عملی که غل و زنجیر گناهان را باز می کند

دستورات الهی برای به سعادت و کمال رسانیدن انسان‌ها و در نهایت رسیدن به قرب خداست. برای نیل به این مقصود خداوند متعال پیامبرانی و به ویژه آخرین سفیرش، پیامبر اعظم حضرت محمّد مصطفی (صلی الله و علیه وآله) را فرستاد تا انسان‌ها را در یک برنامه تدریجی از انواع آلودگی‌ها، خرافات، کجروی‌ها، و زنگارهای شرک ‌که همچون غُل و زنجیر بر پیکرشان سنگینی می‌کرد رهایی بخشند.

از جمله این دستورات، فریضه مقدس «نماز» است که ستون دین است و با پذیرفته شدن آن سایر اعمال نیز پذیرفته می‌شود. و اگر مورد پذیرش قرار نگیرد، سایر اعمال نیز بی‌نتیجه و مردود است.

نماز در حقیقت به منزله آرم اسلام است و به سایر کارهای ما، در زندگی ارزش و اعتبار می‌بخشد. یقیناً یکی از دغدغه‌های استادان معارف اسلامى، دعوت و جذب دانشجویانی است که احیاناً اهمیت کمتری به نماز می‌دهند.

آنچه در این مقاله مورد بحث قرار می‌گیرد عبارت است از عواملی که در جذب جوانان به این فریضه الهی موثرند.

(1) ترسیم جذابیت‌های نماز

هنگامی که انسان از زیبائی‌ها و جذابیت‌های عبادات به ویژه نماز که ستون دین است، آگاه شود، پایبندی و توجه به آن فزونی می‌یابد و می‌کوشد به نحو احسن آن را به جا آورد. برای روشن‌تر شدن این موضوع ذکر برخی از بیانات نورانی حضرات معصومین علیهم‌السلام ‌ ضرورت دارد.

پیامبر اسلام (صلی الله و علیه وآله) در این خصوص می‌فرماید: «نماز به نهری تشبیه شده که انسان روزی پنج بار در آن شستشو می‌کند و دیگر چرکی باقی نمی‌ماند»[1] و یا فرمود: نور و روشنی چشم من در نماز است.[2]

امام علی(علیه السلام) در این باره فرمود: «مردم نماز را بر عهده گیرید و آن را حفظ کنید، زیاد نماز بخوانید، و با نماز خود را به خدا نزدیک کنید… همانا نماز، گناهان را چونان برگ‌های پاییزی فرو می‌ریزد و غُل و زنجیر گناهان را از گردن‌ها می‌گشاید…» [4]

امام سجاد (علیه‌السلام) فرمود: «و به هنگام نماز، مقام واصلان به منازل والای آن و حافظان ارکانش را بر ما ارزانی‌دار، آنان که نماز را در اوقات مخصوصش بنا بر سنّت بنده و پیامبرت ‌ که درود تو بر او و آلش باد در رکوع و سجود و همه فضیلت‌هایش با کامل‌ترین و تمام‌ترین طهارت، و روشن‌ترین و رساترین خشوع، به جای می‌آورند.»[6]

«نماز به نهری تشبیه شده که انسان روزی پنج بار در آن شستشو می‌کند و دیگر چرکی باقی نمی‌ماند»

امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «هر که این نمازهای پنجگانه واجب را بر پا دارد و بر وقت‌هایش مواظبت نماید، خداوند را در روز رستاخیز در حالی دیدار کند که او را از جانب خداوند پیمانی باشد و خدا او را به سبب آن پیمان به بهشت در آورد و هر که در وقت‌هایش نماز را بر پا ندارد، پس او را چنان باشد که اگر خدا خواهد او را ببخشاید و چون خواهد او را عذاب کند.»[7]

(2) پاداش رفت و آمد به مسجد و فضیلت نماز جماعت

هنگامی که پیامبر عظیم‌الشأن اسلام به مدینه هجرت کردند، نخستین اقدام ایشان تأسیس مسجد بود، تا گذشته از اینکه در خدمت عبودیت و بندگی خدا قرار می‌گیرد، به عنوان یک محل تعلیم و تربیت از یک سو وهم‌چنین کانون سیاسی و قضایی از سوی دیگر در آید.

ساختن مسجد باعث ایجاد وحدت و یکپارچگی و انسجام بیشتر در میان جامعه اسلامی گردید، به طوری که مسلمین برای اقامه نمازهای پنجگانه در مسجد حضور پیدا می‌کردند و باعث اخوت و برادری و نزدیک شدن قلوب آنها به یکدیگر می‌گردید و می‌توانستند ضمن به جا آوردن فریضه مقدس نماز معارف و احکام اسلامی را از زبان پیامبر گرامی اسلامی بشنوند و عمل نمایند.[8]

امام علی (علیه السلام) بارها می‌فرمود: هر که به مسجد رفت و آمد کند، یکی از این هشت چیز را به دست آورد: برادری که در راه خدا از او بهره‌مند گردد، دانشی برگزیده، نشانه‌ای استوار، رحمتی مورد انتظار، سخنی که او را از تباهی باز دارد، سخنی که بشنود و او را بر راه هدایت رهنمون شود و یا گناهی را به سبب بیم یا آزرم ترک کند.[9]

امام صادق از پدرانش علیهم‌السلام روایت نموده که پیامبر خدا (صلی الله و علیه وآله) فرمود: هر که قرآن گفتارش و مسجد خانه‌اش باشد، خداوند خانه‌ای برای او در بهشت بنا نهد.[10] و نیز فرمود: هر که پیاده سوی مسجدها رود، پای خویش را بر هیچ خشک و تری ننهد، جز آنکه این زمین تا زمین هفتم برای او خدا را تسبیح گویند و به پاکی یاد کنند.[11]

در خصوص پاداش نماز جماعت امام صادق علیه السلام فرمود: به راستی ، نماز جماعت بیست و سه درجه بر نماز فُرادی برتری دارد و بیست و پنج نماز به شمار آید

در خصوص پاداش نماز جماعت امام صادق علیه السلام فرمود: به راستی ، نماز جماعت بیست و سه درجه بر نماز فُرادی برتری دارد و بیست و پنج نماز به شمار آید.[13]

نخستین نماز جماعتی که در صدر اسلام برگزار شد، به امامت پیامبر عظیم الشأن بود. یعقوبی در این خصوص می‌نویسد: «نخستین نمازی که بر او واجب گشت، نماز ظهر بود، جبرئیل آمد و وضو گرفتن را به او نشان داد و چنانکه جبرئیل وضو گرفت، رسول خدا هم وضو گرفت، سپس نماز خواند تا به او نشان دهد که چگونه نماز بخواند، سپس رسول خدا (صلی الله و علیه وآله) نماز خواند.

در روایت بعضی نخستین نمازی که رسول‌الله(صلی الله و علیه وآله) خواند، «صلوه وسطی» یعنی نماز ظهر بود. سپس خدیجه دختر خویلد رسید و رسول خدا (صلی الله و علیه وآله) او را خبر داد، پس وضو گرفت و نماز خواند، سپس علی بن ابیطالب رسول خدا (صلی الله و علیه وآله) را دید و هر چه را دید انجام می‌دهد، انجام داد.»[14]

آثار نماز در قرآن و تبیین و تفهیم آن

خداوند در خصوص نماز می‌فرماید: «وَ اسْتَعِینوا بِالصَّبْرِ و الصَّلوه[15]…؛ از صبر و نماز یاری جویید»

و باز حضرت حق فرمود: «یا اَیُّها الْذینَ ءَامنُوا استعینُواْ بالصَّبرِ وَ الصَّلَوهِ اِنَّ اللهَ مَعَ الصَّابِرینَ[16]؛ ای افرادی که ایمان آورده‌اید! از صبر (استقامت) و نماز کمک بگیرید! (زیرا) خداوند با صابران است.»

این آیه از یک سو ارجمندی و ارزش ایمان و مومن را نزد خداوند بیان می‌دارد و از سوی دیگر بیانگر لزوم استعانت مومنان از صبر و نماز است و از سوی سوم می‌گوید نماز و صبر، یاور مومنان است و از سوی چهارم بیان می‌دارد که خداوند با صبر پیشگان است و از سوی دیگر ارزش و اهمیت صبر و نماز و جایگاه بلند صبر پیشگان را در بر دارد.[17]

پی‌نوشت‌ها:

[1]. حر عاملى، وسائل الشیعه، ج 3 ، ص 7، نهج البلاغه، خطبه 199، ص 307.

[2]. مجلسى، بحارالانوار، ج 77، ص 77.

[3]. متقی هندى، کنزالعمّال فی السنن و الافعال، ج 7 ص 279.

[4]. نهج البلاغه، خطبه 199، ص 307.

[5]. دشتى، مجموعه نهج‌الحیاه (فرهنگ سخنان امام حسن (ع) ) ،ص 547 ، 548.

[6]. صحیفه کامله سجادیه، دعای 44 ، ص 287.

[7]. شیخ صدوق ، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 79.

[8]. بنگرید به مقاله نگارنده (سید حسین حرّ) در مجله آینه پژوهش شماره 87، ص 9.

[9]. شیخ صدوق ، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 75.

[10]. همان، ص 75.

[11]. همان.