خاطره نویسی در فضای مجازی

آغاز وبلاگ نویسی در ایران، به خرداد سال 1381 بازمیگردد که اولین سرویس ارائه دهنده ی وبلاگ یعنی سایت پرشین بلاگ آغاز به کار کرد. وبلاگ نویسی در ایران در مدت زمان کوتاهی، به سرعت رشد کرد و هم اکنون تعداد وبلاگ نویسان ایرانی از مرز یک میلیون گذشته است و براساس آمارها رتبه ی ایران در وبلاگ نویسی در میان ده کشور اول دنیا قرار دارد.

اگر روند وبلاگ نویسی در ایران را در سه مرحله مورد توجه قرار دهیم، خاطره نویسی در مرحله دوم آن جای خواهد گرفت. وبلاگ نویسی در ابتدا مجموعه ای از لینک ها و توضیحات متناسب با علاقه نویسنده بود. سپس وبلاگ‌هایی که جنبه دفترچه خاطرات شخصی داشت به وجود آمد و در ادامه نیز شاهد وبلاگ‌هایی تخصصی در زمینه‌های گوناگون همچون: نجوم، روزنامه‌نگاری، مذهبی، سیاسی و… بودیم.

در حال حاضر از میان وبلاگ هایی که همه روزه توسط ایرانیان ساخته و در فضای مجازی قرار می گیرند، بخش اعظمی از آن ها در حوزه ی یادداشت های شخصی و خاطره نویسی قرار دارند و مخاطبان خاص خود را دارند.

نکته ای که حائز اهمیت است این است که چرا بسیاری از ایرانیان به خاطره نویسی در فضای مجازی روی آورده اند و چرا این افراد خاطره های شخصی خود را در دفاتر شخصی خود یادداشت نمی کنند؟

برخی وبلاگ نویسان، با خاطره نویسی در وبلاگ ها مخالف هستند و معتقدند که وبلاگ، رسانه ای مهم و برای نگارش مطالب جدی تر است. چنین افرادی معمولا به خاطره نویسی در وبلاگ ها اعتراض می کنند:

"انگار بعضی ها وبلاگ را با دفتر خاطرات خود اشتباه گرفته اند و در وبلاگ های خود به بیان خاطراتی می پردازند که هیچ سودی را برای بیننده در پی ندارد."

هرچند که خاطره نویسی در فضای مجازی از مزایایی برخوردار است که در دفترچه های شخصی امکان پذیر نبوده است،‌ برای مثال می توان به امکان جستجو پیشرفته در تمام مطالب و یا درج تصویر در نوشته ها اشاره کرد، اما در حقیقت نمی توان تنها این عوامل را به عنوان انگیزه خاطره نویسان مجازی بر شمرد.

بسیاری از خاطره نویسان در فضای مجازی، برای این کار خود دلایلی دارند و آن را در ابتدای وبلاگ های خود بیان می کنند. بسیاری از آن ها، اهداف نوشتن خاطرات خود را با دلایلی از قبیل عبرت آموزی، تخلیه روانی و... مطرح می کنند. برای مثال می توان به موارد زیر اشاره کرد:

" برای دل خودم ، و برای اینکه شاید یه روزی خواستم حال و هوای این روزها رو به خاطر بیارم... سلام. اینجا صرفا برای خودمه، پس اگه احیانا من رو می شناسید یا از دوستان من هستید، بدانید و آگاه باشید که من راجع به هیچ کدوم از پست های نوشته شده ، توضیحی به کسی نخواهم داد، پس خواهش می کنم از من سوال نپرسید ."

"این وبلاگ رو درست کردم که حرفامو بزنم (حرفایی که جای دیگه نمی تونم بزنم)"

"چون در زندگی خیلی سختی کشیدم عنوان وبلاگو خاطره نویسی انتخاب کردم که خاطرات تلخ و شیرین زندگیمو توش بنویسم و محل مجازی باشه واسه تخلیه روانی و روحی دوستانی که مثل خودم سختی کشیدن... تصمیم گرفتم قسمتی از فشار روحیمو رو وبلاگ و پرشین بلاگ خالی کنم"

جالب است بدانید که خاطره نویسی یکی از راه های روان درمانی به شمار می رود و برخی از نویسندگان وبلاگ های خاطره، به خواسته روان شناسان و به منظور تخلیه روانی خود، به نوشتن خاطرات در فضای مجازی اقدام می کنند.

در خصوص آمار بالای وبلاگ نویسی در ایران، برخی معتقدند که علت آن بیش از هر چیز به سیاست مرتبط است و نبود آزادی بیان در ایران وبلاگ نویسی را رونق داده است، اما مروری برتحقیقات ضیایی پرور در سال 84 که بر روی 100 وبلاگ ایرانی به روش تحلیل محتوا انجام شد، نشان می دهد که وبلاگ های ایرانی بیش از آن که جنبه سیاسی داشته باشند، جنبه اجتماعی و بیان خاطرات شخصی دارند و هم چنین بیان مسایل سیاسی در نوشتن خاطرات نقشی کم رنگ و حاشیه ای دارد. در حقیقت، لازم است که خاطره نویسی در فضای مجازی و انگیزه انجام آن را به فرهنگ ایرانیان پیوند داد.

برای مثال می توان به ویژگی نهفته میل به گفت و گو در فرهنگ ایرانی اشاره کرد. یکی از ویژگی های منحصر به فرد ایرانیان میل شدید آن ها به صحبت کردن و اظهارنظر در گفتار است. بحث و گفت و گو برای ایرانیان نه یک سرگرمی صرف یا مشغولیت جهت وقت گذرانی، بلکه یکی از مهم ترین و پایه ترین بخش های زندگی فردی و جمعی است. یکی از مزایای خاطره نویسی در فضای مجازی نسبت به نوشتن خاطرات در دفترچه های شخصی همین امکان کامنت گذاری و گفت و گو و بیان نظرات است. همان گونه که مشاهده می شود در کامنت هایی که افراد برای نویسنده می گذارند، به بیان خاطرات و تجربیات مشابه پرداخته و درد و دل کردن و تخلیه روانی بهتری برای آن ها امکان پذیر می شود.

ویژگی دیگری که می توان به آن اشاره کرد میل به خودشیفتگی و علاقه به انتشار و تکثر "من" و بازسازی هویت خود است که از طریق خاطره نویسی در وبلاگ برای افراد امکان پذیر می شود.

از سوی دیگر، می توان به این نکته اشاره کرد که خاطره نویسی در وبلاگ ها، امکان افشای درونیات خود با اطمینان از عدم افشای هویت را برای افراد فراهم آورده است. ایرانیان همواره از افشای درونیات خود ابا داشته اند اما در حال حاضر افراد می توانند در وبلاگ خود به بیان خاطرات و تبادل نظر با دیگران در خصوص آن ها بپردازند و حتی حرف هایی را بیان کنند که در تعامل واقعی حاضر به بیان آن ها نیستند.

فضای خاطره نویسی در وبلاگ به گونه ای است که باعث می شود افراد همانی که هستند را به نمایش بگذارند و این امر از دو رویی و نفاق اجتماعی می کاهد.

یکی از فواید مهم خاطره نویسی در فضای مجازی، این است که خاطرات موجود در فضای مجازی که در ظاهر از ارزش چندانی برخوردار نیستند، می توانند مورد استفاده تاریخ نگاران قرار گرفته و به منظور بیان تاریخ شفاهی ایرانیان مورد استفاده قرار گیرند و جالب است بدانید که برای مثال در کشور انگلستان برای ثبت تاریخ از این گونه نوشته ها استفاده شده است!

هم چنین این خاطرات می توانند منبع مهمی برای پژوهش های اجتماعی و شناخت افکار عمومی به حساب آیند.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که با ظهور شبکه های اجتماعی، بسیاری از وبلاگ نویسان و خاطره نویسان مجازی،‌ وبلاگ های خود را ترک کرده و به فیس بوک و سایر شبکه های اجتماعی قدم گذاشته اند. اما با این وجود وبلاگ نویسی و خاطره نویسی از رونق نیفتاده و بر خلاف تصور رایج، بسیاری از خاطره نویسیان در وبلاگ ها، هنوز هم از رونق بسیار و مخاطبان خاص خود برخوردارند. کافی است که واژه "خاطره نویسی" را در یکی از مرورگرهای خود جستجو کنید و به آن پی ببرید.

مطالب مرتبط:

گزارش روزنامه آمریکایی از وبلاگ نویس های ایرانی

آسیب‌شناسی وبلاگ‌نویسی در ایران

 انقلاب وبلاگ‌نویسی در ایران