بیا یه کم فکر کنیم!
سلسله مباحث پیرامون عقل و دین و ارتباط این دو طی چندین مقاله مستقل به شرح ذیل در بخش مقالات فلسفی تقدیم شما شد و الحمدلله با استقبال شما روبرو گردید:
اکنون آخرین بخش از این مجموعه تقدیم می گردد. در اهمیت و اعتبار عقل و تفکر همین بس که در قرآن کریم بارها در آیات گوناگون به اندیشیدن در مسائل مختلف و آیات الهی توصیه شده است.
در یك جا می فرماید:
« و أنزلنا إلیك الذّكر لتبیّن للنّاس ما نزّل الیهم و لعلّهم یتفکّرون » (سوره نحل، آیه 44)
معنای، آیه شریفه این است: « ما قرآن را به سوی تو نازل كردیم تا بیان كنی برای مردم آن چه به آنان نازل شده، باشد كه آنان تفكر كنند.»
در جایی دیگر می فرماید:
«...و تلك الامثال نضربها للنّاس لعلّهم یتفکّرون » (سوره حشر، آیه 21)
خدای بزرگ می فرماید: « این مثل ها را برای انسان ها بیان می كنیم، باشد كه آنان اهل فكرت باشند و در آنها تفكر نمایند.»
قرآن كریم در زمینه تعقل می فرماید:
« انّا أنزلناه قرآناً عربیّاً لّعلّکم تعقلون » (سوره یوسف، آیه 2)
یعنی: « این قرآن كریم را ما به صورت كتاب عربی فرستادیم، باشد كه شما (با تعلیمات آن) عقل و هوش بیابید و معارف آن را تعقل كنید.»
در آیه ای دیگر در عظمت و شرافت قرآن می فرماید:
« لقد أنزلنا الیكم كتاباً فیه ذكركم أفلا تعقلون » (سوره انبیاء، آیه 10)
همانا ما به سویتان كتابی كه مایه شرافت و عزت شما است، فرستادیم. آیا نباید در این كتاب بزرگ تعقل كرده و حقایق آن را فهم كنید.
در آیه نورانی دیگری، سیر تكاملی جسم انسانی را تشریح می كند و آن گاه می فرماید، در این ها تعقل كنید.
« هو الذی خلقكم مّن تراب ثمّ من نّطفة ثمّ من علقة ثمّ یخرجكم طفلاً ثمّ لتبلغوا أشدّكم ثمّ لتكونوا شیوخاً و منكم مّن یتوفّی من قبل و لتبلغوا اجلاً مّسمّی و لعلّکم تعقلون »
(سوره غافر، آیه 67)
می فرماید: « اوست خدایی كه شما را از خاك _ ناچیز _ بیافرید و سپس از قطره آب نطفه و آنگاه از خون بسته علقه، پس شما را از رحم مادر به صورت طفلی بیرون آورد تا آن كه به سن رشد و كمال برسید و باز پیری سالخورده شوید و برخی از شما از سن پیری وفات كنید و همه به اجل معین خود _ این چنین كردیم تا _ مگر قدرت خدا را تعقل كنید.»
خدای كریم، زنده و میرانده شدن زمین را نیز سزاوار تعقل می داند و می فرماید:
« اعلموا انّ الله یحی الارض بعد موتها قد بیّنّا لكم الآیات لعلّکم تعقلون » (سوره حدید، آیه 17)
بدانید كه زمین را خدا پس از مرگ زنده می گرداند. ما آیات و ادله قدرت خود را برای شما بیان كردیم تا مگر فكر و عقل به كار ببندید.
همچنین در بسیاری از موارد نیز کسانی را که اهل اندیشه و تفکر نیستند، به شدّت مورد توبیخ قرار می دهد و می فرماید: افلا یتدبّرون؛ آیا پس تدبیر نمی کنید؟!!، افلا یتفکّرون؛ آیا پس تفکّر نمی کنید؟!!، افلا یعقلون؛ آیا پس تعقّل نمی کنید؟!! و عباراتی از این دست. پس می توان چنین نتیجه گرفت که:
رادفر
کارشناس فلسفه اسلامی