد، خـود در مـوضع اتهام قـرار گیـرد.

وصـول به خـداونـد عزوجل، سفـرى است كه جز بـا عبـادت در شب حـاصل نگردد

36ـ راه دوست یابى

مـن كـان الـورع سجیته، و الكـرم طبیعته، و الحلـم خلته كثـر صـدیقه. ³⁵

كسـى كه پارسایـى خـوى او ، و بخشنـدگـى طبیعت او، وبردبارى خصلت او باشـد دوستانش بسیار شوند.

37ـ انس با خدا

من آنس بالله استوحش من الناس.³⁶

كسـى كه بـا خـدا مـانـوس بـاشـد، از مـردم گـریزان گــردد.

38ـ خرابى مناره ها و كاخها

اذا قـام القـائم امـر بهدم المنـائر و المقـاصیـر التى فى المسـاجـد.³⁷

هنگامى كه قائم (ع) قیام كند دستور به خرابى مناره ها و كاخهاى مساجد دهد.

39ـ سیر شبانه

ان الـوصـول الـى الله عزوجل سفـر لا یـدرك الا بـامتطاء اللیل.³⁸

وصـول به خـداونـد عزوجل ، سفـرى است كه جز بـا عبـادت در شب حـاصل نگردد.

40ـ ادبى بسنده

كفاك ادبا تجنبك ما تكره من غیرك. ³⁹

در مقام ادب براى تـو همین بس كه آنچه براى دیگران نمى پسندى، خود را از آن مى شود.

بخش عترت و سیره تبیان

پى نوشت ها:

1 ـ تحف العقول،ص 486.

2 ـ همان،ص 486.

3 ـ همان،ص 487.

4 ـ تحف العقول ، ص 487.

5 ـ همان،ص 487.

6 همان،ص 487.

7 تحف العقول،ص 487.

8 همان،ص 487.

9 همان،ص 487.

10 تحف العقول،ص 487و 488

11 تحف العقـول ،ص 488. ایـن حدیث از امـام رضا (ع) هـم نقل شـده است.

12 همان،ص 488.

13 الزام الناصب،ص 189.

14 تحف العقول، ص 488.

15 تحف العقول ،ص 489.

16 همان،ص 489.

17 پیشین،ص 489.

18 تحف العقول،ص 489.

19 همان،ص 489.

20 پیشین، ص 489

21 همان،ص 489.

22 تحف العقول،ص 489.

23 همـان،ص 489 .

24 ـ همـان،ص 489 .

25 ـ همــان،ص 489.

26 تحف العقول،ص 489.

27 همان،ص 489.

28 ـ همان،ص 489.

29 ـ پیشین،ص 489.

30 ـ همان،ص 489.

31 ـ تحف العقول،ص 489.

32 ـ بحارالانوار،ج 78،ص 377.

33 ـ پیشین،ج 78 ص 379.

34 ـ همان،ج 78،ص 378.

35 ـ مسند الامام العسكرى،ص 289.

36 ـ همان،ص 287.

37 ـ غیبت شیخ طوسى،ص 133.

38 ـ مسند الامام العسكرى ،ص 290.

39 ـ همان،ص 288