تبیان، دستیار زندگی
تصویر ارائه شده از زنان در اغلب رسانه های ما به ویژه سینما و تلویزیون یا بر اساس کلیشه ای است که در جامعه وجود دارد و یا تصویری است غیر قابل باور و اغراق شده.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

زنان در قاب سینما و تلویزیون


تصویر ارائه شده از زنان در اغلب رسانه های ما به ویژه سینما و تلویزیون یا بر اساس کلیشه‌ ای است که در جامعه وجود دارد و یا تصویری است غیر قابل باور و اغراق شده.

زنان در قاب سینما و تلویزیون

رسانه‌ها به عنوان یک تولید کننده فرهنگ بازتاب دهنده ارزش‌های مسلط در جامعه هستند. رسانه‌ها معمولا در معرفی شخصیت زنان یا نقش آنها را تقلیل می‌دهند و یا اسطوره ای معرفی می کنند که وظیفه همه امورات یک خانواده و جامعه را برعهده دارد.

نقش زنان به ویژه مادران چه در دین و چه در باورهای ملی ما همیشه جایگاه ویژه ای داشته است. اما معمولا نوع نگاه به زنان در تلویزیون و سینما به گونه ای دیگر بوده است.

در اینجا نوع پرداخت به شخصیت زنان را در رسانه های سینما و تلویزیون مرور می کنیم. با کنار گذاشتن تصویری که از زنان در دوره پیش از انقلاب نشان داده می شد اگر بخواهیم فیلم های سینمایی، سریال ها و برنامه های تلویزیونی را در دوران بعد از انقلاب تا به امروز بررسی کنیم تغییرات زیادی را احساس می کنیم.

زنان در قاب تلویزیون

تعریف نقش زنان در تلویزیون را می شود به چند بخش تقسیم کرد: سریال ها، تبلیغات و سایر برنامه هایی که به نوعی زنان را در برمی گیرد. شاید به توان گفت نوع نگاه به زنان در اکثر مواقع براساس واقعیت ها نبوده و معمولا جنبه ای از افراط و تفریط دیده می شود. در سریال ها اغلب نقشی که برای زنان و مادران تعریف شده است فراموش می شود و تصویری که از زن ارائه می شود خلاف آن چیزی است که در باورهای ما وجود دارد. شخصیت هایی که در سریال ها در جایگاه یک زن، همسر، مادر و یا دختر خانواده ظاهر می شوند معمولا دچار افراط و تفریط هستند. در اغلب سریال ها به ویژه سریال هایی که مضمونی طنز دارند زنان به عنوان شخصیت هایی معرفی می شوند که بیش از هر چیز دغدغه رسیدگی به ظاهر و تفریحات خود را دارند و یا زنانی که هیچ وظیفه و تعهدی را در قبال خانواده خود احساس نمی کنند. در مقابل گروهی دیگر از سریال ها زنان خانواده را فردی معرفی می کنند که مسئولیت صرف برای رسیدگی به امورات منزل دارد و نباید هیچ وقتی را به خودش اختصاص دهد. چند سالی هم هست که دختران در اکثر فیلم ها افرادی معرفی می شوند که تنها دغدغه ازدواج دارند و هر کاری برای رسیدن به این خواسته شان می کنند. در چند سال گذشته از سریال هایی که با محوریت قرار دادن شخصیت یک زن ساخته شدند می توان سریال های "تا ثریا" و "مدینه" ساخته سیروس مقدم را نام برد اما در هیچ یک از این کارها بازهم تصویری که از یک زن ارائه شد آن چیزی نبود که در عرف و شرع ما از جایگاه یک زن چه به عنوان مادر و چه همسر خانواده تعریف شده است.

از آنجاییکه زنان به عنوان یک نقش کلیدی و تأثیرگذار نه تنها در خانواده بلکه در جامعه هستند شاید بهتر باشد تصویری که از زنان و دختران در این رسانه ها نشان داده می شود کمی با دقت و ظرافت بیشتری همراه باشد تا خیلی از نقش اصلی آنها فاصله نگیرد و تعریف درست تری را به مخاطب بدهد

در تلویزیون در برنامه هایی که با محوریت گفتگو ساخته می شوند نگاه درست تری نسبت به زنان وجود داشته و در بسیاری از موارد به خوبی به نقش زنان پرداخته شده است اما در این برنامه ها هم گاهی اغراق هایی وجود داشته که آن برنامه را به حاشیه کشانده مانند پوشش  چند خانم در برنامه چند وقت پیش شبکه دو سیما.

در کنار سریال ها در تبلیغات هم بیشتر از هرچیز با نگاه سنتی به زنان پرداخته می شود و در اکثر تبلیغات تلویزیونی زنان به عنوان کسانی که تنها وظیفه رسیدگی به امورات منزل را دارند معرفی می شوند. زنانی که در تبلیغات تنها با معرفی انواع محصولات غذایی، شوینده و... شناخته می شوند. برای نمونه می شود به تبلیغ محصولات غذایی "پمینا" اشاره کرد که زن در خانواده را به عنوان فردی نشان می دهد که موظف به خدمت رسانی به سایر اعضای خانواده است و برای اینکه رضایت همه خانواده را به دست بیاورد با چند دست در پی برآورده کردن تقاضای اعضای خانواده است شاید این تبلیغ در نگاه کلی با این هدف ساخته شده باشد که محصول غذایی ذکر شده خیلی سریع و آسان قابل دسترس است اما آنچه نشان داده می شود مادری است که موظف به تهیه غذای مورد علاقه هر یک از اعضای خانواده است.

زنان در قاب سینما و تلویزیون

زنان بر پرده سینما

شاید به توان گفت تغییری که در نوع نگاه به زنان در سینما وجود داشته نسبت به سایر رسانه ها بهتر قابل درک و ملموس تر است. با مرور فیلم هایی که از سالهای آغاز انقلاب تا به امروز ساخته شده اند حداقل در ظاهر تفاوت های بسیاری نسبت به تصویر ارائه شده از زنان وجود دارد که به آسانی قابل فهم است.

در حال حاضر در فیلم های سینمایی اغلب تصویری که از زنان نشان داده می شود درصد کمی از زنان جامعه ما را در برمی گیرد. در سالهای آغاز انقلاب و دوران جنگ زنان سهم زیادی در حضور در فیلم های سینمایی نداشتند. بعد از جنگ هم مضمون بسیاری از فیلم ها به شکلی نیست که برای زنان جایگاه ویژه ای قائل شده باشند و اکثرا تأثیرگذاری زیادی در داستان ندارند. البته بودند فیلم هایی که به طور غیر مستقیم از حضور تأثیرگذار یک زن بهره گرفته اند مثل آژانس شیشه ای حاتمی کیا که در سکانسی نامه ای از طرف همسر حاج کاظم به او می رسد و نقش تأثیرگذاری از همسر حاج کاظم را در شخصیت اصلی داستان نشان می دهد.

در پژوهشی که حضور زنان در فیلم های سینمایی را قبل و بعد از سال 76 مورد مطالعه قرار داده است نتیجه ای که حاصل شد این بود که مضامین و محتوای اصلی بیشتر فیلم‌های بعد از این تاریخ در ارتباط با موضوعات زنان بوده است. در این دوره با تغییرات سیاسی و فکری ای که در جامعه اتفاق افتاد زنان در نقش اصلی، حضوری چشمگیر در فیلم‌ها پیدا می‌کنند به طوری که می‌توان از شکل‌گیری سبک سینمایی به نام "سینمای زن" در ایران سخن گفت. این دوره با ساخت فیلم هایی مثل "دوزن" تهمینه میلانی آغاز شد و تعداد زنانی که نقش اصلی را بر عهده داشتند در این دوره افزایش پیدا کرد.

در فیلم های قبل از سال 76 دیالوگ ها بیشتر مربوط به مسائل شخصی و خانوادگی زنان مثل بچه دار نشدن، کار نکردن در بیرون از خانه و ... بوده اما بعد از سال 76 بیشتر مسائل آموزشی و حقوق زنان مطرح می شود مانند: تحصیلات و رفتن به دانشگاه و در اکثر فیلم ها نوع نگاهی که به زنان وجود دارد نقد می شود. از سال 76 به بعد به مرور در نوع پوشش زنان تغییرات زیادی اتفاق می افتد و اکثر شخصیت های زن در فیلم ها دیگر خانه دار نیستند و به کار بیرون از خانه مشغول اند.

از کارهایی هم که در سال های اخیر نقش یک زن خانه دار را به خوبی به تصویر می کشد "به همین سادگی" ساخته رضا میر کریمی را می شود نام برد که خیلی ساده و باور پذیر نقش یک زن خانه دار را نشان می دهد که در طول روز چه دغدغه هایی دارد.

اینها تنها مرورکوتاهی بود برنقش زنان در سینما و تلویزیون. از آنجاییکه زنان به عنوان یک نقش کلیدی و تأثیرگذار نه تنها در خانواده بلکه در جامعه هستند شاید بهتر باشد تصویری که از زنان و دختران در این رسانه ها نشان داده می شود کمی با دقت و ظرافت بیشتری همراه باشد تا خیلی از نقش اصلی آنها فاصله نگیرد و تعریف درست تری را به مخاطب بدهد. بازنمایی ای که در فیلم ها اتفاق می افتد به خصوص در سینما به نوعی بازتابی است از شرایط موجود در جامعه اما نباید فراموش کرد که این دو برهم اثرگذار هستند و در مقابلِ تأثیرپذیری محتوای یک فیلم از شرایط اجتماعی، فرهنگ جامعه هم از رسانه و فیلم تأثیر می گیرد.

زهرا فرآورده

بخش ارتباطات تبیان


مطالب مرتبط:

سهم زنان از تبلیغات

رسانه ملی باحجاب یا بدحجاب؟