بزرگترین مانع در شناخت قرآن

از آنجا كه در قرآن ، معجزه جاودانه الهی ، همه چیز نشان از بی نهایت دارد و حد و مرزی برای معانی آن وجود ندارد ،( تفسیر صافی ، ج 1 ، ص 59)می‌توان نتیجه گرفت كه راه درست فهمیدن قرآن ، تحلیل ذهنی آدمی نسبت به آیات آن نیست و معیارها و مقیاس های اعتباری و قراردادی بشر در برابر این دریای بی انتها از ارزش و اعتبار چندانی برخوردار نخواهد بود.

همان طور كه منشاء و اساس نزول و سبك و تركیب قرآن از طرف خداست ؛ روش شناخت مراتب فهم قرآن نیز ، باید از طرف خداوند ارائه گردد ؛چنانچه خود خداوند می‌فرماید : " و ما بر تو قرآن را نازل كردیم كه بیانگر همه چیز است "(نحل/ 82) ، طبیعی است كه بیانگر راه فهم خودش هم می‌تواند باشد .

قرآن، بهترین شیوه آشنایی برای فهم آن

جهت كیفیت آشنایی با قرآن و فهم درست آن ، بهترین شیوه آن است كه پیش از هر چیز به خود قرآن مراجعه شود .

در قرآن آیات متعددی وجود دارد كه شرایط روی آوری به آیات الهی و بهره وری از حقایق نهفته در آنها را بیان كرده و اگر كسی بدون در نظر گرفتن آن شرایط به قرآن روی آورد ، نه تنها دستورات برای او سودی نخواهد داشت ، بلكه گمراه كننده و زیان رسان نیز خواهد بود

از معجزات قرآن چیست؟!

یكی از وجوه عالی اعجاز قرآن ، این است که این كتاب هدایت گر،درشرایطی می تواند گمراه كننده نیز باشد ؛ " هر كه را بخواهد به وسیل? آن (قرآن) گمراه می‌كند و هر كه را بخواهد به وسیله آن هدایت می‌كند و جز فاسقان را به وسیله آن گمراه نمی‌كند". (بقره/ 26)

"ظلم"، بزرگترین مانع برای فهم قرآن

از دیدگاه قرآن تنها مانع فهم شایسته و به حق قرآن،  "ظلم"، با توجه به معانی و مصادیق گسترده آن می باشد ، و بر طبق آیه 82 سوره اسرا ، تنها ظالمان هستند كه از هدایت و رحمت و فهم درست قرآن محرومند .

از بهترین آیاتی كه در فهم قرآن به روشنی سخن می‌گوید آیه ؛ « وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إَلاَّ خَسَارًا ؛  و ما از قرآن آنچه را فرو می‌فرستیم شفای دل و رحمت الهی برای اهل ایمان است و ستمگران را جز زیان چیزی نمی‌افزاید . » (اسراء/ 82)، می باشد .

این آیه فهم قرآن را از یك سو به ایمان و مراتب آن و از سوی دیگر به ظلم- كه در اینجا نقطه مقابل ایمان قرار گرفته است ، (یس/ 47، مطففین 34، حج/17، یوسف /106.) - وابسته دانسته و از آنجا كه بر اساس فطرت و سرشت الهی انسان ، باورهای قلبی و ایمان در جایی شكوفا می‌شود كه موانعی وجود نداشته باشد ،( ق/ 37 ) پس مهمترین گام در فهم شایسته قرآن ، شناخت موانع و دفع آنهاست و در این آیه ، ریشه همه موانع فهم قرآن از دیدگاه قرآن را ، ظلم معرفی می کند .

و اگر بخواهیم به فهم قرآن بیشتر نزدیک شویم ، چاره ای جز این نیست كه موانع را خوب شناخته و از سر راه برداریم .

خداوند ستم نخواهد کرد!

خداوند می‌فرماید:« اینها آیات خداوند است كه به حق بر تو تلاوتشان می‌كنیم و خداوند ستمی را برای جهانیان نمی‌خواهد .» (آل عمران/ 108)

پس خداوند چون بر مردم ستمی روا نمی‌دارد ، آیات خود را برای آنان تلاوت می‌كند و به تبع آن مردم هم هر اندازه از ستم بدور باشند ، از آیات خدا بهره می‌برند و به معانی آن نزدیك ترند ، و تنها ستمگرانند كه آیات خداوند را انكار می‌كنند و در نتیجه از فهم شایسته قرآن نیز محروم خواهند شد ؛" و آیات ما را جز ستمگران منكر نمی‌شوند ." (عنكبوت/ 49)

این بدان معنا نیست كه ستمگران از فهم آیات قرآنی ، بی بهره اند بلكه در روی آوری به قرآن و فهم آن هر اندازه از ظلم بدور باشیم از قرآن بهره مفید و حیاتی خواهیم برد و هر اندازه به نوعی ستمكار باشیم ، جز زیان بر ما افزوده نمی‌شود و مسیر فهم ما منحرف گشته و در تاریكی بیشتر فرو می‌رویم ؛ "خداوند نورشان را می‌برد و در تاریكی هایی كه نمی‌بینند ، رهایشان می‌كند".(بقره/ 17)

افرادی می توانند از فهم قرآن و هدایت شایسته قرآنی به زیبایی استفاده کنند که از ظلم به دور بوده  و در عین سلامتی و امنیت كامل برخوردار هستند ؛" آنان كه ایمان آورده و ایمان خویش را با ستم نپوشاندند ، به امنیت و آرامش دست یافته و آنان هدایت شدگانند

مؤمنان نیز از ستم به دور نمی باشند!

از سوی دیگر این گونه نیست كه چون كسی ایمان آورد ، دیگر از ظلم بدور است و از درك كامل حقایق و فهم درست همه آیات الهی بهره مند است ، بلكه هر اندازه ایمان خویش را با ظلم قرین نكرده باشد از فهم به حق آیات قرآن سود می‌برد و هر اندازه كه از ایمان و مراتب آن بهره كمتر دارد هم به ستم آلوده شده و هم در درك آیات الهی با بهره های نادرست ، قرین می‌گردد .

همه به یک اندازه از قرآن ، بهره نخواهند برد!

شخص با ایمان باید سعی كند كه ایمان خود را به ستم نیالاید ؛ " آنان كه ایمان آورده و ایمان خویش را به ظلمی نپوشاندند ..." (انعام/ 82)

این آیه به طور ضمنی اشاره به این دارد كه ایمان با ظلم، با هر معنا و مصداق آن،( اصول كافی ، ج2 ، ص432) می‌تواند پوشیده شود و همه مومنان و مسلمانان به یك اندازه از قرآن بهره نمی‌برند ، زیرا همه در یك درجه از ایمان قرار ندارند .

در بسیاری از آیات قرآن ، مفاهیمی همچون هدایت ، شفا ، رحمت ، موعظه ، بشارت ، بصیرت ، نور و ... برای مخاطبانی همچون محسنین ، متقین ، موقنین ، ذاكرین ، عالمین و عقلاء قرار داده شده است .( لقمان/3 - بقره/ 118 - زخرف/3 )

اینان مؤمنانی هستند كه نخست موانع را از میان بر می‌دارند و قلبشان پاك و مصفا گشته و بر اساس حقیقت جویی كه فطرت هر انسانی است به قرآن گرایش پیدا می‌كنند .

نتیجه گیری :

در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت ؛ افرادی می توانند از فهم قرآن و هدایت شایسته قرآنی به زیبایی استفاده کنند که از ظلم به دور بوده  و در عین سلامتی و امنیت كامل برخوردار هستند ؛" آنان كه ایمان آورده و ایمان خویش را با ستم نپوشاندند ، به امنیت و آرامش دست یافته و آنان هدایت شدگانند ." (انعام/ 82)

اهل ایمان و تقوا به خاطر آنكه در نیت و عمل ، صادقانه از زشتی ها ، بدی ها و محرمات دست بر می‌دارند ، به بینش شایسته و درست می ‌رسند : " ای اهل ایمان ! اگر تقوای الهی داشته باشید خداوند فرقان را برایتان قرار می‌دهد ." (انفال/ 29)

خداوند به اهل ایمان واقعی و کسانی که خود را به لباس تقوا مزیّن کرده اند ، بینشی عطا می‌كند كه هرگز در شناخت و تشخیص حق از باطل دچار اشتباه نمی شوند .( علامة طباطبایی ـ تفسیر المیزان، ج1، ص482)

فرآوری : زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان

منبع :

سایت حوزه