شست‌و شویی كن و آن گه به خرابات خرام ...
فلسفه وضو
سوال از فلسفه احکام، یکی از سوالات اساسی است. سلسله مباحث _ فلسفه احكام _ به دنبال پاسخ برخی از این سوالات است.
- فلسفه وضو چیست و چرا انسان بعد از استحمام و تمیز شدن بدن باید برای نماز وضو بگیرد؟
قبل از پرداختن به فلسفه وضو توضیح مختصری راجع به اصل فلسفه احكام ذكر مینماییم تا مسأله روشنتر گردد.
- 1- فلسفه همه احكام و جزئیات آنها به طور كامل روشن نیست و آگاهی از آن دانشی فراتر از تنگناهای علوم عادی میطلبد. لیكن روشن است كه همه احكام الهی تابع مصالح و مفاسد واقعی است. بنابراین در صورتی كه فلسفه حكمی را ندانیم بنابر قاعده كلی فوق از آن باید پیروی كرد. زیرا یقین به وجود مصلحتی در آن هست هر چند بر ما ناشناخته باشد.
- 2- در جست‌وجوی فلسفه احكام نباید همیشه به دنبال علوم تجربی رفت و دلیلی مادی و فیزیولوژیك برایش جست‌وجو نمود. این كه همواره در پی یافتن مصلحت یا مفسدهای طبی و یا ... باشیم برخاسته از نگاهی مادی گرایانه است. در حالی كه بسیاری از احكام مصالحی معنوی دارند كه در حوزه هیچ یك از علوم بشری قابل تحقیق نیست و آنها با متد تجربی خود قادر به حكم پیرامون آن نیستند و یا اگر نظری بدهند بسیار سطحی است و چه بسا مساله حكمتی برتر و بالاتر داشته باشد. چنان كه در مورد روزه علوم به خواص بهداشتی آن پرداختهاند ولی قرآن مجید فلسفهای بالاتر را بیان فرموده و آن «تقوا یابی» است.
با توجه به این مقدمه كوتاه باید گفت كه استحمام ربطی به وضو ندارد زیرا وضو یك عمل عبادی خاص با دستورات ویژه و نیت مخصوصی است در حالی كه شستن بدن تنها یك عمل نظافتی است و ارتباطی با جنبههای معنوی و عبادی و اسرار معنوی نهفته در وضو ندارد.
گرچه حكمت و فلسفه واقعی احكام الهی برای ما روشن نیست ولی آنچه از كلام معصومین علیهم‌السلام و یا به كمك عقل میتوان استفاده كرد، این است كه فلسفه وضو گرفتن فقط برای تمیز شدن ظاهر بدن نیست تا بگوییم وقتی انسان از حمام بیرون میآید چه نیاز به وضو دارد؟
وضو و غسل یك طهارت معنوی در روح انسان ایجاد میكند. نماز واقعی پرواز روح و سفر معنوی انسان به كوی دوست است. ازاینرو گفتهاند « الصلاة معراج المؤمن ؛ نماز معراج انسان است» و همان طوری كه برای هر سفری مقدماتی لازم است، برای این سفر هم طهارت روح شرط است و یكی از وسایل آن وضو و غسل میباشد.
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمودهاند:
«هر كس نمازهای پنجگانه را اول وقت بخواند مثل كسی است كه در هر روز پنج نوبت بدن خود را در آب رودخانه شستشو نماید همان گونه كه در بدن هیچ آلودگی باقی نمیماند، كسی هم كه نمازها را با مقدماتش انجام دهد، روحش از گناه و آلودگی پاك میشود»
پس درباره فلسفه وضو به طور خلاصه میتوان مطالب زیر را بیان كرد:
- طهارت و پاكیزگی ظاهری،
- طهارت باطنی چون شخص وضو گیرنده، وقتی به نیت عبادت و اطاعت خداوند وضو میگیرد در مسیر طهارت باطنی و بندگی خداوند گام برمیدارد.
- وضو عملی است كه از سر تا قدم انسان را در برمیگیرد و شستن و مسح اعضا، نوعی تذكر و یادآوری به او در مورد مسؤولیت اعضا و جوارح است.
- تقویت روحیه بندگی و تعبد با توجه به توضیحی كه در اصل فلسفه احكام داده شد.
منبع:
سایت معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی؛ www.balagh.net
