پیشگیری قوه قضائیه از جرائم!
مقدمه:
در آستانه تغییر رئیس قوه قضائیه قرار داریم و بنابر وظیفه بخش حقوق سایت تبیان در جهت اطلاع رسانی و گسترش فرهنگ و آموختههای حقوقی کاربران گرامی 2مقاله حقوقی را با تطبیق به برخی مصادیق روز جامعهمان، تقدیم نمودیم؛
1- قوه قضائیه و رسیدگی به اغتشاش!
2- اخطار قوه قضائیه به مسوولان!
در ادامه آخرین وظیفه اساسی قوه قضائیه را که در قانون اساسی بدان تصریح گردیده و در زمره وظایف اصلی آن محسوب نموده و آن اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین است، مورد بررسی قرار میدهیم و یکی از مهمترین اقسام اصلیاش که پیشگیری با افزایش نیروهای پلیس یا دوربینهای مدار بسته و... است تحلیل مینماییم.
همه این اقسام برای خنثی کردن عوامل ارتکاب جرم و کاهش میزان بذهکاری صورت میگیرد
اقسام پیشگیریها!
به لحاظ حقوق کیفری و جرمشناسی، برای پیشگیری اقسام گونهگونی وجود دارد که برخی از آنها عبارتنداز:
- تقسیم اول = پیشگیری کیفری، پیشگیری غیرکیفری
- تقسیم دوم = پیشگیری عام، پیشگیری خاص
- تقسیم سوم = پیشگیری اجتماعی، پیشگیری وضعی (یا خنثیساز موقعیتهای جرم)
- تقسیم چهارم = پیشگیری ابتدایی، پیشگیری ثانوی
همه این اقسام برای خنثی کردن عوامل ارتکاب جرم و کاهش میزان بذهکاری صورت میگیرد و با توجه به محدویت مقالات در اینجا توضیحی تفصیلی خود را تنها پیرامون یکی از این اقسام ارایه میدهیم و در آینده توضیحات بیشتر در مورد سایر اقسام پیشگیری را تقدیم خواهیم نمود؛
- پیشگیری وضعی توسط قوه قضائیه با کاهش موقعیتهای جرم.
- پیشگیری وضعی چیست؟؟
یکی از اقسام پیشگیری که از اهمیت نسبتاً فراوانی برخوردار است پیشگیری وضعی است و در این قسم از اقسام پیشگیری، میکوشیم تا با کاستن از امکانات و اوضاع و موقعیتهای جرمزا و به عبارت بهتر با دشوار ساختن ارتکاب جرم توسط اشخاص فرصت طلب، از وقوع جرم یا افزایش میزان آن جلوگیری نمائیم.
به عنوان مثال افزایش نیروهای پلیس در محلهایی که احتمال وقوع جرم در آنها بیشتر است یکی از مصادیق پیشگیری وضعی از جرایم میباشد که در آن از نیروی انسانی در اختیار استفاده میشود تا وضع و موقعیت ارتکاب جرم را برای موقعیت طلبان به هم زده تا در نتیجه شاهد ارتکاب جرایم کمتر میباشیم.
مثال دیگری که برای درک بهتر این نوع از پیشگیری میتوان ارایه نمود، پیشگیری با نصب دوربینهای مداربسته است، که با بکارگیری تکنولوژی روز در جهت کشف علمی جرایم توسط بسیاری از نیروهای قضایی و امنیتی کشورها صورت میگیرد؛ در این نوع از پیشگیری دوربینها به منزله چشمهای حاضر و هوشیار قوه قضائیه و دادگستری دائماً در حال اخطار به شهروندان هستند. و از یکسو فرصتطلبان سودجو را میترسانند و از سوی دیگر شهروندان را آرامش خاطر بیشتری میبخشند.
معایب این نوع پیشگیری از جرم
هر چند کاهش یافتن میزان ارتکاب جرایم توسط درصدی از مردم بواسطه اقسام پیشگیری وضعی با مفهوم گفته شده بدون شک و قطعی است لکن معایب متعددی نیز برای این پیشگیری ذکر شده که ما به برخی از آنها اشاره مینمائیم.
عیب نخست این نوع از پیشگیری: آسیب به حریم خصوصی
حریم خصوصی افراد که یکی از اقسام حقوق شناخته شده برای آحاد ملت است و پاس داشت آن نه تنها توسط اشخاص عادی لازم است بلکه نیروهای دولتی و قوه قضائیه موظف به رعایت و حفظ حریم آن هستند، بر این پایه، افزایش بیشمار ابزارهای کنترلی و در نظر گیرنده امنیتی همچون دوربینهای مداربسته، دزدگیریهای بیشمار الکترونیکی و افزایش بی حد و حصر نیروهای پلیس که به منظور کاهش موقعیتهای ارتکاب جرم صورت میگیرد از سوی دیگر سبب اختلال و عدم رعایت حریم خصوصی افراد میگردد و کوچکترین نگاه و حرکت هر شخص در معرض کنترل است و به عبارت ساده جامعهای که بخواهد از این نوع از پیشگیری بصورت جدّی و فراوان بهرهمند گردد، تبدیل میشود به یک جامعه پلیسی و هر کس در کوچه و خیابان نگران این است که مبادا کوچکترین حرکت نامناسب و خلافشان از او صادر شود!
یکی از اقسام پیشگیری که از اهمیت نسبتاً فراوانی برخوردار است پیشگیری وضعی است
عیب مهمتر این نوع پیشگیری: ترویج فضایی بیاعتمادی در جامعه
علاوه بر آنچه در قسمت نخست در مورد آسیبهای به حریم خصوصی بواسطه این نوع پیشگیری بیان شد؛ اشکال دیگر این راه از پیشگیری ترویج فرهنگ بیاعتمادی و سوءظن در متن جامعه است، در واقع هنگامی که به عنوان مثال برای یافتن شخص خاطی و مجرم در یک دانشگاه ما تمام افراد دانشجو و استاد و... را موظف میکنیم که ورود و خروج خود را با اثر انگشت بر روی دستگاه الکترونیکی هر روز قبل از ورود و بعد از اتمام وقت ثبت نمایند، سوءظن و جو بیاعتمادی، بیاخلاقی ترویج و انعکاس مییابد.
به عبارت دیگر با این گونه اقدامات پیشگیرانه حتی اگر بنگرید به فاسدترین محیطهای ایران سبب کاهش میزان جرایم گردد این اقدامات موقتی است و به محض یافتن موقعیت مناسب وضع به مراتب از گذشته بدتر خواهد شد زیرا فشار ناشی از جو بیاعتمادی آثار خود را ظاهر خواهد ساخت.
عیب اساسی این نوع پیشگیری، موقتی و مسکن بودن عیب اساسی و دیگر این نوع از پیشگیری قابل خنثی سازی بودن این نوع از پیشگیریها میباشد و به طور آشکاری مجرمین حرفهای را وادار میسازد که برای خنثی سازی آن به شگردهای جدید و تکنولوژی روز روی بیاورند یا موقعیتهای دیگر را پیدا کنند به عنوان مثال اگر قوه قضائیه برای پاکسازی یک محله از توزیع آسان موادمخدر بخواهد از پیشگیری وضعی با افزایش نیروهای پلیس استفاده کند، هر چند آن محل پاک شود.
لکن مجرمین محله دیگری را انتخاب و جایگزین مینمایند و به عبارت سادهتر تنها موقعیت عوض میشود و این به منزله مسکن است نه درمان قطعی.
نتیجه بحث:
پیشگیری از جرایم از وظایف مصرح در بند 5 اصل 156 قانون اساسی برای قوه قضائیه محسوب میشود و بکارگیری روشهای صحیح پیشگیری اهمیت فراوانی دارد، پیشگیری وضعی (یعنی کاستن از امکان ارتکاب جرم توسط مجرمین با کارهایی همچون نصب بیشمار دوربینهای مداربسته و...) معایب متعددی دارد هر چند مزایای همچون کاستن موقت و سریع میزان حریم را نیز به ارمغان میآورد.
زهرایی
کروه جامعه و سیاست
