ولنگاری های مجازی را نباید مهار کرد؟!

اتفاقات زیادی رخ داده، تهمت هایی که زده شده و آبروهایی که ریخته شد. سوء استفاده های مالی هم که همیشه وجود دارد. همه اینها در فضای باز و بی حد و مرز دنیای مجازی، هر روز و هر شب اتفاق می افتد.

فرآوری: فاطمه ناظم زاده- بخش ارتباطات تبیان

ولنگاری فرهنگی در دنیای مجازی

یک عده دخانیات و ملزوماتش را فروختند، گروهی بساط فروش موادمخدر پهن کردند، افرادی هم هستند که مبلّغ همجنس گرایی شدند، لباس های ناجور را حراج کردند، لاس وگاس مجازی ساختند و قمارخانه پشت قمارخانه علم کردند، برخی هم قصه گوی داستان های جنسی شدند و فیلم و کلیپ های شرم آور عرضه کردند و  کسانی هم صحنه های تجاوز و قتل را بی رتوش بازنشر دادند و کانال های مثبت 18 راه انداختند و وضع را به جایی رساندند که امروز فضای مجازی با همه محسناتش زخمی ناسور در بدن دارد.وقتی واژه ی «ولنگاری» را در فرهنگ لغت فارسی، جستجو می کنیم به معناهایی مثل «لا ابالی گری»، «بی قیدی» و «سهل انگاری» می رسیم. چنین صفاتی در هر کسی که باشد و در هر حوزه ای که جریان داشته باشد قطعا صفت ممدوح و خوبی نخواهد بود.
حالا تصور کنید که اگر چنین ویژگی و حالت نامطلوبی به عرصه  های فرهنگی کشور، سرایت کند چه اتفاقی خواهد افتاد و چه پیامدهایی را بدنبال خواهد داشت؟ لاابالی گریِ فرهنگی، بدترین حالتی است که می توان برای یک جامعه و ملت، تصور کرد؛ چرا که در این حالت است که بنیان های فکریِ آن جامعه، سست و مقدمه ی یک استحاله ی کلی و اساسی، ایجاد می شود. دلیل آن هم این است که فرهنگ، تعیین کننده ی خطوط اصلی و مسیر حرکت یک ملت است و هر کاری که یک فرد یا یک ملت، انجام می دهد، ریشه در فرهنگ آنها دارد و وای به روزی که فرهنگ اصیل یک جامعه، دست خوش «ولنگاری» شود.
با هزاران تاسف، چنین امری در کشور ما اتفاق افتاده است و امور فرهنگی، مبتلا به «بی اهتمامی» و «ولنگاری» شده اند.

تصویب مصوبه ای در شورای عالی فضای مجازی

چند روز قبل از خبرگزاری ها شنیدیم که مصوبه ای در شورای عالی فضای مجازی داده شده، که هدفش پایان دادن به بی بند و باری و ولنگاری هایی است که در فضای مجازی رخ می دهد، البته با نام ساماندهی شبکه های اجتماعی و محتوای کانال های تلگرامی این خبر منتشر شد.
پس از این اقدام هم، مسئولان پلیس و قوه قضاییه، نشستی مشترک با عنوان پی جویی موثر و کارآمد جرایم سایبری داشتند که برای نخستین بار همصدا و همنوا باهم، لزوم برخورد با متخلفان ناشناس و نقاب دار در فضای مجازی را فریاد کردند.
طبق گفته کمال هادیانفر، رئیس پلیس فتا، 20درصد جرایم فضای مجازی در اینستاگرام روی می دهد و 66 درصد جرایم شبکه های موبایلی در تلگرام و کمتر از 2 درصد آن نیز در واتس آپ.

اینستاگرام، تلگرام و واتساب در تیررس پلیس و قوه قضائیه

بنابراین، این سه پیام رسان بین المللی از این به بعد در تیررس پلیس وقوه قضاییه قرار دارند و مجرمان در آنها شناسایی می شوند، ازجمله قماربازان و راه اندازان کانال های شرط بندی که هادیانفر می گوید تا این لحظه 3323 سایت و کانال شناسایی شده، 248پرونده به خاطرش تشکیل شده و بابتش 184 نفر نیز دستگیر شده اند. شاید حالا بتوان گفت عرصه بر متخلفان تا حدی تنگ شده، حتی با این که فعلا اقدامی صورت نگرفته و به هرزه نگارها و مروجان محتواهای غیراخلاقی تنها اولتیماتومی داده شده است، ولی از این همنوایی بی سابقه میان دو نهاد نظارتی و کیفری کشور چنین برمی آید که شرط بقا و فعالیت در فضای مجازی و کشاندن خیل فالوئرها به دنبال خود از این پس، مشروط به کسب مجوز از وزارت ارشاد است و هرکس که این مجوز را نداشته باشد، کانال و تشکیلاتش فیلترخواهد شد.

اقدام با دو دهه تاخیر

«اروپایی ها و آمریکایی ها هم هنوز نتوانسته اند فضای مجازی شان را مدیریت کنند، حتی در آمریکا که همیشه سلطه با رسانه های سنتی بوده حالا رسانه های اجتماعی، زیرپوستی ایفای نقش می کنند»؛
دکتر علیرضا چابکرو، کارشناس فضای مجازی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران، گوینده این جمله هاست، وقتی قرار شد در گفت وگویی، مصوبه جدید شورای عالی فضای مجازی درباره ساماندهی کانال های تلگرامی را آنالیز کند.
او این را گفت تا نشانمان دهد که نظارت و کنترل بر فضای مجازی، کاری پیچیده است. دکتر مازیار طلایی، جامعه شناس نیز در گفت وگویی جداگانه پی حرف های او را گرفت و توضیح داد که مردم دنیا اصلا به این علت به شبکه های اجتماعی اقبال نشان می دهند که در این فضا احساس آزادی می کنند. اما این دو نفر هیچ کدام منکر لزوم فیلترینگ و مدیریت بر فضای مجازی نشدند؛ موضوعی که اگر

در تاریخ معاصر نیز پی مصداق های آن بگردیم؛ به بیانیه یونسکو و نه اصل معروف آن می رسیم که سعی دارد میان استفاده از فناوری های نوین، آزادی بیان و جریان آزاد اطلاعات و حق استفاده از اطلاعات با مسائل اخلاقی را پیوند دهد.

٩اصل بیانیه یونسکو برای استفاده از فضای سایبری

یونسکو در بیانیه اش توضیح می دهد که استفاده از فضای سایبری باید تابع 9 اصل باشد؛ یعنی هم حاکمیت ملی و رسیدگی قضایی در این فضا را به رسمیت بشناسد و هم به دموکراسی، آزادی بیان، حقوق خصوصی، حمایت از مالکیت فکری، دسترسی به اطلاعات، حقوق کار، بازرگانی الکترونیکی و امنیت و اخلاق بها بدهد.
شاید به نظر جمع نقیضین بیاید اگر بخواهیم هم حق حاکمیت دولت ها در فضای مجازی را به رسمیت بشناسیم و هم حقوق مردم دراین فضا را، اما بیانیه یونسکو و تجربیات برخی کشورها نشان می دهد که با سیاستگذاری و داشتن نقشه راه می توان از آسیب های استفاده نادرست از فضای سایبری کاست.
این بیانیه دو دهه قبل صادر شده و امروز ما با دو دهه تاخیر، خواسته یا ناخواسته به دنبال اجرای چارچوب هایی شبیه به آن هستیم؛ وضعیتی که به گمان عده ای نتایجی مفید از آن حاصل می شود و به زعم برخی دیگر، نتایجی که دلخواه مجریان نخواهد بود.

فیلترینگ و تجهیز جبهه مردمی

در هیچ جای دنیا حتی در سرزمین هایی که داعیه پدرخواندگی و رعایت حقوق بشر را دارند، مجرمان آزادانه رها نمی شوند؛ نه مجرمان عینی و شناخته شده و نه مجرمان مجازی و ناشناخته.
قانون جرایم یارانه ای ما نیز که مربوط به سال 88 است؛ همه کسانی را که به نوعی درفضاهای سایبری کارهای خلاف اخلاق و عفت عمومی انجام دهند، مجرم می شناسد با طوماری از مجازات ها که در متن قانون موجود است؛ ولی با این حال مجرمان در این فضا هستند و کانال های غیراخلاقی خود را دم به دم فربه تر کرده و مردم را از نوجوانان و جوانان تا بزرگسالان و کهنسالان و مجرد و متاهل درگیر می کنند.
به همین دلیل است که دکتر چابکرو می گوید اقدام به فیلترینگ ضروری است و شکی در ضرورتش وجود ندارد. او البته یک تبصره نیز به این جمله اضافه می کند که همه چیز با فیلترینگ تمام نمی شود؛ بلکه باید به جای کانال های حذف شده، کانال های جدید با محتواهای مناسب و آموزنده ایجاد کرد؛ آن هم نه دولت بلکه مردم برای مردم و در چارچوب های مشخص.
دکتر طلایی نیز فیلترینگ را گرچه با جریان آزاد اطلاعات سازگار نمی داند، ولی ضرورتش را تائید می کند و از فیلترینگ و برخوردهای سلبی اینچنینی، پا را یک گام فراتر می گذارد و می گوید اگر آگاهی

مردم را بالاببریم و به آنها بیاموزیم، سراغ چه محتواهایی در فضای مجازی بروند، آن وقت می توانیم به پشتوانه این جبهه مجهز مردمی، کمی از بابت آسیب های فضای مجازی آسوده خیال باشیم.
اما با وجود این، هنوز یک سوال ذهن ها را درگیر می کند و آن این که اگر به گفته هادیانفر، رئیس پلیس فتا، 52 پیام رسان فعال درکشور که 30 مورد آن نیاز به بسته شدن دارند ، همه زیر تیغ نظارت و ساماندهی رفتند ، آیا نابسامانی ها در فضای مجازی تمام می شود؟ آیا با به خطر افتادن کسب و کار و فعالیت یک عده در تلگرام، اینستاگرام و واتس آپ که فعلا در اولویت ساماندهی قرار دارند، پیام رسان های دیگر جایشان را نخواهند گرفت؟

اگرچه امروز کانال های تلگرامی با کارکرد فرهنگی بسیار خوب و مناسب هم در دنیای مجازی فعالیت می کنند که تا حدودی توانسته اند نقشه فرهنگی کانال های مخرب را خنثی نمایند ، ولی امیدواریم روزی شاهد این باشیم که همه کانال های تلگرامی عاری از هر گونه ولنگاری فرهنگی باشند.