خبرنگاران به چه دردی می خورند؟

حتما تابحال چهره برخی از مسئولین را وقتی که توسط خبرنگاری سوال پیچ می شوند را دیده اید. از چهره این گونه مسئولین که احتمالا در حوزه کاری آنها نقصانی وجود داشته، می توان این سوال را خواند که خبرنگاران به چه دردی می خورند؟ اگر این خبرنگاران نبودند چقدر دنیای ریاست لذت بخش بود!!

واقعا خبرنگار کیست، شاید این واژه برای هر کس بسته به شغل و حرفه ای که دارد معنای متفاوتی در ذهن ایجاد کند. مردم به این قشر به عنوان کسانی که حوادث گوناگون را رصد کرده و آن ها از رویدادها و جریانات جاری در جامعه باخبر می سازند نگاه می کنند و از آنها توقع نظارت بر کار مسئولین را دارند و در واقع به آنها اعنماد می کنند. در مقابل مسئولین هم به خبرنگار به عنوان چشم بیداری که عملکرد آنها ها را زیر نظر دارد نگاه می کنند. همانطور که مشهود است در هر دو گروه دیدگاه مشترکی نسبت به خبرنگاران وجود دارد که آن نقش نظارت است. و مورد دیگری که در تلازم با این نظارت پیش می آید بحث اعتماد است. خبرنگاران باید امین باشند. دنیای خبرنگاری دنیای پر نشیب و فرازی است. خبرنگاران برای جستجوی حقیقت و کسب اخبار گاه باید با خطرهایی دست و پنجه نرم کنند که جان آنها را تهدید می کند ولی این قشر با روحیه جسور، خطر پذیر و ایثارگر، این خطرات و سختی های کار را به جان خریده و در پی کسب حقیقت هستند.

نظارت بر اعمال و رفتار دستگاه های مسئول توسط خبرنگاران باعث کنترل و جلوگیری از کارکرد خودسرانه و غیر مسئولانه دستگاهها می شود.  حضور ذره بین خبرنگاران بر عملکرد مسئولان، آنان را بر دقت بیشتر در تصمیمگیری وادار خواهد کرد چراکه می دانند با کوچکترین اشتباهی زیر تیغ نقادی و سوال خبرنگاران خواهند رفت.

نظارت رسانه ها بر مسئولین نقش مهمی است که از ایجاد روحیه اسنبداد و عدم روحیه مسئول بودن جلوگیری می کند. که در مبانی اسلامی ما هم بپیرامون نظارت بر کار مسئولین مطالب فراوانی وجود دارد.

اما این بحث در زیر قلم و نگاه خبرنگاران در دو شکل بروز خواهد کرد انتقاد یا تخریب.

روحیه انتقاد گری و سوال از ابهامات و اشتباهات در عملکرد مسئولین از نقاط مثبت در وجود یک خبرنگار است. انتقاد خود بحثی مفصل است که بحث پیرامون آن در این نوشتار نمی گنجد و ما به صورت اشاره ای کوتاه و در رابطه با کار خبرنگاران به آن خواهیم پراخت. یک خبرنگار برای اینکه بتواند به درستی انتقاد کند باید ویژگی هایی را دارا باشد که در صورت دارا نبودن این ویژگی ها پا را از دایره انتقاد بیرون گذاشته و دست به تخریب شخصیت ها خواهد زد.

1- دید جامع نسبت به مسائل

یک خبرنگار برای انتقاد باید دید جامع و کاملی نسبت به موضوع مربوطه داشته باشد. این دید در یک خبرنگار باعث می شود با اشراف کامل نقش نظارتی خود را به نحو احسن اعمال کرده و با دیدن هر نوع اشتباه یا ابهام سریع بتواند متوجه آن شده و در جهت نقد آن مورد گام بردارد و حتی می تواند نقص ها را در کار دیده و آنها را گوشزد کند. عدم اشراف کامل به موضوع باعث می شود گاهی در این نظارت اهمال به وجود آید.

2- بی طرفی و دید منصفانه

ویژگی مهم دیگر، جلوگیری از طرفداری و تعصب نسبت به نقد شونده یا موضوع نقد است. عدم وجود این خصوصیت در یک خبرنگار باعث می شود تا در جمع آوری خبر سوگیری هایی پیش آید و حقیقت مغفول مانده و در بحث نقد نیز کاملا جانبدارنه رفتار شود. این قشر باید فراتر از دیدگاه های جناحی و منفعت طلبانه به پردازش اخبار در جامعه بپردازند. زیرا جریان خبر یک طرفه و دارای سوگیری باعث وجود فضای بی اعتمادی و از دست دادن مخاطبان خواهد شد.

3- خیرخواهی

ویژگی دیگر خیر خواهی است که شاید نقد بدون این ویژگی نه تنها دارای فایده و رویکرد مثبت نخواهد بود بلکه جز تخریب نمی توان نامی بر آن گذاشت. یک خبرنگار باید خود را خیر خواه بداند و بدخواهی و سو نیت را از خود دور کند. او باید در جهت بهبود یک امر دست به قلم ببرد که در غیر این صورت آنچه به وجود خواهد آمد فضای مچ گیری در جامعه خواهد بود و دید مسئولان به خبرنگاران دیدی منفی خواهد شد و جو بی اعتمادی و عدم نشر حقیقت و حتی بروز شایعه و تهمت در جامعه پیش می آید.

4- حفظ آبرو و حرمت اشخاص

از ویژگی های دیگر که ذکر آن هم بسیار اهمیت دارد حفظ آبرو و حرمت اشخاص است. یک خبرنگار باید این موضوع را در نظر بگیرد که انتقاد از افراد نباید باعث شکستن حرمت و آبروی آنان شود، و همینطور موضوع مورد نقد باید در چهارچوب خود باقی بماند و این امر به دایره زندگی خصوصی افراد و موضوعات مربوط به آن کشیده نشود.

در مورد نقد وجه دیگری هم وجود دارد که آن میزان انتقاد پذیری مسئولان است که با پذیرش نقد و حسن نیت به آن می توانند هم به تلاش خبرنگاران پاسخ مثبت دهند و آنان را در انجام وظیفه امیدوار تر سازند و هم عملکرد خود را بهبود بخشند، در اینجا و در اهمیت انتقاد و نصیحت به حدیثی از امام علی علیه السلام بسنده می کنیم ایشان می فرمایند "برگزیده ترین مردم پیش تو کسی باشد که راه ترقی تو را بنماید و عیوبت را برای تو نمایان سازد"

حس مسئولیت در یک خبرنگار ضامن رویکرد مثبت در این حرفه است و اینکه حقیقت در جایی مغفول نماند و یا سوگیری در جریان جمع آوری و انعکاس خبر پیش نیاید.

5- امین بودن

ویژگی دیگر امین بودن است همانطور که در بالا به آن اشاره شد خبرنگاران باید از طرفداری، سیاستزدگی،.... بدور باشند. هر گونه تخطی از این امر باعث می شود تا اعتماد مردم نسبت انعکاس خبری رویدادها و صحت آنان مورد خدشه قرار گیرد و فضای بی اعتمادی در جامعه وجود آید به طور مثال در همین انتخابات اخیر در کشورمان، رفتارهای خبری سوگیرانه، نشر اخبار نادرست و نگاه غیر مسئولانه باعث بروز برخی از بی اعتمادی ها نسبت به رسانه های نوشتاری و دیداری ما شد. خبرنگار با بینش خود در موضوع مورد نظر، حس مسئولیت، روحیه خطر پذیری، حقیقت پذیری، عدم جانبداری و رعایت اخلاق حرفه ای می تواند به بهترین نحو به ایفای مسئولیت خود بپردازد و با انجام نظارت دقیق و صحیح و همینطور با آزادی عمل و بیان خود با توجه به حدود اسلامی از ایجاد فضای خمودگی و روند کند اجرای امور در کشور جلوگیری کند واین امر جز با حس تعهد در خبرنگار به وجود نخواهدآمد

امیدواریم این حرفه در کشور جایگاه اصلی خود را پیدا کند و به آن بیش از پیش اهمیت داده شود و روز به روز در روند پیشبرد کشور موثرتر واقع شود.