كاظمین دلربای عاشقان
"عتبات عالیات"، پیوسته شوق برانگیز بوده است و گوهرهایى كه در "كاظمین" مدفون است، همواره دلهاى مشتاق را ربوده است.
آنچه دراین شهر، كهرباى جان زائر است، مرقد دو حجت الهى، دو امام بزرگوار، امام موسى کاظم وامام جواد علیهماالسلام است، نه آثار باستانى این شهر، نه سابقه دیرین این دیار كه به پیش از میلاد مسیح مىرسد و نه به خاطر آن كه روزى به نام «مقابر قریش» شهرت داشته است و نه به خاطر آن كه این گورستان قریش را پس از بناى بغداد در سال 164 هجرى به دست منصور دوانیقى در غرب این پایتخت عباسى بنا كردند و نام قدیمش «شونیزیه» بوده است.
هر چند امروز هم هر كس در گوشه و كنار این دیار بچرخد، به بقایاى بناهاى باستانى برمىخورد كه از روزگاران كهن مانده است و شكوهى تامل برانگیز دارد؛ لیكن پرجاذبه ترین اثر ماندگار این سرزمین، مرقد منور فرزندان فاطمه(س) ، دو امام معصوم از نسل رسول خدا (ص) است كه چون نگینى منور، زینت بخش این شهرهستند.
آرمیده این حرم
از آن پس كه امام كاظم(ع) در 25 رجب183 هجرى در 55 سالگى درتربت پاكش آرمید، سپس امام جواد(ع) در آخرذیقعده 220 هجرى در این شهر به خاك سپرده شد، این شهر تدریجا به «كاظمین» شهرت یافت. این دو نور، هر دو جلوهاى از یك حقیقت ناب بودند. بدین سبب این حرم شریف را حرم كاظمین و حرم جوادین هم گفتهاند، چرا كه امام كاظم، همان امام جواد است و هر دو، هم كاظمند و هم جواد. هر دو «باب الحوائج» و برآورنده نیازهاى سائلان و متوسلانند.زیارت مرقد امام كاظم(ع) در روایات، همپاى زیارت پیامبر و امیرمومنان و سیدالشهدا(ع) به حساب آمده است. در دورانهایى هم چون كربلا، مورد سختگیرى سلطههاى جور بوده و زیارت قبر این دو امام، آسان و بى خطر نبوده است.
ازامام رضا(ع) مىپرسند: پاداش كسى كه قبر پدرت را زیارت كند، چیست؟ پاسخمىدهد: بهشت! پس آن را زیارت كن. در روزگارى كه دیوارى بر مقابر قریش احاطه داشته و قبر امام به آسانى در دسترس نبوده است و مخالفان اهل بیت نیز دراین شهر سیطره داشتهاند، امامان به لحاظ تقید دستور مىدادند كه شیعیان از پشت دیوار، زیارت كنند.
حسین بن یسار واسطى كه فضیلت زیارت امام كاظم(ع) را از حضرت رضا(ع) مىشنود كه همتاى زیارت حضرت رسول است، مىپرسد: «اگر بیم داشته باشم و نتوانم وارد آنجا شوم چه؟ » حضرت مىفرماید: «از پشت دیوار سلام بده.» به مرور زمان، بر مزار این دو امام، قبه و بارگاهى بنا شد. در سال336 هجرى به دستور معزالدوله، حرم كاظمین تجدید بنا گردید، با ساختمانى نو و ضریح و دو گنبد كه بر روى قبرساختند و دیوارى پیرامون آن كشیدند.
سابقه تاریخى كاظمین، نشان از خراب شدنهاى مكرر دارد، چه با سیلهاى متعدد و طغیان آب، چه با هجوم فتنه گران به این شهر و قتل عام و غارت و تخریب. اما هربار، باز هم مرمت و آبادان شده و محل سكونت مردم گشته است.
در قرن پنجم، در اواخر حكومت آل بویه، حرم شكوه و موقعیت و آراستگى بیشترى یافت و مرقد كاظمین، جاذبههاى معنوى فراوانى براى زیارت و سكونت در اطراف این حرم نورانى پیدا كرد.
وضع كنونى
اینك حرم كاظمین، با دو گنبد طلایى و چهار گلدسته زرین، ضریحى زیباو مقدس را در بر گرفته است كه درون آن، دو قبر مقدس از دو امام معصوم است، همچون صندوقى كه دو گوهر نفیس را در خود نهان دارد.آمیختگى هنر و دین و تلاقى ذوق هنرى و احساس معنوى و عشق به اهل بیت را كه در هنر مسلمانان تجلى یافته است، در مجموعه حرم كاظمین مىتوان دید.
روزى كه به دستور هارون الرشید، امام كاظم(ع) به دست سندى بن شاهك با خرماى زهرآلود در زندان مسموم و شهید شد و آنگاه پیكرش را روى «جسر بغداد» نهادند، سپس شكوهمندانه تشییع شد و درغرب بغداد، در مقابل قریش به خاك سپرده شد، آرى.. . آن روز تصور نمىرفت كه این مدفن پاك، روزى مزار عاشقان صاحب دل گردد.
جاذبه قداست
كاظمین از دیرباز مورد توجه خاص پیروان حق بوده است و شخصیتها وعالمانى فرزانه در آن زیسته و در گذشته و به خاك سپرده شدهاند. فقها و علماى بزرگى هم در آنجا تلاش عملى داشته و حوزه علمیه برپا داشتهاند و درمبارزات عظیم بر ضد دشمنان اسلام و مهاجمان به وطن اسلامى، قامت مردانگى افراشتهاند.از مدفونین در آستانه مقدسه كاظمین، مىتوان به موارد زیر اشاره كرد:
1 «ابن قولویه قمى» (متوفاى 368 ه) كه پیش پاى امام كاظم(ع) مدفون است.
2 «شیخ مفید» (متوفاى413 ه) كه استاد سید رضى و سید مرتضى و ازبرجستهترین شخصیتهاى شیعه بود.
3 «خواجه نصیر طوسى» (متوفاى 672 ه) كه در سردابى در حرم موسى بنجعفر(ع) به خاك سپرده شد. و این بنا به وصیت خودش بود كه در حرم كاظمین دفن شود.
4 «فرهاد میرزا» (متوفاى 1305 ه) مولف قمقام زخار در تاریخ شهادت امام حسین(ع).
و ... بسیارى دیگر از چهرههاى با ایمان و نیكان و صالحان.
امید است كه توفیق زیارت این مرقد و مزار نورانى، نصیب شیفتگان اهل بیت گردد. آمین
جواد محدثى
