به مردم تحمیل نکنید

"مردم اگر هم اشتباه کنند نباید با آنها مخالفتی کرد "  این یک اصل مردم سالاری دینی است !

15خرداد 1345 را می توان شروع نهضت انقلابی مردم ایران به رهبری امام خمینی دانست. حرکتی که از بدو شروع همگام با نقش و اراده مردم بود و اگر مردم نبودند موج انقلابی شکل نمی گرفت. نقش مردم در پیروزی انقلاب و تداوم آن نیز همواره مورد مشاهده و قابل تحسین بوده است.
جایگاهی که بنیانگذار انقلاب اسلامی و رهبر انقلاب همواره به آن تاکید داشته و  نه به عنوان یک موضوع تشریفاتی که آن را یک اصل حیاتی و برخاسته از اصول دینی نگاه کرده اند. رهبر انقلاب در این رابطه می فرمایند:" مردم سالاریِ ما از دل اسلام جوشید. بارها عرض شده است كه این جور نیست كه وقتی ما میگوییم مردم سالاری دینی، این به معنای یك تركیب انضمامی بین مردم سالاری با یك مفهومی است و دین با یك مفهوم دیگری؛ این نیست. مردم سالاری ما از دین سرچشمه گرفته است، اسلام این راه را به ما نشان داده است."(1)
ایشان اراده مردم را در تعیین سرنوشت همان اراده خدا دانسته و می گویند:"ما تابع آراى ملت هستیم. ملت ما هر طور رأى داد ما هم از آنها تبعیت مى کنیم. ما حق نداریم. خداى تبارک و تعالى به ما حق نداده است، پیغمبر اسلام به ما حق نداده است که ما به ملتمان یک چیزى را تحمیل بکنیم .»(٢)

امام در این راه مردم را مسئول سرنوشت خود دانسته و بارها تاکید کرده اند " هر ملتی باید سرنوشت خودش را، خودش معین کند» (٣)  نقش اراده مردم در تعیین سرنوشت و حکومت تا جایی است که ایشان درباره رژیم پهلوی می گویند: " اراده ملت نقشى در روى کارآمدن شاه نداشته، بنابراین سلطنت وى از اساس غیرقانونى و از مشروعیت برخوردار نیست»(٤) مسئله ای که قابل بیان است اینکه نقش مردم با برکناری رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب تمام نشده و در واقع به نوعی تازه آغاز شده و رنگ و بوی جدی تر به خود گرفته است مردمی که با ایستادگی و اراده خود در پیروزی و استقرار جمهوری اسلامی نقش داشته اند حال باید دوش بر دوش مسئولین در تداوم و پیشرفت آن نیز در صحنه باشند که البته ملت ایران ایستادگی خود بر ارزش ها ر ا بارها به رخ کشیده و هر سال حضور مردم در  بزنگاه هایی چون انتخابات و راهیپمایی ها رنگ و بوی ویژه تری به خود می گیرد که نمونه آن را در 9 دی، که روزی از جنس راهپیمایی های سال 57 بود مشاهده کردیم.
 با گذر از 37 سال از عمر انقلاب اسلامی از جلوه های اساسی مشارکت و نقش مردم در حکومت اسلامی و تعیین سرنوشت شان، انتخابات ها هستند. سفارش امام خمینی به حضور مردم در صحنه و عدم بی تفاوتی و تعیین سرنوشت خود به طور ویژه در انتخابات هایی چون ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی، خبرگان رهبری و شوراهای شهر معنا و تجلی پیدا می کند.
واژه های انقلابی و سیاسی دارای ارزش ها و مفاهیم مشترکی هستند دو مورد از این کلمات، جمهوری اسلامی و انتخابات هستند که مردم از واژه ها و مفاهیم مشترک و مترقی آنان می باشد.
حضور آگاهانه  و انتخاب صحیح اولین گام در مشارکت و نقش مردم می باشد اما باز این جایگاه به اینجا ختم نشده و  بعد از حضور در صحنه، مردم نقش های دیگر نظارتی و حمایتی را نیز بر عهده دارند.

مردم نقش اساسی در نظارت به مسئولین و توصیه به آنها از باب امر به معروف و نهی از منکر دارند.  در واقع این نظارت نقش پررنگی در جلوگیری از انحرافات و آسیبها دارد. نظارت و توصیه مردم به مسئولین نه یک امر تشریفاتی که وقتی فارغ از یک حق سیاسی اجتماعی به عنوان امر به معروف بدان نگریسته می شود ریشه دینی و حالت تکلیف نیز پیدا می کند. مردمی که نسبت به سرنوشت خود احساس مسئولیت کرده و وارد صحنه شده اند نباید در ادامه کار را رها کرده و باید با نظارت بر عملکرد مسئولین و نقد و حمایت از آنها اصلاح گر باشند این نقش به ویژه در این مطبوعات و رسانه های اجتماعی و در انتخاب های بعدی نمود پیدا می کند.
نقش حمایت در گونه های مختلف خود نیز در کنار نظارت قابل اهمیت است، حمایت باعث دلگرمی و تلاش مضاف مسئولان خواهد شد. اساسا یک حکومت بی حمایت از مردم شکل نگرفته و  در صورت استقرار، ادامه نخواهد یافت.
این همه تاکید  بر نقش مردم نه بعنوان یک امر تشریفاتی یا در راستای انداختن بار مسئولیت ها و اشتباهات به گردن آنها بلکه از باب نگاه استراتژیک و دینی موجبات برقراری نظام اسلامی شده است که نمونه آن در دنیا وجود ندارد آیت الله خامنه ای در اینباره می فرمایند:" هدفِ استقرار مردم سالاری دینی، هدفِ پیاده كردن حكم الهی در جوامع اسلامی؛ اسلامی كه دعوت به آزادی میكند، اسلامی كه انسانها را دعوت به عزّت و شرف میكند؛ این امروز تكلیف است، این وظیفه است. نخبگان سیاسی هم باید بدانند عزّت و شرف آنها با تكیه ی به مردم و آحاد ملّتها است، نه با تكیه ی به بیگانگان، نه با تكیه ی به كسانی كه از بُن دندان با جوامع اسلامی دشمنند."(٥)
در واقع جمهوری اسلامی نه تنها در باب جمهوریت خود که در حیطه اسلامیت نیز وابسته و برگرفته از جایگاه، نقش و اراده ملت است، این نقش از ابتدا در اندیشه سیاسی انقلاب تعریف شده و در دهه 70  به صورت خاص تر تحت نظریه و واژگان مردم سالاری دینی توسط  مقام معظم رهبری وارد ادبیات سیاسی شد.
امام خمینی در جهت آسیب نرسیدن به انقلاب دو جمله دارند "از ولایت فقیه حمایت کنید تا مملکت آسیب نبیند  و در جای دیگر می فرمایند:" ملت تا در صحنه حاضرند این کشور آسیب نخواهد دید." (٦)  که در هر دو این مسئله  این نقش مردم و حضور آنها که همان بعد مقبولیت ولایت فقیه است بسیار پر اهمیت و ضروری می باشد.
مردم سالاری دینی یعنی مردم در جای جای این انقلاب از پیروزی تا تداوم و پیشرفت آن نقش دارند نقشی برخواسته از اندیشه سیاسی اسلام است در واقع یکی از تفاوت های جمهوری اسلامی با رژیم پهلوی و نظام دموکراسی غربی در همین آمیختن مشروعیت با مقبولیت و نقش مردم در احقاق جمهوری اسلامی است.

پی نوشت:
1- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری؛ 1392/06/14
٢- صحیفه امام، ج 11، ص: 34
٣- سخنرانی امام خمینی در بهشت زهرا؛ ۱۲ بهمن ۱۳۵۷
٤- صحیفه امام، ج 5، ص 173.
٥-   بیانات رهبر انقلاب در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی؛ 1392/10/29
٦- صحیفه نور، ج15، ص269