تبیان، دستیار زندگی
در شانزدهم اسفند 1363 سمیناری تحت عنوان «سعادت از دیدگاه متفكّران مسلمان و آلمانى» در انجمن حكمت و فلسفه اسلامى تشکیل شد که یکی از شرکت کنندگان آن هانس كونگ بود، در رابطه با الفاظ وحی سخنی گفت که اکنون نیزدربرخی محافل طرح گردیده است. هانس كونگ گفت...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

استدلال های متفکر آلمانی!

استدلال

مسأله وحی الهی و دریافت آن توسط پیامبر اکرم از جمله مسائلی است که از ابتدای اسلام مورد بحث و بررسی متفکران ـ مسلمان و غیرمسلمان ـ قرار گرفته است. یکی از سؤالات مهم در این عرصه آن است که آیا الفاظ وحی از جانب پیامبر ارائه شده است یا آن که الفاظ و معانی هر دو از جانب خداوند بر پیامبر نازل شده اند؟!

در شانزدهم اسفند 1363 سمیناری تحت عنوان «سعادت از دیدگاه متفكّران مسلمان و آلمانى» در انجمن حكمت و فلسفه اسلامى تشکیل شد که یکی از شرکت کنندگان آن هانس كونگ از اندیشمندان آلمانى بود، در رابطه با الفاظ وحی سخنی گفت که اکنون نیزدربرخی محافل طرح گردیده است.

هانس كونگ در آن سمینار گفت: به پیامبر اسلام وحى شده است ولى آنچه وحى شده، معانى بوده است، امّا الفاظ را خود آن حضرت انتخاب فرموده است. ایشان[جهت استدلال] به تفاوت میان سوره‏هاى مدنى و مكى اشاره كردند و خواستند از این تفاوت نتیجه بگیرند كه حداقل الفاظ و جمله‏بندى‏هاى قرآن از خود پیامبر اسلام است.

چند تفاوت  میان آیات سوره‏هاى مكى و مدنى كه گفته شده است بدین قرار است:

تفاوت یکم : سوره‏هاى نازل در مكه كوچك تر (داراى آیه‏هاى كم تر) مى‏باشد.

 این مطلب با نظر به ترتیب مكى و مدنى سوره‏ها مردود است، زیرا هم در مكه و هم در مدینه سه قسم سوره‏هاى طولانى، متوسط و كوتاه وجود دارد. البته سوره‏هاى كوتاه كه در مكه نازل شده، بیشتر از سوره‏هاى كوتاه مدنى است.  

                        

تفاوت دوم : سوره‏هاى مدنى داراى احكام است، ولى سوره‏هاى مكى آیات احكام ندارد.

 این هم خلاف واقع است، زیرا هر دو نوع آیات مكى و مدنى داراى آیات احكام و به اصطلاح آیات قانون گذارى مى‏باشند. البته بیشتر آیات احكام در مدینه نازل شده است، چنان كه بیشتر سوره‏هاى كوتاه در مكه نازل گشته است. پس هر دو مطلب كه سوره‏هاى كوتاه همه مكى و سوره‏هایى كه آیات احكام در آن ها آمده است، مدنى است، غلط و ناشى از بى اطلاعى است. گرچه این یك امر طبیعى است كه نزول احكام پس از استقرار اصول اسلامى بود و عمده آن در مدینه بوده است.

تفاوت سوم : آیات سوره‏هاى مكى تهدید و وعید به عذاب و دوزخ و آیات سوره‏هاى مدنى ملایم تر از آن ها است.

این مطلب هم بر پایه صحیحى استوار نیست، زیرا سوره یوسف در مكه نازل شده است و مقدار فراوانى از مضامین آیات این سوره كه  داستان حضرت یوسف است، به قدرى لطیف و بازگو كننده زیباترین معانى انسانى است كه اگر كلام طبیعى بود مى‏گفتیم: آیات این سوره در بهترین مناظر طبیعى دنیا و در بهترین فراغت و در عالی ترین محیط گفته شده است. در صورتى كه این آیات در مكه نازل شده و بنا به تصور مزبور محال است در محیط مكه كه پیامبر اكرم شب و روز با مردم آن گلاویز بوده و فقط مى‏بایست با تهدید سخنش را بگوید چنان سوره‏اى نازل گردد.

تفاوت چهارم: گفته شده است آیات مربوط به خوشى‏ها و بهشت در مدینه بیشتر نازل شده و اكثر آیات مربوط به دوزخ و عذاب  در مكه نازل شده است.

 این هم یك گفته باطل است. اما آیات مربوط به بهشت در حدود 86 آیه در مكه و 58 آیه در مدینه نازل شده است. آیات مربوط به عذاب گنه كاران:

جحیم: مدنى 6 آیه، مكى 20 آیه.

جهنم: مدنى 27 آیه، مكى 47 آیه.

سعیر: مدنى 6 آیه، مكى 13 آیه.

عذاب :مدنى 151 آیه، مكى 218 آیه.

نار: مدنى 67 آیه، مكى 78 آیه.

درست است كه آیات عذاب در مكه كمى بیش از مدینه نازل شده است، امّا با این حال آیا مى‏توان گفت آیات مكى تهدید به عذاب و آتش است و آیاتى كه در مدینه نازل شده است، خالى از تهدید و وعید است؟

 

تفاوت پنجم: آیات سوره‏هاى مكى كمى كوتاه و آیات سوره‏هاى مدنى طولانى می باشد.

اوّلا آیات كوتاه در سوره‏هاى مدنى بسیار فراوانند، مانند همه آیات سوره‏هاى بیّنه، زلزال، ماعون چهار آیه آخر، نصر، فلق، ناس. و در سوره‏هاى متوسط نیز آیات كوتاه فراوان است. در سوره محمّد صلّى اللّه علیه و آله و سلم كه مدنى است، آیات كوتاه بسیار است ازجمله آیات 5 ،6 ، 17 ، 22، 23 ،24 ؛ همه آیات سوره دهر ( إنسان) از آیات كوتاه است.

ثانیا در سوره‏هاى مكى آیات طولانى خیلى فراوان است مثل آیات سوره‏هاى انعام، أعراف، یونس، هود، یوسف، نحل، إسراء، كهف، مریم، طه، انبیاء، مؤمنون، شعراء، نحل، حجر.

ملاحظه مى‏شود كه در حدود یك سوم آیات همه سوره‏هاى قرآن كه در سوره‏هاى طولانى مكى آمده است، طولانى مى‏باشند و هم چنین است آیات سوره‏هاى متوسطى كه در مكه نازل شده مانند ابراهیم، عنكبوت، روم، لقمان...

تفاوت ششم : گفته شده است آیاتى كه در مكه نازل شده، مانند جملات كاهنان نامفهوم، شبیه به شطحیات ودارای معانى  مبهم است، ولى آیات مدنى مشروح، روشن و براى همه قابل فهم است.

این مطلب عامیانه را هر كس گفته باشد، قطعا از قرآن بى اطّلاع بوده یا غرض ورزى شگفت انگیزى داشته است. اگر منظور از جملات نامفهوم، متشابهات است كه احتیاجى به گفتن این اشكال كننده نداشت،

زیرا خود خداوند سبحان در آیه 7 سوره آل عمران با كمال صراحت فرموده است: هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَیْكَ الْكِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْوِیلِهِ وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبابِ(1) (اوست خداوندى كه قرآن را به تو فرستاد  قسمتى از آن آیات محكمات است كه آن ها اصل كتاب است و قسمتى دیگر آیات متشابهات است  آنان كه در دل هاى خود لغزشى دارند، از آیات متشابه پیروى مى‏كنند. (این پیروى‏)براى جستجوى فتنه و دگرگون ساختن آن متشابه است و نمى‏داند تأویل آن را مگر خدا و آنان كه در علم راسخند. اینان مى‏گویند ما به آن متشابه ایمان آوردیم، همه آن ها از نزد پروردگار ما است و متذكر نمى‏شوند مگر صاحبان عقول).(2)

بنابر این الفاظ و معانی وحی هر دو از جانب خداوند بر پیامبر نازل شده است و رسول گرامی آن ها را دریافت نموده است.

در مقاله بعد به این موضوع می پردازیم که پیامبر چگونه وحی را دریافت می کند؟!

پی نوشت ها:

1- سوره مبارکه آل عمران آیه 7

2- نگاهی گذرا به قرآن، علامه محمد تقی جعفری

مقالات مرتبط:

وحی منزل؛ الفاظ یا معانی؟!!

حرف های او را بفهم!

استعداد خدایابی مردم!

حرف های عاقلانه یک مسلمان!

یک سؤال مهم!

اگر کلاف زندگی ات سردرگم شده ...

غفلت کنی کلاهت پس معرکه اس!

حاکمیت خدا بر روی زمین!


رادفر ـ کارشناس فلسفه اسلامی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.