استدلال های متفکر آلمانی!
مسأله وحی الهی و دریافت آن توسط پیامبر اکرم از جمله مسائلی است که از ابتدای اسلام مورد بحث و بررسی متفکران ـ مسلمان و غیرمسلمان ـ قرار گرفته است. یکی از سؤالات مهم در این عرصه آن است که آیا الفاظ وحی از جانب پیامبر ارائه شده است یا آن که الفاظ و معانی هر دو از جانب خداوند بر پیامبر نازل شده اند؟!
هانس كونگ در آن سمینار گفت: به پیامبر اسلام وحى شده است ولى آنچه وحى شده، معانى بوده است، امّا الفاظ را خود آن حضرت انتخاب فرموده است. ایشان[جهت استدلال] به تفاوت میان سورههاى مدنى و مكى اشاره كردند و خواستند از این تفاوت نتیجه بگیرند كه حداقل الفاظ و جملهبندىهاى قرآن از خود پیامبر اسلام است.
چند تفاوت میان آیات سورههاى مكى و مدنى كه گفته شده است بدین قرار است:
تفاوت یکم : سورههاى نازل در مكه كوچك تر (داراى آیههاى كم تر) مىباشد.
این مطلب با نظر به ترتیب مكى و مدنى سورهها مردود است، زیرا هم در مكه و هم در مدینه سه قسم سورههاى طولانى، متوسط و كوتاه وجود دارد. البته سورههاى كوتاه كه در مكه نازل شده، بیشتر از سورههاى كوتاه مدنى است.
تفاوت دوم : سورههاى مدنى داراى احكام است، ولى سورههاى مكى آیات احكام ندارد.
این هم خلاف واقع است، زیرا هر دو نوع آیات مكى و مدنى داراى آیات احكام و به اصطلاح آیات قانون گذارى مىباشند. البته بیشتر آیات احكام در مدینه نازل شده است، چنان كه بیشتر سورههاى كوتاه در مكه نازل گشته است. پس هر دو مطلب كه سورههاى كوتاه همه مكى و سورههایى كه آیات احكام در آن ها آمده است، مدنى است، غلط و ناشى از بى اطلاعى است. گرچه این یك امر طبیعى است كه نزول احكام پس از استقرار اصول اسلامى بود و عمده آن در مدینه بوده است.
تفاوت سوم : آیات سورههاى مكى تهدید و وعید به عذاب و دوزخ و آیات سورههاى مدنى ملایم تر از آن ها است.
این مطلب هم بر پایه صحیحى استوار نیست، زیرا سوره یوسف در مكه نازل شده است و مقدار فراوانى از مضامین آیات این سوره كه داستان حضرت یوسف است، به قدرى لطیف و بازگو كننده زیباترین معانى انسانى است كه اگر كلام طبیعى بود مىگفتیم: آیات این سوره در بهترین مناظر طبیعى دنیا و در بهترین فراغت و در عالی ترین محیط گفته شده است. در صورتى كه این آیات در مكه نازل شده و بنا به تصور مزبور محال است در محیط مكه كه پیامبر اكرم شب و روز با مردم آن گلاویز بوده و فقط مىبایست با تهدید سخنش را بگوید چنان سورهاى نازل گردد.
تفاوت چهارم: گفته شده است آیات مربوط به خوشىها و بهشت در مدینه بیشتر نازل شده و اكثر آیات مربوط به دوزخ و عذاب در مكه نازل شده است.
این هم یك گفته باطل است. اما آیات مربوط به بهشت در حدود 86 آیه در مكه و 58 آیه در مدینه نازل شده است. آیات مربوط به عذاب گنه كاران:
جحیم: مدنى 6 آیه، مكى 20 آیه.
جهنم: مدنى 27 آیه، مكى 47 آیه.
سعیر: مدنى 6 آیه، مكى 13 آیه.
عذاب :مدنى 151 آیه، مكى 218 آیه.
نار: مدنى 67 آیه، مكى 78 آیه.
درست است كه آیات عذاب در مكه كمى بیش از مدینه نازل شده است، امّا با این حال آیا مىتوان گفت آیات مكى تهدید به عذاب و آتش است و آیاتى كه در مدینه نازل شده است، خالى از تهدید و وعید است؟
تفاوت پنجم: آیات سورههاى مكى كمى كوتاه و آیات سورههاى مدنى طولانى می باشد.
اوّلا آیات كوتاه در سورههاى مدنى بسیار فراوانند، مانند همه آیات سورههاى بیّنه، زلزال، ماعون چهار آیه آخر، نصر، فلق، ناس. و در سورههاى متوسط نیز آیات كوتاه فراوان است. در سوره محمّد صلّى اللّه علیه و آله و سلم كه مدنى است، آیات كوتاه بسیار است ازجمله آیات 5 ،6 ، 17 ، 22، 23 ،24 ؛ همه آیات سوره دهر ( إنسان) از آیات كوتاه است.
ثانیا در سورههاى مكى آیات طولانى خیلى فراوان است مثل آیات سورههاى انعام، أعراف، یونس، هود، یوسف، نحل، إسراء، كهف، مریم، طه، انبیاء، مؤمنون، شعراء، نحل، حجر.
ملاحظه مىشود كه در حدود یك سوم آیات همه سورههاى قرآن كه در سورههاى طولانى مكى آمده است، طولانى مىباشند و هم چنین است آیات سورههاى متوسطى كه در مكه نازل شده مانند ابراهیم، عنكبوت، روم، لقمان...
تفاوت ششم : گفته شده است آیاتى كه در مكه نازل شده، مانند جملات كاهنان نامفهوم، شبیه به شطحیات ودارای معانى مبهم است، ولى آیات مدنى مشروح، روشن و براى همه قابل فهم است.
این مطلب عامیانه را هر كس گفته باشد، قطعا از قرآن بى اطّلاع بوده یا غرض ورزى شگفت انگیزى داشته است. اگر منظور از جملات نامفهوم، متشابهات است كه احتیاجى به گفتن این اشكال كننده نداشت،
در مقاله بعد به این موضوع می پردازیم که پیامبر چگونه وحی را دریافت می کند؟!
پی نوشت ها:
1- سوره مبارکه آل عمران آیه 7
2- نگاهی گذرا به قرآن، علامه محمد تقی جعفری
مقالات مرتبط:
اگر کلاف زندگی ات سردرگم شده ...
رادفر ـ کارشناس فلسفه اسلامی