مخابره خبر در میدان جنگ!

در آن دوران نقش رسانه ها در پوشش خبری و به تصویر كشیدن فتوحات رزمندگان و انهدام مواضع دشمن، موجب شد كه واقعیات جنگ به صورت عینی به درون منازل مردم راه یابد.

در میان رسانه ها، مطبوعات و خبرگزاری ها از اهمیت بالایی برخوردار بودند. چرا که تامین خبرهای رادیو و دیگر رسانه ها نیز بر عهده خبرنگاران و روزنامه نگارانی بود که داوطلبانه به میدان جنگ رفته و علیرغم خطرات فراوان، دوشادوش رزمندگان در میدان های نبرد حضور داشتند. مطبوعات در این دوران از سویی با دیده بانی و رصد کردن اظهارات و مواضع حامیان رژیم بعثی عراق، از طریق واکنش های به موقع، به هوشیار ساختن مردم و خنثی سازی فعالیت های رسانه ای دشمن پرداخته و از سوی دیگر،‌ با انتشار خبر موفقیت ها و فتوحات، به ایجاد روحیه اعتماد به نفس و خودباوری در میان مردم ایران می پرداختند.

درست نوشتن بهتر از درشت نوشتن!

یکی از مشکلات سال های آغازین جنگ، علاوه بر ضعف های نظامی، به ضعف های رسانه ای و تبلیغاتی مربوط می شد. این در حالی بود که عراقی ها از 4 ماه پیش از آغاز جنگ، اتاق فکری را متشکل از 50 متخصص جنگ روانی که عمدتا مصری بودند، در وزارت دفاع تشکیل داده بودند! بعد از جنگ هم اسنادی به دست آمد که مشخص می کرد عراق بالغ  بر 5 میلیارد دلار را سالانه صرف تبلیغات جنگ می کرد! در حالی که تمامی هزینه های ما در جنگ، به این رقم نمی رسید! از سوی دیگر خبرنگاران و نیروهای مطبوعات ما در آن دوران، از لحاظ كسب آموزش های تخصصی چندان حرفه ای نبودند و اصول حرفه ای خبری گاهی در روزهای آغازین جنگ در میان خبرنگاران رعایت نمی شد.

تا جایی که شهید خرازی، در ملاقاتی با اصحاب رسانه، به این موضوع انتقاد کرد و از آن ها خواست خبر هایشان را به جای آن که درشت بنویسند، درست بنویسند! پس از آن صحت خبری بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و به گفته کمال خرازی که در آن زمان مدیر عامل خبرگزاری جمهوری اسلامی بوده است، همین موضوع باعث افزایش اعتماد مردم به اخبار ارسالی از جبهه های جنگ شد و این دوران یکی از دوران طلایی تاریخ پس از انقلاب به شمار می رود.

محدود، اما موثر!

در دوران دفاع مقدس، عمده فعالیت های خبری در مطبوعات، بر عهده چند خبرگزاری و روزنامه محدود، قرار داشت. در این میان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) و روزنامه های اطلاعات و کیهان نقش پررنگ تری داشتند.

خبرگزاری جمهوری اسلامی تنها نهاد اطلاع رسانی روزانه بود که اخبار جنگ را از خط مقدم مخابره می کرد و دو روزنامه آن دوران از این منبع خبری بهره می گرفتند .حتی بیشتر برنامه های رادیو که در نقاط مختلف کشور قابل دسترسی بود، اخبار خود را درباره خط مقدم جنگ، از ایرنا می گرفت. گاهی هم که به دلیل حمله های هوایی رژیم بعثی به مناطق مسکونی، برق می رفت و تلکس برای رادیو قابل دسترسی نبود، خبرنگاران، به صورت دست نویس اخبار پیروزی رزمندگان در جبهه ها را با موتورسلیکت به ایستگاه های رادیویی برای پخش خبر می بردند.

بازتاب این فعالیت های رسانه ای، در سایر کشور ها نیز مشاهده می شد. بسیاری از کشورهای جهان اخبار مربوط به حمله عراق به ایران را از تلکس خبرگزاری ایرنا دنبال می کردند .روزنامه آمریکایی واشنگتن پست نیز که بخشی از صفحات خود را به این جنگ اختصاص داده بود، بیشترین استنادش به اخبار ایرنا بود.

از سوی دیگر، عکاسان هم مهمترین تصاویر و عکس های خبری دفاع مقدس را ثبت می کردند. به طوری که چاپ یکی از این عکس ها بر روی جلد مجله های جهان، سر و صدای زیادی بلند کرد و مردم جهان نیز عراق را به محکوم کشتن مردم بی دفاع حلبچه کردند.

خبرنگاران همپای رزمندگان:

خبرنگاران همپای رزمندگان در جبهه و در همه مراحل جنگ حضور داشتند. آن ها باید هم فضای عمومی کشور را آماده می کردند و هم فضای جبهه و هم در مقابل فضای تبلیغاتی کشور مقابله می کردند و پس از عملیات ها، تازه کار رسانه های آنها شروع می شد و باید در برابر یک جبهه عظیم رسانه ای که غرب در اختیار دشمن قرار داده بود، ایستادگی می کردند.

خبرنگاران دوران دفاع مقدس، در آن روزها در حالی جان خود را به خطر می انداختند که نامی از آنها در جبهه‌ها بر سر زبان ها نبود. برای مثال احمد خادم، مدیر عامل سابق ایرنا، در یکی از خاطرات خود به تلاش های خبرنگاران برای مصاحبه با اسرا اشاره داشته و اینکه به خبرنگاران اجازه داده نمی شد که بلافاصله با اسیران جنگی مصاحبه کنند و به همین دلیل، خبرنگاران خود وارد میدان مبارزه شده و به گرفتن اسیر اقدام می کردند!

دفاع مقدس در مطبوعات امروز:

به گفته محمدرضا صادق، مشاور رسانه ای رئیس جمهور، در دوران دفاع مقدس با وجود خبرگزاری ها و روزنامه های محدود، تلاش های آن ها به ثمر رسید تا جایی که در نتیجه این تلاش های رسانه ای، جهان در عملیات والفجر 10 شقاوت رژیم بعث پی‌برد. این در حالی است که در شرایط کنونی، با توجه به امکانات موجود، صحت و سقم اخبار کنترل نمی‌شود و امروز بیش از 200 رسانه رسمی همچون خبرگزاری و روزنامه در کشور وجود دارد؛ درحالی که آن زمان کیفیت اخبار دوران دفاع مقدس از نظر سرعت، دقت و صحت بسیار بالاتر از شرایط فعلی بود.

وی معتقد است که شاید در آن دوران تمام کسانی که در این امور دخالت می‌کردند قصدشان تبیین حقایق بود و رویدادها و گزارش‌هایی را که در معرض آن قرار گرفته بودند را معرفی و تشریح می‌کردند اما اکنون انگیزه‌های دیگری وارد شده است.

در حال حاضر برخی خبرگزاری ها و روزنامه ها، صفحاتی را به دفاع مقدس اختصاص داده اند اما اغلب اهداف سیاسی و جناحی خود را دنبال می کنند. یک روزنامه نگار با سابقه در این رابطه می گوید: "در زمان جنگ امکانات ارتباطی ما بسیار محدود بود از سایت و خبرگزاری های متعدد و امکانات الکترونیکی هیچ خبری نبود؛ اما کیفیت مطالب بسیار قوی تر ارائه می شد و صفحات جبهه و جنگ مخاطبان فراوانی داشت که در حال حاضر موضوع عکس است".

مساله دیگری كه این روز ها جز آسیب‌شناسی مطبوعات دفاع مقدس محسوب می‌شود این است كه بیشتر اخبار در سوم خرداد و 31 شهریور تا 7 مهر منتشر می‌شود. به عبارتی، بمباران خبری مطبوعات در سوم خرداد و هفته دفاع مقدس است و در بقیه روزهای سال به جز برخی نشریات توجه خاصی به دفاع‌مقدس و جنگ نمی‌كنند.

نگذاریم صدای جنگ خاموش بشود!

خلاصه کلام آن است که آن روزها همه اصحاب رسانه تلاش می کردند تا نگذارند صدای جنگ خاموش بشود. پس امروز هم که در معرض جنگ نرم هستیم لازم است با همان روحیه جلو برویم و اجازه ندهیم که صدای جنگ خاموش بشود.

بخش ارتباطات تبیان

منابع: ایرنا/ایسنا/ خبرگزاری فارس/ خبرگزاری دفاع مقدس/ وبلاگ رسانه/ رسانه و دفاع

مطالب مرتبط:

بحران رسانه‌ای ایران

تیتر «شاه رفت » را چه کسی زد؟