مروری بر فعالیت های ایرانیان در شبکه های اجتماعی

نگرانی عمده کاربران ایرانی از مسئله حفظ امنیت و حریم خصوصی در شبکه اجتماعی است که در محیط این وب سایت، ایرانی ها به طور کلی زیاد به دیگران اعتماد ندارند.

یافتن آمار دقیق از میزان فعالیت ایرانی های عضو در شبکه های اجتماعی بسیار دشوار است. از آن جایی که اغلب شبکه های اجتماعی ایرانی نیستند و از خارج کشور پشتیبانی می شود، لذا کشف آمارهای واقعی که تنها از طریق اتصال آیپی افراد به این شبکه ها و محدوده ی جغرافیایی این آی پی ها مسیر می شود، غیر ممکن است؛ به نحوه ی که به کارگیری ابزارهای واسطه برای اتصال به این دسته از شبکه ها، همچون فیلترشکن و... آمار آی پی های غیر واقعی از دامنه ی اینترنتی سایر کشورها را افزایش می دهد.
ایرانی ها در سال های 1384 تا 1385، نصف آمریکائی ها و دو برابر هندی ها، با شش درصد، رتبه سوم در میان اعضای شبکه ی اجتماعی اورکات را از آن خود کرده بودند. این رقم البته از آمار رسمی این پایگاه به دست آمده و شامل ایرانیانی که محل اقامت خود را خارج از کشور ذکر کرده اند نمی شود.
از این رو هیچ مرجع رسمی برای استناد به آمارهای آن در مورد ضریب نفوذ شبکه های اجتماعی مجازی در ایران وجود ندارد. برخی آمارهای اعلام شده از سوی پایگاه های رصدکننده ی وب گاه ها، مانند الکسا تنها بیان کننده ی رتبه ی پایگاه های اجتماعی در کشورها از جمله ایران است. با این حال، حتی خود شبکه های اجتماعی مجازی نیز به دلایل مختلف، آماری از تعداد کاربران به تفکیک کشورها ارایه نمی دهند.

بر اساس آمار ماهانه ای که سایت الکسا از میزان بازدید کاربران اینترنت از سایت ها منتشر می نماید، در ماه فوریه سال 2013 میلادی،1- گوگل 2- یاهو 3- بلاگفا 4- ورزش سه 5- میهن بلاگ 6- پیوندها(لینک مربوط به صفحه های فیلتر شده) جزء ده سایت برتر کاربران ایرانی محسوب می گردد. در این میان در موتور جست وجو ی گوگل به دلیل عدم فیلتر واژه فیس بوک، این کلمه در ردیف چهارم اولویت های جست وجو قرار داشته و در موتور جست وجوی یاهو این واژه در اولویت دهم قرار دارد.
اما با توجه به اینکه قسمتی از جست وجوها از طریق ابزارهای غیر متعارف مانند، وی پی ان و فیلترشکن انجام می شود این امکان می رود که تمایل وتلاش به منظور اتصال به شبکه های اجتماعی بیش از آمارهای ذکر شده در این گزارش ها باشد.
در تحقیقی که علی محمدپور و محمد عقیلی دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران در سال 1389 با استفاده از پرسش نامه ی اینترنتی با جامعه ی آماری 1750 نفر انجام داده اند، مشخص گردید که 55درصد از این افراد بر اساس تطبیق آی پی با دامنه های مورد استفاده در ایران، صددرصد ایرانی بوده که در این میان تعداد38 درصد اعلام کرده اند که در شبکه های اجتماعی عضویت دارند.
همچنین بر اساس نتایج حاصله از این پژوهش 11درصد از شرکت کنندگان، عضو شبکه ی فیس بوک بوده و 5درصد گوگل پلاس، 12درصد ویکی پدیا، 3درصد اورکات، 3درصد بالاترین، 3درصد توییتر و 1درصد نیز عضو شبکه ی فلیکر هستند. این موضوع خود نشان دهنده علاقه ی کاربران اینترنت به عضویت در شبکه ی فیس بوک و دیگر شبکه های اجتماعی می باشد.
موسسه ی پژوهشی رسانه، وابسته به «مرکز مطالعات ارتباطات جهانی» در دانشکده ی آنن برگ از دانشگاه پنسیلوانیا ی آمریکا در این زمینه نتایج نظرسنجی ای را که به طور آنلاین از کاربران فیس بوک دریافت کرده، منتشر کرده است  که حاوی نکات جالبی است. این گزارش نشان می دهد شبکه های اجتماعی بیشتر ابزار معاشرت هستند.

این گزارش ، از کاربرد فیس بوک در ایران بر اساس نظرسنجی از 188 نفر از کاربران این شبکه ی اجتماعی در میان دو ماه اکتبر و نوامبر سال 2012 تهیه شده است. در این گزارش آمده است: «گرچه ایرانی ها برای فعالیت اجتماعی و سیاسی هم از فیس بوک استفاده می کنند، اما کاربرد عمده این وب سایت در ایران معاشرت مجازی است.»
نتایج حاصل از این نظرسنجی همچنین حاکی از این است که زنان ایرانی عضو شبکه های اجتماعی (فیس بوک)، بیشتر از مردان مطالب مربوط به «مسائل فرهنگی، اخبار و رخدادهای داخلی، مسایل اجتماعی و مدنی، مسایل مربوط به جنسیت و محیط زیست» را به اشتراک می گذارند.
در مقابل مردان ایرانی عضو در شبکه های اجتماعی (فیس بوک)بیشتر به اشتراک مطالب اقتصادی و ورزشی و علمی تمایل دارند. در میان همین پاسخ دهندگان به نظرسنجی، جوان ترها بیشتر ترجیح می دهند در فیس بوک آرا و نظرات شخصی خود را به اشتراک بگذارند و نسبت به آن هایی که سن بالاتری دارند، کمتر به دنبال اشتراک گذاشتن مطالب سیاسی هستند.
در گزارش حاضر همچنین نگرانی عمده کاربران ایرانی فیس بوک از مسئله حفظ امنیت و حریم خصوصی در این شبکه اجتماعی اشاره شده و آمده است که در محیط این وب سایت، ایرانی ها به طور کلی زیاد به دیگران اعتماد ندارند. از این پاسخ دهندگان، نزدیک به 60درصد چند بار در روز به فیس بوک سر می زنند، 27درصد یک بار در روز، شش درصد سه تا پنج روز در هفته، چهار درصد یک تادو روز در هفته، و دو درصد هر چند هفته یک بار به فیس بوک سر می زنند.
با این اوصاف می توان با تجزیه و تحلیل این داده ها به نکات قابل تأملی دست یافت. این نظرسنجی نشان می دهد با اینکه ایرانیان از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند، اما این نگرانی و بی اعتمادی در آن ها وجود دارد که حریم خصوصی و شخصی شان مورد تهدید واقع شود. همچنین استفاده کاربران با نامهای جعلی و مخاطبین صوری و ایجاد ارتباط با یکدیگر نیز از جمله مواردی است که در این شبکه ها دیده می شود.