جوان در قرآن کریم

قرآن دریاى ژرفى از حقایق و معارف است كه هیچ غواصى را یاراى دستیابى به عمق و ژرفاى آن نیست مگر پیامبران الهى و امامان معصوم (ع). و مجموعه اى گرانبها از برنامه ها و درس ها وعبرت هاى زندگى ساز است كه هركس به قدر ظرفیت وجودى خویش و آمادگى روحى اش از آن بهره مى گیرد و عطش كمال خواهى خود را با آب حیات آیات آن فرو مى نشاند.

براى آنان كه بخواهند و روح خود را آماده دریافت و پذیرش حق سازند، همه چیز در قرآن هست، چرا كه خود فرموده است: «لارطب و لا یابس الا فى كتاب مبین» (۱) (هیچ تروخشكى نیست مگر آن كه در كتاب مبین است) و باید نیز چنین باشد زیرا كلام حق است و پروردگار عالم و آدم آن را براى رسول خاتم نازل فرموده تا هم ختم كلام باشد و هم كلام ختم. چون كه بالاتر از قرآن هیچ كلامى نتوان یافت و پس از صاحب قرآن نیز هیچ رسولى نخواهد آمد تا كلامى از حق بر او نازل گردد.

اكنون باید كه جان هایمان را به قرآن بسپاریم و دل هایمان را در مسیر وزش نسیم حیات بخش آن قرار دهیم و به حق، آن را امام و پیشواى خود بدانیم كه فلاح و رستگارى ما در پیروى و عمل به تعالیم نورانى آخرین كتاب آسمانى است.

براى آشنایى با یكى از درهاى ارزشمند دریاى ژرف قرآن بررسى كوتاهى پیرامون «جوان» در قرآن در زیر مى آید، به امید آن كه روزنه كوچكى باشد براى مشاهده گوشه اى از نعمت ها و حكمت هاى فراوان اقیانوس بیكران معارف قرآن .

در آیات قرآن مجید، ۱۰ بار به «جوان» اشاره شده كه در همه آن ها كلمه «فتى» و مشتقات آن (به معنى جوانمرد) به كار رفته است. این تعبیر به نوبه خود درس و تذكر مهمى براى ما است كه «جوان» در فرهنگ قرآن «جوانمرد» است و باید اصول جوانمردى یعنى پاكى، گذشت، شهامت و رشادت را رعایت كند.

كلمه «فتى» و مشتقات آن در قرآن درباره اشخاص و افراد گوناگونى به كار رفته كه شامل موارد زیر است:

۱- حضرت ابراهیم (انبیاء / ۶۰)

۲ و ۳- دوست و رفیق حضرت موسى (كهف / ۶۰و۶۲)

۴- حضرت یوسف (یوسف/۳)

۵-همراهان حضرت یوسف در زندان (یوسف/۳۶)

۶و۷- اصحاب كهف (كهف /۱۰و ۱۳)

۸-خدمتگزاران حضرت یوسف در زمان پادشاهى (یوسف /۶۲)

۹و۱۰- كنیزان مومن (نساء / ۲۵) و (نور/۳۳)

قرآن درباره حضرت ابراهیم مى فرماید: «قالوا سمعنا فتى یذكر هم یقال له ابراهیم» (۲) (آنان گفتند ما جوانى ابراهیم نام را شنیده ایم كه بت ها را به بدى و زشتى یاد مى كرد)

در شان نزول آیه فوق آمده است كه:

بت پرستان بعد از پایان مراسم جشن بزرگى كه در بیرون شهر برگزار شده بود وقتى كه به شهر بازگشتند و وارد بتخانه شدند با صحنه اى روبه رو گشتند كه هوش از سرشان پرید. به جاى آن بتخانه آباد با تلى از بت هاى دست و پا شكسته و به هم ریخته مواجه گردیدند و فریادشان بلند شد كه چه كسى این بلا را بر سر خدایان ما آورده است؟ گروهى كه تهدیدهاى ابراهیم رانسبت به بت ها در خاطر داشتند و طرز رفتار اهانت آمیز او را با این معبودهاى ساختگى مى دانستند گفتند: ما شنیدیم جوانى از بت ها به بدى یاد مى كرد كه نامش ابراهیم است.

طبق بعضى از روایات حضرت ابراهیم در آن هنگام ۱۶ سال داشت. با این حال تمام ویژگى هاى جوانمردان یعنى شجاعت، شهامت، صراحت و قاطعیت در وجودش جمع بود.(۳)

قرآن ابراهیم و پیروانش را به عنوان الگو و سرمشق نیكو معرفى مى كند و مى فرماید:

«قد كانت لكم اسوة حسنة فى ابراهیم و الذین معه» (۴) (همانا در ابراهیم و پیروان او براى شما الگو و سرمشق نیكویى است) همچنان كه پیامبر بزرگ اسلام (ص) را الگو و سرمشق مردم مى داند:

«لقد كان لكم فى رسول الله اسوة حسنه» (۵) ( به تحقیق در پیامبر خدا (ص) براى شما الگو و سرمشق است)

اصحاب كهف یكى از داستان هاى بسیار جالب و آموزنده قرآن است كه در دو مورد، از آن ها به «جوان» تعبیر شده است: «اذاوى افتیة الى الكهف فقالوا ربنا اتنا من لدنك رحمة و هیئ لنامن امرنا رشدا» (۶)

(آنگاه كه جوانان در غار كوه پنهان شدند از درگاه خدا مسألت كردند، پروردگارا در حق ما به لطف خاص خود رحمتى فرما و بر ما وسیله رشد و هدایتى كامل فراهم گردان)

«نحن نقص علیك نبأهم بالحق انهم فتیة امنوا بربهم وزدناهم هدى» (۷)

(ما داستان اصحاب كهف را به درستى بر تو نقل مى كنیم. آنان جوانمردانى بودند كه به پروردگارشان ایمان آوردند و ما بر هدایتشان افزودیم)

داستان اصحاب كهف بسیار مفصل و جالب است. در اینجا تنها به قسمت كوتاهى از آن از زبان امام صادق (ع) اشاره مى كنیم. آن ها در زمان پادشاه جبار و گردن كشى بودند كه اهل كشور خود را به بت پرستى دعوت مى كرد و هركس دعوت او را اجابت نمى كرد به قتل مى رساند. گروهى از مردم كه خداى یكتا را پرستش مى كردند و ایمان خود را پنهان داشته بودند تصمیم به هجرت از شهر خود گرفتند. در مسیر به چوپانى برخورد كردند. او را به پرستش خداى یگانه دعوت نمودند ولى نپذیرفت اما سگ چوپان به دنبال آن ها راه افتاد! و هرگز از آنان جدا نشد. آن ها در پایان روز به غارى رسیدند و تصمیم گرفتند مقدارى در غار استراحت كنند. خداوند خواب را بر آن ها چیره كرد و همان گونه كه در قرآن فرموده است آن ها آن قدر خوابیدند كه شاه جبار مرد و زمان گذشت. جمعیت دیگرى جاى مردم شهر را گرفتند و ...(۸)

اصحاب كهف پس از خواب طولانى ۳۰۹ ساله به اراده الهى بیدار شدند تا آیت و نشانه اى باشند بر رستاخیز و حق بودن زنده شدن مردگان در روز قیامت، قرآن مى فرماید: «وكذالك اعترنا علیهم لیعلموا ان وعدالله حق و ان الساعة لاریب فیها (۹)

(و این چنین مردم را متوجه حال آن ها كردیم تا بدانند وعده خدا حق است و در رستاخیز تردیدى نیست)

قرآن از این افراد به عنوان جوان و جوانمرد یاد نموده است. در روایتى از امام صادق(ع) وارد شده كه فرمودند: تمام اصحاب كهف پیر و مسن بودند و خداوند به علت ایمانشان آن ها را «جوان» نامید. كسى كه به خدا ایمان آورد و تقوا پیشه نماید (جوان) و (جوانمرد) است. (۱۰)

در پایان بعضى از درس هاى انسان سازى آیات فوق را كه براى همه به خصوص جوانان عزیز عبرت آموز است، یادآور مى شویم:

۱- شكستن سد تقلید و جدا شدن از همرنگى با محیط فاسد و داشتن استقلال فكرى در برابر اكثریت گمراه و توجه به این كه اصولاً انسان باید سازنده محیط باشد نه ساخته محیط .

۲- هجرت از محیط آلوده و تحمل انواع محرومیت و كاستى ها براى حفظ ایمان

۳- تكیه بر مشیت خدا و استمداد از لطف او و امیدوارى به رحمت و هدایت حق و امداد الهى در دشوارترین شرایط و محیط.

۴- توجه همیشگى به آخرت و زندگى پس از مرگ (۱۱)

پی نوشت ها__________

۱- انعام / ،۵۹

۲- انبیاء/،۶۰

۳- تفسیر نمونه ج ۱۳ ص ۴۳۵و ،۴۳۶

۴- ممتحنه /،۴

۵-احزاب /،۲۱

۶- كهف /،۱۰

۷- كهف /،۱۳

۸-تفسیر نمونه ج ۱۵ ص ۳۹۵ و ،۳۹۶

۹- كهف /،۲۱

۱۰- میزان الحكمه ج ۵ ص ،۱۰

۱۱- با استفاده از تفسیر نمونه ج ۱۵ص ۴۰۱ تا ۴۰۳

منبع: روزنامه جوان، نویسنده: بهزاد كاظمى

تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه_شکوری