دهه 80، از فیلم فارسی تا فارسی وان

همزمان با ماه مبارک رمضان سال 88 بود که زمزمه های آغاز به کار شبکه ماهواره ای جدید به زبان فارسی افکار عمومی را آماده تماشای شبکه ای می ساخت که 24ساعته  می توانستند پای سریال هایی بنشیند که دیگر حتی زحمت خواندن زیر نویس فارسی را هم برای آنان نداشت. با شیوع این شبکه و جذب مخاطبان فارسی زبان آسیایی به خصوص در ایران با توجه به رویکرد مبتذل گونه ای که برای جلب نظر همه نوع مخاطبی حتی افرادی که گرایشاتی مذهبی دارند با پخش گاهی اذان و برنامه برای برخی مناسبت های مذهبی؛ این سوال در اذهان ایجاد شد که آیا وجود چنین شبکه ای به زبان فارسی یک فرصت است است یا تهدید؟ که البته عده ای با توجه به رویکرد فعلی صداوسیما و آمارهای منتشر شده تعداد بینندگان روزانه این شبکه آن را یک تهدید قلمداد کردند که باید هر چه سریعتر برای مقابله با آن کاری کرد.

واکنش ها و راهکارها برای مقابله در جلسات نوشته ها و سخنرانی ها مطرح می شد از راه اقدامات فرهنگی گرفته تا ارسال پارازیت؛ اما آنچه نادیده انگاشته شد این نکته بود که مخاطب ایرانی برای اولین بار نیست که قرار است با پیام هایی تصویری نامتجانس با فرهنگ خود روبه رو شود بلکه او سالهاست که با فیلم فارسی های نسل جدید در سینما در حال دست و پنجه نرم کردن است، فیلم هایی که روابط آزاد دختر و پسر، پوشش و آرایش های نامناسب، مصرف گرایی و... را مدت مدیدی است در جامعه رواج می دهند. البته شاید نتوان به طور کامل نام فیلم فارسی را با ویژگی های دهه های پیش از انقلاب روی آنان گذاشت اما رگه هایی از همان خصوصیات با توجه به شرایط کنونی در همین ژانرهای سینمایی دیده می شود مانندابتذال، روابط نادرست زن و مرد، رقص! و.......

سینماهای ما با فیلم های گیشه ای خود که امروزه پیش از قبل شاهد آنان هستیم در حال ایرانیزه کرده متدهای فیلم های سینمای هالیوود و بالیوود هستند همان کاری که فیلم فارسی ها می کردند اگر فساد های اخلاقی در آن زمان ها در این گونه فیلم های بی پروا به نمایش در می آمد اکنون در سینماها نه تنها در فیلم مقوله ای به نام سکس پنهان را می توان  شاهد بود، حتی در سردر سینماها  و تبلیغات سینمایی مشاهده کرد.

آقای ضرغامی چندی پیش درباره اظهارات برخی از کارشناسان اینگونه بیان کرده بودند که این شبکه یک تهدید نیست و این کارشناسان مرعوب هستند. در تایید فرمایش ایشان باید عرض کنم، بله واقعا این جمله درست است اما کامل نیست؛ باید اینگونه گفت که فارسی وان اولین تهدید نیست ما تهدیدی چون سینمای مبتذل یا به قولی سینما فیلم فارسی دهه 80 داریم که هنوز نتوانستیم از عهده آن برآییم.

فارسی وان نه به دنبال برنامه های سیاسی مانند VOAرفته و نه مانند ام بی سی پرشیا بر روی فیلم های سینمایی متوقف شده بلکه انگشت خود را بر روی پخش سریال هایی دوبله شده به زبان فارسی گذاشته است که نسبت به موارد قبلی از امتیازات خاصی برخوردار است.

از جمله این ویژگی ها می توان به دوبله فیلم ها اشاره کرد، دیگر مخاطب قرار نیست فیلم های سینمایی را با زیرنویس به تماشا بنشیند و زحمت ایجاد رابطه میان زیرنویس و تصاویر را به خود دهد و پیام سازی کند بلکه می تواند با آرامش بیشتری پای تلویزیون بنشیند و به تماشای سریال های مورد علاقه خود بپردازد.

ویژگی دیگر، پخش سریال به جای فیلم می باشد. فیلم تنها، مخاطب را اکنون پای شبکه می نشاند و ممکن است با اتمام آن مخاطب دیگر برای دیدن سایر فیلم ها مراجعه نکند اما درباره سریال ها مخاطب ایرانی امتحان خود را پس داده بود و کارشناسان فارسی وان متوجه شده بودند یک ایرانی عطش دنبال کردن یک سریال را دارد و این خود از ویژگی سریال است که مخاطب را برای دنبال کردن ادامه برنامه دوباره به شبکه می کشاند.

اما خود پخش سریال و حذف سایر برنامه ها چون اخبار و تحلیل های سیاسی هم از ویژگی های دیگر این شبکه است که مخاطب خسته از کار روزانه و شاید سیاست زده را به سمت خود جلب می کند.

حال این شبکه با این ویژگی ها که موفق در جذب مخاطب هم شده است، خانواده ایرانی را هدف گرفته و به ترویج سبک زندگی غربی می پردازد. برخی اعتقاد دارند که ماهیت های ضد اخلاقی فیلم های این شبکه مخاطب را تحت تاثیر نخواهد گذاشت اما نکته قابل توجه این است که یک رسانه بهترین وسیله برای تغییر ارزش های یک جامعه به مرور زمان می باشد و نباید توقع داشت که آثار این فیلم ها را در طول چند ماه مشاهده کنیم بلکه به مرور زمان حتی می توان شاهد این گونه ارزش ها بعد از عادی سازی بود. کاری که سینمای ما چندی پیش آن را آغاز کرده بود رابطه باز دختران و پسران که اوایل در فیلم های سینمایی مورد انتقاد شدید واقع می شد حال بسیار عادی شده و برای برخی دیگر مسئله ای دور از ذهن نیست.

مخاطبی که در مقابل سینمای مبتذل ما گوشه رینگ رفته و مدام در حال ضربه خوردن از این سینمای غفلت زده یا شاید غرض ورز! است، حالا نه تنها فرصتی برای درمان  و سرپا آمدن پیدا نکرده بلکه رقیبی تازه نفس را در مقابل خود می بینند که آمده تا او را از آنچه از ارزش ها به میراث برده تهی کند، البته خیلی ها به آن نه به دید یک رقیب و یا دشمن بلکه به دید یک دوست نگاه می کنند و این خود مشکل دیگری است که ماهیت جنگ نرم جز این را نمی طلبد.

فارسی وان مخاطب ایرانی را به خوبی رصد کرده و مشغول کار بر روی اوست و چیزی که افسوس ما را بر می انگیزد این است که مسئولین ما هم تنها فارسی وان را یک تهدید و یا رقیب حس می کنند و با این وجود ممکن است پاردوکس انقلاب و فرهنگ سینمای ما بیش از پیش به فراموشی سپرده شود.

نتیجه گیری:

فیلم فارسی های سینمای ما بعد از عادی سازی برخی از مظاهر فرهنگ غربی چون روابط بی قید و بند دختر و پسر، مصرف گرایی و.... راه را برای نهادینه کردن این فرهنگ ها توسط فارسی وان در جامعه گشوده اند و اکنون دیگر نوبت مسئولین است که فکری برای این " دزد با چراغ آمده" کنند  و همه می دانیم پارازیت ها اگر راه حل کوتاه مدت خوبی برای مقابله و تاکتیک مقبولی باشد ولی برای دراز مدت راه به جایی نبرده و تنها وقت تلف کردن است و در راستای آن نیز باید فکری به حال سینما و حتی تلویزیون سینما زده ی ما کرد.

هم اکنون است که جنگ نرم دیگر برای عده ای تنها به معنای تدریس دروس سکولار و یا اقدام برای کودتای مخملی معنا نمی شود بلکه جبهه فرهنگی آن را در داخل خانه خانواده های ایرانی می توان بهتر از پیش مشاهده نمود و هنوز دیر نشده... .

گروه جامعه و ارتباطات