در ماه محرم در شهرهای مختلف چه می گذرد؟
در آستانه ماه محرم و ایام سوگواری سید و سالار شهیدان، شهرهای مختلف ایران، حال و هوای حسینی به خود گرفته و عاشقان اهل بیت(ع) با برپایی خیمه های عزاداری، سیاه پوش کردن تکایا، حسینیه ها و تهیه ملزومات محرم، خود را برای عزاداری آماده می کنند که به برخی از انها اشاره می کنیم.
آذریها: طشتگذاری
عزاداری شهرهای آذربایجان و اردبیل با دو رسم خاص «طشت گذاری» و دستههای «شاخسی، واخسی» معروف است که با مرثیهها و آداب خاصی برگزار میشود. دستههای عزاداری «شاخسی، واخسی» (شاه حسین، وای حسین»، بنابر سنت دیرینه آذربایجانیان، همه ساله از دهه آخر ماه ذیحجه، فعالیت خود را شروع میکنند. به این شکل که دستههای عزاداری شاخسی، واخسی، از چند روز مانده به ماه محرم، شبها در حسینیهها و مساجد تشکیل شده و با حضور عزاداران، در صفهایی طویل و زنجیروار، راهی کوچه و خیابان شده و مرثیهها و اشعار مذهبی در رثای سالار شهیدان و یارانش سرمی دهند. اوج این مراسم درظهر عاشورا و پس از اتمام عزاداری ظهر عاشوراست که عزاداران، با ذکر «شاخسی، واخسی»، پس از طی نمودن مسیری طولانی نهایتا خود را به خیمههای به آتش کشیده شده (نماد خیمههای امام حسین(ع) و یارانش در کربلا) رسانده و به سوگ واقعه مینشینند.
در امل در روز هفتم، همه مردم به کنار نخلی می روند و به آن سلام می کنند. آن ها بر این باورند که نخل، تابوت امام حسین (ع) است. در روز هشتم، مردم نخل را بیرون می آورند و در محله ها می گردانند
رسم دیگر، «طشت گذاری» یا «طشت گردانی» است که منسوب به اردبیل، به طور خاص و مردم آذربایجان به طور عام است. در این آیین، طشت، نماد مشک سقای کربلا، نماد آب رود فراتی است که به روی حسین(ع) و یارانش بسته شد. چرا که واقعه کربلا و بسته شدن فرات به روی امام حسین(ع)، یارانشان و ایثارگریهای سقای کربلا برای رسانیدن آب به تشنگان و حماسه آفرینی آنانی که با لبانی تشنه به شهادت رسیدند، به یقین قداست و جایگاه والای آب را در فرهنگ شیعیان و بخصوص ایرانیان، بیش از پیش عمق بخشیده است تا آنجا که انعکاس این امر را در فرهنگ مردم و بخصوص در شکل گیری آداب و رسوم و آیینهای آنها شاهد هستیم.
یزد: حمل نخل
شكوه عزاداری مردم سرزمین بادها و بادگیرها در سوگواری روز عاشورا، آیین نخلبرداری است. در یزد، نخل را به شکل تابوت سیدالشهدا(ع) یا نمادی از یکی از شهدای کربلا درمی آورند. نخلی از جنس چوب و به شکل برگ درخت یا سرو که هیچ شباهتی به درخت نخل ندارد، اما به این نام خوانده میشود. مراسم نخلبرداری از ویژگیهای منحصر به فرد محرم و عزاداری در یزد است که با همکاری و همیاری اهالی در تمام مراحل مراسم، از کمک مالی و تهیه چوب و دیگر وسایل آن گرفته تا کمک در تزئین و عَلَم کردن آن و حمل آن در روز عاشورا برگزار میشود. دربرخی موارد، زرتشتیان یزد هم در ساختن نخلها، همیاری و همکاری دارند. آنها حضرت سیدالشهدا(ع) را همسر شهربانوی ایرانی دانسته و نسبت به وی احترام و ارادت خاصی قائل هستند. مراسم آذینبندی و آماده کردن نخلها برای ایام عزاداری ماه محرم با یک فراخوان، بسیج همگانی اهل محل و آبادی صورت میگیرد. برخیها در یزد و حوالی آن، درختان خود را وقف میکنند تا در زمان کهنسالی آن ساقههایش را صرف مرمت نخل کنند. نخلهای بزرگ، پس از تزئین، چندین تُن وزن پیدا میکنند و معمولا برای بلند کردن و حرکت آن نیروی بسیاری لازم است. مثلا نخلهای میدان امیر چخماق، میدان امام تفت، میدان مهریز، هر یک به زور دهها نفر نیاز دارد.
ایلام: چایینه زنان
در ایام محرم بیشتر مردها در سوگواری سالار شهیدان امام حسین (ع ) و یارانش، نقش فعالتری دارند اما در میان مردم ایلام، زنان در رسم چایینه دیگر تنها شاهدان اندوهگین نیستند و مراسم ویژهای دارند. از جمله این چایینهها میتوان به چایینه حضرت قاسم (ع) در روز هفتم، چایینه حضرت عباس (ع ) در روز هشتم، چایینه امام حسین (ع ) در روز دهم و چایینه روز اربعین حسینی اشاره داشت. به طور مثال در چایینه قاسم، بر تن دختری جوان و ازدواج نکرده لباس عروسی میپوشانند و پس از آن چایینه خوانها، این رسم را به جا میآورند.
بیجار
مراسم عاشورا و تاسوعای حسینی در بیجار، مراسمی کم نظیر است. با دیدن هلال محرم در آسمان بیجار، چند علم سیاه و نقش دار بر بام مسجدها برافراشته می شود و مردم در عاشورای حسینی، به یاد امام پابرهنه هستند و آب نمی نوشند.
ترکمن صحرا
ترکمن ها در روز تاسوعا و عاشورا در مساجد جمع می شوند و به نیازمندان غذا می دهند و عزاداری می کنند. ترکمن های شمال خراسان در روزهای محرم، نان ویژه ای به نام قتلمه می پزند و در میان عزاداران امام حسین (ع( پخش می کنند.
هم چنین به خانواده هایی که در یک سال گذشته، عزیزان شان را از دست داده اند، سر می زنند.
آمل
در میان مردم ایلام، زنان در رسم چایینه دیگر تنها شاهدان اندوهگین نیستند و مراسم ویژهای دارند. از جمله این چایینهها میتوان به چایینه حضرت قاسم (ع) در روز هفتم، چایینه حضرت عباس (ع ) در روز هشتم، چایینه امام حسین (ع ) در روز دهم و چایینه روز اربعین حسینی اشاره داشت
در آمل هم مثل دیگر شهرهای کشورمان، با آمدن محرم شهر سیاه پوش می شود. مردم بیشتر نذرهایشان را که عموما آش، خرما و شربت است برای ماه محرم نگه می دارند در آمل و روستاهای اطراف آن، مراسم نخل گردانی مرسوم است. از روز اول تا هفتم محرم، مردم به عزاداری می پردازند و در این روزها نذرهای شان را ادا می کنند.
در امل در روز هفتم، همه مردم به کنار نخلی می روند و به آن سلام می کنند. آن ها بر این باورند که نخل، تابوت امام حسین (ع) است. در روز هشتم، مردم نخل را بیرون می آورند و در محله ها می گردانند. کسانی که نذر شیر دارند، در روز هشتم و نهم و دهم، بین مردم شیر پخش می کنند و نخل به در هر خانه که می رسد، اهالی خانه نذرشان را ادا می کنند.
در شب شام غریبان، نخل را دور محله می گردانند و مردم پابرهنه و شمع به دست، همراه نخل به امام زاده می روند و تا صبح سینه زنی و عزاداری می کنند.
سخن آخر
محرم، شمعی است افروخته امام حسین (ع) که هیچ گاه خاموشی نشاید. مادام که روزگار را بقایی است، شمع محرم جاودانه روشن است و هر سال که بگذرد بر فروغ این شمع افزوده می شود.
محبت حسین چنان بر دل عشاقش ریشه دوانیده که نام مبارکش دیده را بارانی و دل ها را تفتیده می کند آنگاه که دل تفتیده شد دیده را عنان از کف برود و شبنم اشک به سیلاب سرشک مبدل می شود و این التهاب و تفتیدگی را چه تواند آرام سازد جز یاد و ذکر حسین و سوگواری؟
منابع : خبرانلاین / سیمرغ / صدای شیعه