پیش به سوی اقتصاد غیرنفتی

حضرت آیت الله العظمی خامنه ای رهبر حكیم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از محققان، پژوهشگران،  فعالان و مسۆولان شركت های دانش بنیان فرمودند: «تحصیل ثروت از راه فروش منابع تمام‌‌‌شدنى مثل نفت و امثال نفت، رونق نیست، پیشرفت نیست؛ این خودگول‌‌‌زدن است. ما در این دام افتادیم. باید اقرار كنیم، قبول كنیم كه این یك تله است، یك دام است براى ملت ما. ما دچار خام‌‌‌فروشى شدیم. یك واقعیتى براى ما به ارث گذاشته شد، كشور هم به آن عادت داده شده است. البته در این سالها سعى شده یك مقدارى این اعتیاد مضر براى كشور، كنار گذاشته شود، لیكن به طور كامل پیش نیامده. ما باید اول اعتقاد پیدا كنیم باید كشور به جایی برسد كه بتواند با اختیار، هرگاه اراده كرد، سر چاه های نفت خودش را ببندد. ما باید به این باور برسیم. این حالا مساله نفت است. خام‌‌‌فروشى‌‌‌ها در بخش هاى مختلفِ مواد خام و معدنى همچنان وجود دارد؛ و این یكى از ضعف هاى ماست، یكى از مشكلات كشور ماست. ما اگر بخواهیم از این وضعیت نجات پیدا كنیم، بخواهیم به رشد اقتصادىِ حقیقى نائل شویم، راهش تكیه‌‌‌ به علم است؛ این هم از راه تقویت همین شركتهاى دانش‌‌‌بنیان، عملى است. ما باید به این سمت برویم».

حضرت معظم له رمضان سال گذشته نیز فرموده بودند: «ما باید ... بتوانیم خودمان را از درآمد نفت واقعاً بى‌نیاز كنیم. یكى از بزرگترین بلیات اقتصاد ما، و نه فقط اقتصاد ما، بلكه بلیات عمومى كشور، وابستگى ما به درآمد نفت است.»

همان طور كه رهبر حكیم انقلاب فرموده اند، وابستگی به درآمد نفت، یكی از بلایایی است كه بر اقتصاد كشور ما و به تبع آن بر كل امور كشور نازل شده است. ما اقتصادمان بر پایه نفت گذاشته شده و از وقتی این بلای سیاه(و نه آنطور كه برخی می گویند، طلای سیاه) به منبع اصلی درآمد كشور مبدل شد، اقتصاد ایران، كشاورزی، دامداری، صنایع دستی و... به سوی قهقرا رفت. وقتی در اواخر دهه 1290 هجری خورشیدی در مسجدسلیمان، نفت كشف شد، در آن زمان به منزله آن بود كه ملت ایران، «گنج» كشف كرده است؛ اگر به آن وابسته نشده و به خوبی از آن استفاده می شد و به ثمن بخس به استعمارگران انگلیسی واگذار نمی شد و بعد هم اساس اقتصاد ایران را تشكیل نمی داد، واقعا گنج هم بوده و هست؛ اما متاسفانه شاهان دست نشانده و فاسد پهلوی كاری كردند تا این موهبت خدادادی به بلای اقتصاد ایران تبدیل شده و ایران را به كشوری مستعمره و مصرف كننده مبدل كردند. ابتدا انگلیسی ها كه ارزش بالای این ماده حیاتی برای صنعت دنیا را می دانستند، خود را چون بختك بر سر چاه های نفت ایران انداختند و سال های بسیاری مانند زالو گنج ملت ایران را مكیدند.

انگلیسی ها در زمان قاجاریه به ایران آمدند و با رجال خائن آن روز، براى بردن گنج مملكت قراردادى 60 ساله به نام دارسی را بستند! این قرارداد به چند دلیل بسته شد؛ یكی آنكه ایرانی هرگز به اهمیت آن و اینكه به زودی تمام صنعت دنیا بر روی نفت می گردد، پی نبرد و از این رو در پی استفاده ملی از آن نیفتد؛ دوم؛ ایران رسما و علنا به مستعمره انگلستان مبدل شود؛ سوم انگلیس به شدت به این گنج جدیدالكشف احتیاج داشت و ارزشمندترین كالا به راحتی و با بلاهت شاهان قاجار به دست انگلیس می افتاد، چون این كشور، به كارهاى استعمارى مشغول بود و سرزمین ها را مى‌گرفت؛ به پول احتیاج داشت. پول هم با فعال بودن كارخانه‌ها به دست مى‌آمد و كارخانه‌ها نیز با نفت كار می كرد. انگلیس به ایران آمد و نفت گرانقیمت و ارزشمندِ این مملكت را به قیمتى بسیار ارزان مى‌برد و اگر مى‌خواستند به جاى نفت در بشكه‌ها آب بریزند و ببرند، شاید برای شان گرانتر تمام مى‌شد! انگلیس ها مدّتی پس از انعقاد قرارداد دارسی، قاجار را عزل و رضاخان میرپنج، قلدری سرسپرده كه پاسبانی منافع انگلیس را می كرد، بر سرِ كار آوردند.  وقتی در واپسین روز سال 1329 هم صنعت نفت ایران، ملی شد، باز انگلیس، این بار با همراهی آمریكا با طراحی كودتای 28 مرداد 1332 به یغما بردن نفت ایران را ادامه دادند. اینگونه هم آنها به نفت ارزان قیمت رسیدند و هم ایران را تبدیل به كشوری صرفا مصرفگرا نمودند.

با توجه به بی عرضگی و مفلوك بودن شاهان پهلوی، از سال 1332 تا زمان پیروزى انقلاب اسلامى، انگلیس و آمریكا بر سرِ چاه هاى نفت، و در واقع گنج ملت ایران نشستند و تا آن‌جا كه توانستند، برداشتند و بردند. واقعاً مسأله نفت، یكى از مسائل فوق‌العاده تلخِ ملتِ ایران است كه هنوز درست باز نشده است.

پس از پیروزی انقلاب سعی شده است از میزان وابستگی به نفت كاسته شود و با وجود آنكه كشور 8 سال درگیر جنگی تحمیلی هم شد اما فروش نفت به نسبت رژیم طاغوت، كاهش خوبی یافت. در عین حال یكی از آرزوهای رهبر بزرگوار انقلاب؛ حتی از دوران ریاست جمهوری ایشان، این بوده است كه هرگاه اراده كنیم اینقدر با صادرات سایر كالاها پول داشته باشیم كه شیرهای نفت مان را ببندیم اقتصادمان به قدری از وابستگی به نفت رها شود كه با كالاهای غیرنفتی بتوانیم كشور را اداره نماییم بدون آنكه با هیچ مشكلی روبه رو شویم.  به هر حال نفت، منبعی تجدیدناپذیر است و روزی این مایع ارزشمند به پایان می رسد و باید برای نسل های آینده مان هم بماند.

میزان صادرات غیرنفتی ایران پیش از انقلاب مقدار قابل توجهی نبود ولی در نخستین سال‌های پیروزی انقلاب، كمتر از 300 میلیون دلار كالاهای غیرنفتی صادر می كردیم ولی بحمدالله با برنامه ریزی های صورت گرفته، این میزان در سال های اخیر افزایش چشمگیری داشته است و  با رشدی 150 برابری، به 45 میلیارد دلار رسیده است. این جهش عظیم اقتصادی، گویای توانمندی نظام جمهوری اسلامی در طول 3 دهه گذشته است. اما این ابتدای راه است. فعالان اقتصادی كشور به ویژه شركت های دانش بنیان، این ظرفیت و توانایی را دارند كه گام‌های بلندتری در عرصه‌ی اقتصادی بردارند و حتی میزان صادرات غیرنفتی را به اندازه صادرات نفتی رسانده و سپس با برنامه ریزی بهتر درصدد افزایش میزان صادرات غیرنفتی به نسبت نفت باشند؛ آن وقت است كه می توانیم هر موقع اراده كنیم در چاه های نفت مان را ببندیم بدون آنكه كوچك ترین ناراحتی ای از تحریم ها داشته باشیم.

برای نیل به این هدف باید با اجرای دقیق تر اصل 44 بخش خصوصی گسترده تر شود. فعالان اقتصادی و بخش خصوصی به خوبی دردها و گرفتاری‌های اقتصادی كشور را می‌دانند و به راه‌حل‌های آن نیز كاملاً واقفند. راه دیگر در این خصوص سرمایه‌گذاری بیشتر و منظم تر در بخش صادرات غیرنفتی است. با آماده شدن این بسترها، بخش خصوصی این آمادگی را در خود می‌بیند كه جهش صادراتی را رقم بزند. صادرات غیرنفتی هم چنین باید با میل بیشتر به دانش روز دنیا، از حالت سنتی به علمی تبدیل شود. ما باید برای نیل به هدف بستن ارادی در چاه های نفت، سند چشم‌انداز ایران 1404 و برنامه‌ 20‌ ساله را دقیق اجرا نماییم؛ سند و برنامه‌ای كه یكی از اهداف آن ها، ارتقای ارزشی صادرات غیرنفتی از واردات و صادرات نفت است.

بخش سیاست تبیان