امروز در تاریخ (24 اردیبهشت)

امروزدرتاریخ(24اردیبهشت86)

امروز ، بیست و چهارم اردیبهشت ماه 1386 هجری شمسی ، برابراست با 26ربیع الثانی 1428قمری و 14 می   2007 میلادی . رویدادهای مهمی که در طول تاریخ ، درچنین روزی ، بوقوع پیوسته از این قرارند:

***

درگذشت فقیه بزرگ ، محقق حلی

752 سال پیش درچنین روزی درسال 676 ه ق ، نجم الدین جعفربن حسن حلی مشهور به محقق حلی دیده ازجهان فروبست .

محقق حلی در سال 602 هجری در حله واقع در عراق بدنیا آمد. وی از ابتدا دارای هوشی سرشار و استعدادی شگرف بود. در محضر پدر، ابن زهره حلی، تاج الدین حسن بن علی دربی و دیگران تحصیلات خود را ادامه داد و خود بر مسند تدریس نشست. این بزرگوار از جمله فقهاى بزرگ شیعه در قرن هفتم و از مراجع و اساتید سترگ شیعه در عراق بود.

تسترى درقاموس الرجال درباره او مى‏نویسد: او نخستین کسى است که کتابهاى فقهى را به روش وترتیب متاخرین درآورد.محقق حلی درطول عمر پربرکت خویش نسبت به تربیت شاگردان بسیاری همت گمارد که از میان آنها می توان به نام آورانی چون علامه حلی، ابن داود حلی، سید بن طاووس و ابن سعید هذلی حلی اشاره کرد . وی مورد احترام خاص خواجه نصیرالدین طوسی بود و خواجه به او ارج فراوان می نهاد.

شرایع الاسلام؛ كه از عالى ‏ترین متن‏ هاى فقهى است، المختصرالنافع فی فقه الامامیه و آثار دیگر وی چون نگینی در میان کتب اسلامی می درخشند. محقق حلی در سال 676 ق، در هفتاد و چهار سالگی رحلت نمود و در خانه خود مدفون شد. آرامگاه وى امروزه در «محلة الطاق‏» شهر حله قرار دارد و بر مزارش گنبد و سرایى ساخته اند. در پیرامون قبر او، آرامگاه گروهى از بزرگان شیعه نیز قرار دارد.

***

درگذشت  غازان خان ، ایلخان مغول

703 سال پیش در چنین روزی در سال 1304 میلادی ، غازان خان ، ایلخان مغول كه 9 سال بر ایران حكومت كرد در نزدیكی قزوین درگذشت و در شنب غازان در تبریز در گوری كه از پیش ساخته بود و عمارت و گنبدی بلند و مستحكم دارد مدفون شد.

غازان پسر ارغون خان، با این كه مادرش مسیحی و پدرش بودایی بود ، مسلمان شده و نام محمود بر خود نهاده بود. برادر او اولجایتو (محمد خدابنده) نیز با او مسلمان شده بود. غازان نخستین ایلخان مغول بود كه در سال 1292 میلادی به اسلام گرویده بود.

با وجود این، به خاطر زر و زمین به جنگ سلطان مسلمان مصر و سوریه كه در اسلامخواهی مشهور عالم بود شتافت ولی پس از چند نبرد، سرانجام در جنگ «مرج الصفر» از مصریان شكست خورد و با دادن تلفات سنگین عقب نشینی كرد.

اندوه این شكست وی را كه به تبریز، مركز حكومتش رفته بود بیمار كرد. با وجود این بیماری، غازان خان برنامه دیدارهای خود از چند نقطه ازجمله ساوه و ری را انجام داد لكن در بازگشت به سوی تبریز در نزدیكی قزوین درگذشت .

در دوران سلطه ایلخانان بر ایران كه هشت دهه طول كشید رشوه، فساد مالی و اداری، ظلم به ضعفاء، تبعیض، دسیسه، توطئه و قتل چنان دستگاه حكومت را فرا گرفته بود كه قرن ها برای این ملت به ارث باقی مانده بود.

امور دولتی و قضایی از حساب و كتاب خارج شده بود و چون ایلخانان جز سه چهارتای آخری بر زبان فارسی مسلط نبودند ارسال عریضه و دادخواست هم سودی نداشت.

غازان خان در آغاز كار تلاش بسیار كرد تا به وضعیت سر و سامان دهد كه كوشش او به سبب عمق فساد مالی و اداری در سازمانهای اداری (دیوانی) و لشكری و قضایی، پیشرفتی نداشت . در سال آخر، غازان خان نیز به خیل بذل و بخشش كنندگان از بیت المال پیوست و خزانه تهی شد. كار فساد مالی به جایی كشیده بود كه یك خرید كوچك دولتی را چند بار به حساب خزانه می گذاشتند. همین دوران كوتاه، ایران را چنان به عقب برد كه دیگر نتوانست به حالت عادی بازگردد.

***

اشغال آنگولا

432 سال پیش  درچنین روزی در سال 1575 میلادی ، پرتغالی ها آنگولا را به اشغال خود در آوردند  . قبل از آن هم آنگولا بخشی از امپراتوری افریقای گینه بود . اما با تسلط پرتغالی ها بر این سرزمین، آنگولا به مركز تجاری تبدیل شد ودر تمام سواحل این كشور مراكز بازرگانی احداث گردید .

سالها بعد پس از خاتمه جنگ جهانی دوم ، شورشهای متعددی برای کسب آزادی در آنگولا صورت گرفت و سرانجام به استقلال این کشور در سال 1975 منجر شد.

امروزه  آنگولا با بیش از یک میلیون و 200 هزار کیلومتر مربع مساحت ، با کشورهای جمهوری دموکراتیک کنگو ، زامبیا و نامیبیا همسایه است.

***

ترورهانری چهارم

397 سال پیش در چنین روزی درسال 1610 میلادی ،  هانری چهارم پادشاه وقت فرانسه كه فرمان «نانت» را با هدف پایان دادن به اختلافات مذهبی و جنگهای ناشی از آن ،  امضاء كرده بود كه آن اختلافات به اروپا و به ویژه فرانسه آسیب فراوان وارد ساخته بود به دست یك كاتولیك متعصب به نام فرانسوا راویلاك ترور شد.

هانری چهارم با امضای منشور «نانت» در فرانسه آزادی مذهب اعلام كرده بود و اتباع فرانسه مجبور به تحمل مذاهب اقلیت شده بودند.

***

استقلال پاراگوئه

196سال پیش درچنین روزی در سال1811میلادی ، پاراگوئه به استقلال رسید و حكومت جمهوری در آن بر قرار شد .پیش از آن ، این كشور مدت دو قرن تحت سلطه اسپانیا بود .

بعد از اعلام استقلال ، فرانسیا قدرت را در این کشور بدست گرفت و مدت 25 سال مستبدانه بر پاراگوئه حكومت كرد . فرانسیا با ممنوع كردن ورود وخروج اتباع كشورش و هم چنین جلو گیری از ورود بیگانگان به پاراگوئه این كشور را درانزوای كامل نگاه داشت .

بعد از مرگ این حاكم مستبد به علت اوضاع نا بسامان پاراگوئه ، كودتاهای متعدد در این كشور روی داد و حاكمان مستبد یكی پس از دیگری بر این كشور حكمرانی كردند .

پاراگوئه با برزیل ، بولیوی ، و آرژانتین همسایه است .  پایتخت آن آسونسیون است.مساحت این کشور 406752  کیلومتر مربع و جمعیت آن 4929000 نفر است. زبان رسمی آن اسپانیایی و واحد پول آن گوارانی است .

***

تولد كلمنس فن پیركوت ، کاشف بیماری سل

133 سال پیش در چنین روزی در سال 1874 میلادی ، دكتر «كلمنس فن پیركوت» دانشمند اتریشی كه راه تشخیص وجود بیماری سل در بدن یك فرد از راه آزمایش پوست را كشف كرد به دنیا آمد. وی 55 سال زندگی كرد.

***

لغو امتیاز تنباکو با فتوای آیت الله میرزاحسن شیرازی

116 سال پیش درچنین روزی درسال 1270 ه ش ، به فتوای آیت الله میرزاحسن شیرازی امتیاز تنباکولغو شد .

شروع اتفاقاتی که منجر به فتوای تاریخی این مرجع عالیقدر شد ، از این قرار بود که  ناصرالدین شاه  ،  در پی سفر سوم خود به انگلستان به علت کسری بودجه سفر (بخاطر ولخرجیهای فراوان) تصمیم می گیرد امتیازی در زمینه كشت، توزیع و فروش توتون  و تنباكو به یك نفر انگلیسی به نام «ماژور تالبوت» واگذار نماید. بنابراین با عقد یک قرارداد امتیاز تنباکو را به مدت پنجاه سال به تالبوت سپرده شد .

زمانی که خبر عقد این قرارداد در کشور انعکاس یافت یک قیام مردمی با هدایت روحانیت ، و بالاخص با صدور فتوای تاریخی مرحوم میرزای شیرازی ، شکل گرفت و این اقدام وقیحانه در نطفه خفه شد .

اعطای این امتیاز به تالبوت کشت کاران تنباکو خریداران و فروشندگان آن را مواجه با نگرانی و آسیب می‌کرد با این اقدام در حقیقت انبوه اصناف بازاریان تنباکو به یک شرکت بیگانه فروخته شدند و این عده ناگهان متوجه شدند که در واقع از کسب و کار مستقل خود منع و تبدیل به فروشندگانی شده‌اند که در مقابل کار برای یک شرکت انگلیسی دستمزد دریافت می‌دارند.

بنابراین با اعتراضات بی وقفه خود باعث شدند این حرکت بی شرمانه بی سرانجام بماند . در شکل گیری این قیام مردمی این عوامل دست به دست هم دادند :

نقش روشنفکرانی همچون سید جمال الدین اسدآبادی ، تاثیر قاطع روحانیت ، بیداری مردم و اتحاد بین مردم و روحانیت و مراجع .

این همبستگی بین مردم و مراجع ، سبب شد تا فریاد اعتراض بر ضد امتیاز انحصاری تنباکو در بازار شهرهای عمده مانند تهران تبریز، اصفهان، شیراز، مشهد آغاز شود .

تعطیل بازار، جلوگیری از ورود کارگزاران امتیاز انحصاری به مزارع تنباکو، پاره کردن آگهی های شرکت انگلیسی ، سوزاندن تنباکو، نوشتن عریضه و فرستادن نمایندگان متعدد نزد شاه و تحصن در آستان حضرت عبدالعظیم از اقدامات اعتراض آمیز اصناف و بازاریان در شهرهای مختلف بود . لیکن صدور فتوای آیت الله میرزا حسن شیرازی، مرجع تقلید وقت مبنی بر تحریم تنباکو از مهمترین اقدامات یاد شده بود که لغو امتیاز انحصار تنباکو را در جمادی الاول 1309 ( اردیبهشت ماه 1270 شمسی ) در پی داشت .

متن حکم به این شرح است :

بـسـم اللّه الـرحمن الرحیم , الیوم استعمال تنباکو و توتون , باى نحو کان , در حکم محاربه باامام زمان صلوات اللّه و سلامه علیه است حرره الاقل محمد حسن الحسینى .

صدور فتوا  و استقبال شدید مردم از آن نشانگر آغاز یك مبارزه مكتبى علیه استعمار بود. در این موقع ناصر الدین شاه با استفاده از معممین درباری این حكم میرزا را جعلى قلمداد مى كنند؛ اما مردم گول نخورده و به مبارزه خود ادامه مى دهند تا اینكه امتیاز داخلى دخانیات از طرف ناصرالدین شاه لغو مى شود. علما و مردم به این اكتفا نكرده و خواستار لغو امتیاز خارجى نیز مى شوند. پس از حكم میرزاى شیرازى قلیانها شكسته مى شود و مردم از كشیدن توتون و تنباكو دست مى كشند و تمام مغازه هاى فروش توتون و تنباكو را مى بندد و با شركت رژى نیز معامله نمى كنند. این جریان ادامه مى یابد تا اینكه در تاریخ 23 جمادى اول 1309 اعلانى در كوچه و بازار زده مى شود:

"بر حسب حكم جناب حجت الاسلام و المسلمین آقاى میرزاى شیرازى ، اگر تا 48 ساعت دیگر امتیاز دخانیات لغو نشود یوم دوشنبه آتیه جهاد است ، مردم مهیا شوید."

ناصر الدین شاه از این عمل بسیار ناراحت مى شود و خارجیان نیز كم كم از ترس جان از تهران و دیگر شهرها فرار اختیار مى كنند. شاه روش ‍ خشونت آمیزى پیش مى گیرد تا بتواند علما را از راه تهدید به حبس و تبعید ساكت كند اما نتیجه ای نمی گیرد و اعلام میکند که: " امتیاز داخله را كه برداشته بودیم حال امتیاز از خارجه را هم برداشتیم و مردم مجبور به كشیدن قلیان نیستند تا حكم از جانب میرزاى شیرازى برسد. "

علما براى اینكه بفهمند حكم تحریم هنوز سرجایش ‍ هست یا نه ، به میرزاى شیرازى در سامراء تلگراف مى زنند. میرزا در جواب مى گوید :"حکم باقی است تا موقعى كه دستخطی مبنى بر حقیقت داشتن لغو امیتاز بیاید."

در همین زمان اعلامیه اى دائر بر لغو امتیاز تنباكو منتشر مى شود. سرانجام در روز 25 جمادى الثانى اعلامیه اى از سوی میرزای شیرازی منتشر شد که " حكم تحریم تنباكو لغو شد."  و بدین گونه نهضت ومقاومت مردم و وحدت روشنفكران دینی و فقیهان شجاع ربانی این واقعه با پیروزی ملت ایران خاتمه یافت.

***

تاسیس نخستین مدرسه نقاشی درایران

114 سال پیش در چنین روزی در سال 1272 شمسی ، نخستین مدرسه نقاشی در ایران به همت صنیع الملک تاسیس گردید.

میرزا ابوالحسن غفاری معروف صنیع الملک از نقاشان ایرانی است. فرزند میرزا محمد غفاری و از خانواده قاضی عبدالمطلب غفاری کاشانی می باشد که در سال 1229 هجری قمری در شهر کاشان متولد شد.

وی بزرگترین نقاش دوره قاجاریه است که در محافل او را رافائل ایران نام نهاده اند وی اول نقاشباشی و سپس صنیع الملک لقب یافت پس از فرا گرفتن فن نقاشی در ایران در اواسط سلطنت محمد شاه قاجار در سال 1256 هجری قمری به تشویق و مساعدت حسین علی خان نظام الدوله مشیر الملک به ایتالیا سفر کرد و چند سال در موزه های فلورانس و رم مشغول نقاشی بود.

یکی از آثار وی که از روی یکی از تابلوهای رافائل کشیده شده در موزه واتیکان موجود است . این تابلو متعلق به میرزا علی اصغر خان اتابک امین السلطان صدراعظم بود که در تالار پارک وی نصب گردیده بود در جنگی که بین دولتیان و ستارخان در گرفت تابلوی مزبور مورد اصابت گلوله قرار گرفت و سوراخ شد لیکن تابلو توسط میرزا علی اکبر خان کاشانی مزین الدوله تعمیر شد و تا این اواخر در مدرسه کمال الملک به دیوار آویخته بود نام این تابلو رافائل مادونای فرلین یو است .

چگونگی وجود آن در واتیکان معلوم نیست او در سال 1273 هجری قمری صورتهای تالار نظامیه را باتمام رسانیده است که دارای 84 تصویر از رجال دربار قاجاریه است وصف سلام ناصر الدین شاه را نشان می دهد وی موسس اولین مدرسه نقاشی در ایران است و در روزنامه اش دولت علیه ایران که اول نامش وقایع اتفاقیه بود برای قبول شاگردان اعلان کرده است .

***

درگذشت آگوست استریندبرگ ، نویسنده مشهور سوئدی

95 سال پیش در چنین روزی در سال 1912 میلادی ، آگوست استریندبرگ نویسنده مشهور سوئدی  درگذشت .

آگوست استریندبرگ دریک خانواده متوسط در شهر استکهلم بدنیا آمد . پس از فارغ شدن از تحصیل به مشاغل گوناگون پرداخت از جمله مربی کودک ، هنر پیشگی و ...روزنامه نگاری . مدتی را هم در اوپسالا به تحصیل عالیه پرداخت ، ولی بعد از سن سی سالگی تنها با شغل نویسندگی زندگی خود را گذراند. در سال های میانی 80 او را متهم به بیحرمتی نسبت به کلیسا در یکی از آثارش کردند .

زندگی نا آرام داخلی اش و روح سرکش شورشی اش او را وادار کرد که کشورش را ترک کند . او سالها در کشور آلمان و فرانسه زندگی کرد .

اگوست استریند برگ پس از سالها دوری دوباره به استکهلم باز گشت . این بار توانست در شرایط مساعد تری به کار پردازد. دو سال قبل از مرگش او بحث جنجال .برانگیزی در باره سیاست و ادبیات به راه انداخت .

وی در سن 63 سالگی مورد توجه قرار گرفت  و از طرف حامیان ادبیات جایزه ملی به مبلغ 50000 کرون دریافت کرد .

استریند برگ نویسنده و انسانی خلاق در چهره های متفاوت بود ، او مقالات و کتابهایی با موضوعات گوناگون نوشت . گرچه او را بیشتر در جهان به عنوان شاعر می شناسند ولی او در درجه اول نویسنده آثار نثر کلاسیک ادبی است .

در هیچ دوره ای از تاریخ سوئد یک شخصیت ادبی چنین موثر و گسترده با ایده های متفکران همزمان خود برخورد نکرده بود . استرینبرگ از افکار و دانش کسانی جون داروین ؛ مارکس ، نیچه ، شوپنهاور ، براند ، زولا ، و ایبسن در آثار خود بهره گرفت . توانایی و قدرت استریند برگ در خلق آثارش بیشتر در جذب سریع ایده های نو و تحلیل و بسط بطور جذاب و بحث برانگیز و منعکس کردن آن در جامعه بود . در شروع نویسندگی اش با دیدی غضبناک نسبت به کلیسا و مسیحیت در تضاد و دشمنی قرار می گیرد ولی در دوران کهولت مسیحیت را مداواگر راه آزادی بشر می داند.

در ادبیات مدرن سوئد آثار استریند برگ یک نمونه معتبر ادبی است که نویسندگان بعد از او بسیار از او الهام گرفته اند .

***

در گذشت آیت الله نجفی قوچانی

66 سال پیش در چنین روزی در سال 1362 ه.ق ، آیت الله نجفی قوچانی ، عارف و فقیه بزرگ ، در گذشت .

آقا سید محمد حسن نجفی معروف به آقا نجفی قوچانی در سال 1257 ه.ش ، در قریه ی خسرویه از توابع قوچان متولد شد و در همان ده به مکتب خانه رفت پدرش با اینکه اهل علم نبود اصرار داشت که فرزند برای ادامه تحصیل همچنان به مکتب برود ولی خود درباره ادامه تحصیل رغبت نشان نمی داد . در 13 سالگی پدرش جهت ادامه تحصیل علم او را روانه قوچان  نمود . آقا نجفی مقدمات کامل را در مدرسه علوم دینی قوچان می آموزد پس از سه سال توقف پیاده از راه سبزوار و نیشابور عازم مشهد شده و در این شهر ساکن می گردد . در مشهد ادبیات و سطح را تا قوانین می آموزد . بعد از سه سال و چند ماه توقف در مشهد بدلیل اختلاف با همدرسان خود روانه قریه ی خود می شود و سپس جهت ادامه تحصیل به اصفهان می رود  و در یکی ار حجرات مسجد شاه و چند ی بعد در مسجد عربون ساکن می گردد . پس از چهار سال اقامت در اصفهان راه عتبات را در پیش گرفته به نجف می رود . در نجف به حوزه تدریس آخوند ملا محمد کاظم خراسانی حاضر شده و پس از اینکه درس آخوند را می پسندد تصمیم می گیرد برای ادامه تحصیل در همان نجف بماند . در سن 30 سالگی قوه ی استنباط احکام اسلامی را پیدا کرده و به مقام اجتهاد نائل می گردد . پس از 20 سال اقامت در نجف در پی فوت پدر به ایران مراجعت می کند و پس از بازگشت متجاوز از 25 سال دیگر از عمر خود را در قوچان به ارشاد خلق و رتق و فتق امور دینی مردم و اداره حوزه ی علوم دینی قوچان می گذراند . آن مرحوم در دوران حیات خود عالمی ربانی و وارسته و با فضیلت بود . آزادگی زهد و تقوا و بی اعتنایی او به ظواهر زندگی زبانزد خاص و عام و در مواقع سختی پناهگاه طبقه محروم و مستمند بوده است این عالم بزرگوار در شب جمعه 26 ربیع الثانی سال 1363 قمری در 68 سالگی در قوچان وفات یافت . در روز فوت سراسر شهر قوچان از فقدان آن مرحوم در ماتم فرو رفت و در تشیع جنازه اش زن و مرد و حتی کودکان این شهر در ضجه و ناله بودند و او را در یکی از اتاق های منزل خودش دفن کردند مزار او امروز مورد توجه و اعتقاد اهالی قوچان و زیارتگاه ارادتمندان اوست . (2)

آن بزرگوار دارای آثار و تالیفات متعددی می باشد که عناوین برخی از تالیفات آن مرحوم از این قرار است :

- سیاحت شرق ( شرح زندگی آقا نجفی به خط خودش )

- سیاحت غرب ( در کیفیت عالم برزخ )

- شرح ترجمه رساله تفاحیه ارسطو به وسیله بابا افضل کاشانی

- رساله عذر بدتر از گناه

- شرح دعای صباح و ...

***

سالروز انعقاد پیمان ورشو

62 سال پیش در چنین روزی در سال 1945 و بعد از پایان جنگ جهانی دوم ، پیمان نظامی ورشو بین شوروی و دیگر کشورهای کمونیستی اروپای شرقی ، و در جهت مقابله با پیمان ناتو ، منعقد شد .

پس از پایان جنگ جهانی دوم رقابت شدیدی میان كشورهای كمونیستی به سركردگی شوروی سابق و كشورهای غیر كمونیستی به رهبری آمریكا به راه افتاد كه از این رقابت تحت عنوان جنگ سرد یاد می‌شود.

شوروی سابق و كشورهای كمونیستی اروپای شرقی اتحاد نظامی خود را در برابر ناتو شكل دادند. این اتحاد نظامی به سركردگی شوروی سابق به پیمان ورشو شهرت یافت.

اعضای پیمان ورشو كه درست ده سال پس از آغاز فعالیت «ناتو» تشكیل شده بود در آغاز كار عبارت بودند از: اتحاد شوروی، لهستان، آلمان شرقی، چك اسلواكی، مجارستان، آلبانی، بلغارستان و رومانی كه آلبانی در 1968  از پیمان خارج شد.

به موجب یكی از اصول این پیمان، تعرض نظامی به یكی از كشورهای عضو پیمان به منزله تجاوز به همه آنها بشمار می رفت و مستلزم دفاع مشترك بود.

در سال 1990 آلمان شرقی به سبب تحقق وحدت آلمان عملا از پیمان ورشو خارج شد و اول ژوئیه 1991 این پیمان با گرفتن این قول از سران ناتو كه این اتحادیه هم منحل و یا تبدیل به یك گروه سیاسی شود، خود را منحل ساخت ، اما ناتو در عمل نه تنها خود را منحل نكرد بلكه به تقویت و گسترش پرداخت و در پی تخلیه نیروهای نظامی شوروی از خاك اعضای سابق پیمان ورشو، این كشورها را هم به خود ملحق ساخت و بعدا وارد قلمرو شوروی سابق شد و در بالتیك شوروی و دیوار به دیوار روسیه مستقر گردید و اگر پوتین روی كار نیامده و در سالهای اخیر روش سختی در پیش نگرفته بود، روسیه اینك از هر سوی در محاصره ناتو بود.

تحولاتی كه به آرامی منجر به انحلال پیمان ورشو شد هنوز به درستی روشن نشده و به صورت بزرگترین معمای تاریخ باقی مانده است و فعالیت مورخان برای كشف حقایق ادامه دارد.

***

درگذشت علامه میرزا مهدی الهی قمشه‌ای

24 سال پیش در چنین روزی در سال 1352 شمسی ؛ دانشمند، فیلسوف، عارف و شاعر وارسته، آیت الله حاج میرزا محمد مهدی محی الدین الهی قمشه‌ای دارفانی را وداع گفت .

این عالم فرزانه، در سال 1318 هجری قمری در شهر قمشه (شهرضا فعلی)  از توابع اصفهان دیده به جهان گشود و از آنجا كه در شعر به «الهی» تخلّص می كرد ملقب به «الهی قمشه‌ای» گشت.

نیاكانش همگی از بزرگان و حافظان قرآن بشمار میرفتند كه در زمان نادرشاه افشار، گردش روزگار، آنان را به شهر قمشه كشاند. پدرش مرحوم ملا ابوالحسن یكی از روحانیون آگاه و بیدار دلی بود كه در زهد و تقوا شهرت داشت.

استاد الهی قمشه‌ای كودكی را در بیت زهد و تقوای پدر بسر برد و در سن پنج سالگی به مكتب رفت تا هفت سالگی مقدمات را فرا گرفت و سپس نزد پدر و اساتید و ادبای شهر به تحصیل علم و ادب پرداخت. و با وجود خردسالی، كتب مهم و مشكل ادب پارسی و عرب را فرا گرفت. و چون سنش به ده سالگی رسید نظامی را نزد پدر فرا گرفته بود و در پانزده سالگی در ادب عرب به مقامی رسید كه «شرح نظام» نیشابوری و «مغنی اللبیب» ابن هشام و «مطوّل» تفتازانی را درس می‌گفت.

در سن چهارده سالگی پدر دانشمند و مادر بزرگوارش را از دست داد و از آن پس تصمیم به هجرت گرفت تا در سایه آن به تحصیل و كسب و دانش و ادب بپردازد. در اصفهان به مدرسه صدر وارد شد و در حجره طلاب قمشه‌ای مسكن گزید و مدت كوتاهی قریب یكسال در آن شهر زیست و از استادان آن بهره كافی برد. سپس عزم خراسان نمود تا در كنار مرقد مطهر امام رضا (ع) به تكمیل علوم فلسفه و حكمت همت گمارد.

در مشهد به مدرسه نواب راه یافت و حجره‌ای اختیار نمود و به تحصیل پرداخت. در خاطرات ایام طلبگی خویش در مشهد و سختیهای آن دوران می گوید: روزی كتابی احتیاج داشتم ولی قدرت خرید آن نبود. این كتاب در دست یكی از هم مباحثه ای هایم بود كه او نیز به عاریت نداد. خیلی متأثر و ناراحت بودم كه آن شب پدر را بخواب دیدم. او گفت:‌ مهدی این كتاب را برایت فرستادم و به حسین (برادر بزرگش) گفتم: پول هم برای او بفرستد.

صبح بعد از آنكه از خواب برخاستم و نماز گزاردم، درب مدرسه باز شد و خادم گفت: ‌پستچی برای شما مقداری پول آورده است. خوشحال شده و اولین كاری كه كردم به كتابفروشی مراجعه نمودم و آن كتاب را خواستم.

وقتی كتاب را آورد، دیدم همان كتابی است كه در دست هم مباحثه ای من بود، پرسیدم كه این كتاب فلانی است. گفت: بله، اما پس آورد.

مرحوم آیت الله الهی قمشه‌ای پس از سالها تحصیل در كنار بارگاه آستان قدس رضوی در آرزوی دیدار محضر اساتید قم و عراق و نجف قصد مهاجرت كرد لذا ابتدا به تهران وارد شد.

در طهران به مدرسه سپهسالار (مدرسه عالی شهید مطهری فعلی) وارد شد و در آنجا به تعلیم و تعلم پرداخت. در تهران مرحوم آیت الله الهی قمشه‌ای موانستی قریب با مرحوم مدرس پیدا نمود و ایشان وی را در تهران نگهداشت و بدین ترتیب امكان مهاجرت به قم و عراق میسر نشد.

وی در مدرسه سپهسالار تهران به تدریس ادب و فقه و حكمت و دیگر معارف الهی پرداخت.پس از تاسیس دانشگاه در كشور، مدرسه سپهسالار كه محفل ادباء و مجلس حكما بود، ‌مبدل به دانشكده معقول و منقول گردید. استاد الهی قمشه ای ضمن تدریس منطق و حكمت و ادبیات در آن دانشكده به عنوان یكی از برجسته ترین اساتید دانشگاه شناخته شد. وی با نوشتن كتاب « توحید هوشمندان» به درجه دكترا از آن دانشكده نائل آمد. ایشان پس از سی و پنج سال تدریس فلسفه و حكمت در دانشكده الهیات و دروس منقول و معقول، بازنشسته شد و از آن پس بیت شریفش كانون ادبا و حكما گردید.

از وی آثار ارزنده ای بجای مانده از قبیل: كتاب حكمت الهی (2 جلد) در شرح فصوص الحكم فارابی و توحید هوشمندان و ترجمه قرآن و تصحیح و تحشیه تفسیر ابوالفتوح رازی و ترجمه صحیفه سجادیه و ترجمه مفاتیح الجنان كه همگی حاكی از سعی بلیغ ایشان در احیای معارف الهی می باشد.

مرحوم آیت الله الهی قمشه ای در تفسیر و ترجمه قرآن كریم در عصر ما، شخصیتی شاخص و ممتاز است. درباره ترجمه قرآن ایشان باید گفت ایشان اولین كسی است كه ـ قرآن را برخلاف عادت قدما كه ترجمه تحت اللفظی می كردند ـ روش جدیدی در ترجمه و تفسیر قرآن بكار بردند و برای اولین بار قرآن را به زبان فارسی روان و سلیس ترجمه كردند، بدون آنكه دخل و تصرفی در اصل معنا شود تفسیر خویش را با بیان ساده و قابل فهمی ارائه دادند.

بطوری كه نقل شده است مرحوم آیت الله العظمی بروجردی كه در تفسیر قرآن تبحر خاصی داشتند ترجمه و تفسیر قرآن مرحوم آیت الله الهی قمشه ای را بسیار پسندیده و احترام می گذاشتند و در مقام مقایسه با دیگر تفاسیر قرآن چنین فرموده بودند: «اصلا هیچ ترجمه ای را با ترجمه آقای الهی قمشه ای مقایسه نكنید كاری كه ایشان كردند بسیار فوق العاده است.»

مرحوم آیت الله الهی قمشه ای در 24 اردیبهشت 1352 شمسی ، مشتاقانه به حق پیوست. وی در آخرین ساعات عمر نیز به تدریس و تالیف و تفسیر اشتغال داشت و پس از آنكه تجدید نظری در ترجمه و تفسیر قرآن كریم خود نمودند، می‌دانستند كه دعوت حق را لبیك خواهند گفت. ‌چرا كه برادرش چندی قبل به خواب دیده بود كه: «ایشان در صحرائی نشسته و مشغول نوشتن هستند و عده‌ای  مشغول ساختن قصری می باشند. پرسید این قصر مال كیست؟ گفتند: مال این كسی كه كتاب می نویسد. گفت: كی تمام می شود؟ ‌گفتند: هر وقت كه این كتاب تمام شود.»

سرانجام این حکیم وارسته در شامگاه 24 اردیبهشت سال 1352 شمسی در 72 سالگی دعوت حق را لبیک گفت  و در جوار حرم حضرت معصومه (س) مدفون گردید.

علامه حسن زاده آملی جملات زیبایی در وصف این عالم بزرگوار دارند که خواندن آن خالی از لطف نیست:

"الهی سحری بود. الهی شب با ستارگان گفتگو داشت. الهی را مناجاتهای آتش سوز بود. الهی گریه ها داشت. الهی عالم ربّانی بود. الهی اهل ایقان بود. الهی مفسّر قرآن بود. الهی سوز و گداز داشت. الهی راز و نیاز داشت. الهی مراقب بود. الهی عارف بود. الهی عاشق بود."

***

درگذشت آی چینگ ، « فردوسی چین»

12 سال پیش در چنین روزی در سال 1995 میلادی ، و در سالروز بزرگداشت فردوسی،  آی چینگ (شینگ) شاعر معاصر چین كه به « فردوسی چین» شهرت داشت در 86 سالگی درگذشت.

«آی» تحصیل كرده فرانسه، بیش از 50 سال همانند فردوسی شعر میهنی سرود و در این زمینه چند مجموعه شعر حماسی و نیز غزل دارد.

در میان ادیبان جهان، آی ، فردوسی چین خطاب می شده است. با وجود این، وی بارها در این باره گفته بود كه به گرد پای فردوسی هم كه آن همه به ایران و ایرانی خدمت كرد و به زبان پارسی حیات تازه بخشید نخواهد رسید.

«آی شینگ» كه در جریان انقلاب چین همرزم مائو بود تا عضویت دفتر سیاسی حزب كمونیست چین بالا رفت ولی اجازه نداد كه به او عنوان رئیس اتحادیه ادیبان چین دهند و تنها معاونت این اتحادیه را پذیرفت، اتحادیه ای كه به همین لحاظ «رئیس» نداشت.

«آی» با واژه «ریاست» میانه خوبی نداشت و می گفت كه در جامعه، نباید واژه های رئیس و مرئوس بكار رود.

فرانسوا میتران رئیس جمهوری وقت فرانسه به خاطر اشعار میهنی «آی» ، به او نشان شوالیه ادبیات داده بود. «آی» هنگام دریافت این نشان گفت كه از دیدگاه او، خدمت بی دریغ به میهن و هم میهنان لذت بخش ترین كار در طول حیات است.

آی در جریان انقلاب فرهنگی چین، تسویه شد و او را به سین کیانگ منتقل ساختند و کاری دیگر به او دادند، که برایش تبعیدی مودبانه بود.

وی پس از خاموش شدن آتش انقلاب فرهنگی به پکن بازگشت و بکار نوشتن ادامه داد و درعین حال شاهد پیشرفت های وطن خود شد.

***

بهره برداری از راه آهن مشهد – سرخس – تجن در جاده ابریشم

11 سال پیش درچنین روزی در سال 1375 ه.ش ، راه آهن مشهد-سرخس- تجن در جاده ابریشم با حضور رئیس جمهور وقت ایران ، حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی ، مورد بهره برداری قرار گرفت .

احداث این راه آهن از سال 71 شمسی آغاز شد و با توجه به موقعیت خاص جمهوری اسلامی ایران در منطقه ؛ و ضرورت گسترش مناسبات اقتصادی – سیاسی و اجتماعی ایران و دیگر كشورهای آسیا با اروپا در مدتی كوتاه احداث آن به پایان رسید .

راه آهن جاده ابریشم به نوعی تكرار تاریخ است و پیامدهای اقتصادی آن در محدوده ملی و حتی منطقه ای نمی گنجد و ان را شبكه راه آهن فرا ملی دانسته اند .

راه آهن جاده ابریشم به همین علت در آینده اقتصادی كشورهای منطقه و حتی اروپا تاثیر به سزایی خواهد گذاشت . راه آهن جاده ابریشم ظرفیت جابجایی یك میلیون نفر مسافر و 8 میلیون تن با را در سال دارد .

***

درگذشت راسی پورام نارایان ، داستان نویس هندی

6 سال پیش در چنین روزی در سال 2001 میلادی ، «راسی پورام نارایان» داستان نویس هندی پس از 95 سال زندگی درگذشت.

وی مسائل جامعه هند در قرن بیستم را به سبك چخوف به صورت داستان كوتاه درآورد و منتشر ساخت و با این كار كمك بزرگی به حل این مسائل كرد و هندیان از این بابت قدردان او هستند.

چخوف داستانهایش را با انشایی روان و ساده می نوشت و از بکار بردن طنز معتدل خودداری نمی کرد. ترجمه داستانهای نارایان به زبانهای دیگر، ملل دیگر را با روش زندگی و طرز تفكر هندیان آشنا ساخته به گونه ای كه دیگر برایشان نا آشنا و غریبه نیستند.

به باور نارایان، مسائل باید در قالبی غیر مستقیم و به زبانی شیرین و سبكی جالب در گوش مردم فرو رود تا متوجه درست از نادرست شوند، گذشت زمان و مشکلات طبیعی از قبیل مرگ همسر را تحمل کنند و به اصلاح امورعمومی، دشواری های خود (فردی) و حل مسائل بپردازند و از همه مهمتر وارد یك مسئله نشوند و زندگی كوتاهشان را تباه نكنند.

نارایان که نخستین داستان خود تحت عنوان «سوامی و دوستان» را در سال 1935 منتشر ساخت بهترین روش برای دور ساختن مردم از مسائل و ایجاد یك جامعه منزه و بدون مشكل را انتشار داستان، گفتن شعر و ساختن فیلم سینمایی تشخیص داده بود، ولی نه داستان بلند، بلكه داستان كوتاه .

وی سبك داستان نگاری چخوف را بهترین روش برای این كار اعلام كرده بود و خود نیز آن را در پیش گرفته بود. نارایان تحصیلات عالی را در دانشگاه میسور هند به انجام رسانیده بود.

***

در گذشت  استاد شانه چی

5 سال پیش در چنین روزی در سال 1381 شمسی، حجه الاسلام والمسلمین استاد کاظم شانه چی یکی از علمای بنام عرصه حدیث و روایت و از پژوهشگران و اندیشمندان معاصر دیده از جهان فروبست.

وی در سال 1306 در مشهد متولد شد. او دروس مقدماتی و ادبی حوزه را از محضر علمایی همچون ادیب نیشابوری، ادیب هروی و مدرس یزدی فرا گرفت.

پس از طی مقدمات و سطوح در درس خارج فقه و اصول حضرات آیات و علمای برجسته ای چون حاج شیخ هاشم قزوینی، حاج سعید یونسی اردبیلی، آیت الله خویی، میرزا احمد کفایی و سید محمد هادی میلانی بسیار آموخت و  مبانی علمی خود را استوار ساخت ، وهمچنین علوم عقلی را از استادان فن فرا گرفت و به تدریس پرداخت.

استاد شانه چی از زمان تأسیس دانشكده الهیات دانشگاه مشهد در سال 1337 به همكاری و تدریس در این دانشگاه دعوت شد و در طی دوران تدریس، به تحقیق و تتبع جامعی درباره منابع احادیث و كتب معتبر حدیث شیعی و سنی دست پیدا کرد . وی آثار ارزشمند خود را با شیوایی تمام در اختیار علاقمندان به علوم اسلامی گذاشت و موفق گردید كه از فرزانگانی همچون شیخ آقا بزرگ تهرانی و آیت الله مهدی الهی قمشه ای، اجازه اجتهاد دریافت دارد و خود بعد از آن به تربیت طلاب علوم دینی پرداخت. تألیفات استاد شانه چی در زمینه حدیث و فقه اسلامی فراوان بوده كه گزیده ای از آنها عبارتند از:

علم الحدیث -  ترجمه و شرح تبصره -  روش استنباط و سنن النبی در 9 جلد-  آیات الاحكام -  درایه الحدیث -  تاریخ فقه مذاهب اسلامی -  مزارات خراسان و تاریخچه ادوار منطق.

استاد مدیر شانه چی علاوه بر تدریس تاریخ اسلام، تاریخ ادیان، آیات الاحکام و ادوار فقه، مقالات فراوانی نگاشته و در زمینه کتابشناسی و نسخه شناسی، چندین فهرست را منتشر ساخته است و در راستای شناسایی کتب خطی و نسخه شناسی، سفرهای متعدد به کشور های روسیه، آذربایجان، ازبکستان، مصر، ترکیه، سوریه، لبنان، مراکش، واتیکان و اسپانیا نمود و از نسخه های نفیسه، عکس برداری و فیش برداری کرد.

كتابخانه تخصصی مرحوم شانه چی در دانشگاه فردوسی مشهد قرار دارد. این كتابخانه دارای بیش از 7 هزار جلد كتاب، یكصد پایان نامه دانشگاهی اهدایی به مرحوم شانه چی، 45 عنوان كتاب و چندین مقاله علمی، تخصصی و تحقیقی از تألیفات آن مرحوم است.

كتابهای اهدایی بیشتر در زمینه تفسیر قرآن كریم، حدیث، فقه، اصول و حقوق اسلامی، كتاب شناسی و علم رجال است. این كتابخانه تخصصی بنا به وصیت مرحوم استاد شانه چی به كتابخانه مركزی دانشگاه فردوسی اهدا شد. از استاد شانه چی آثار و تألیفات فراوانی در زمینه های علوم و معارف اسلامی و كتاب شناسی به یادگار مانده است.

ایشان از فرزانگانی بود که علوم عقلی و نقلی را در وجود خویش گرد آورد و علاوه بر آن به زیور و وقار و اخلاق خوش و سیمای صالحان آراسته بود و همین ها باعث شد تا در سال 1380 شمسی به عنوان یکی از نام آوران عرصه علم و فرهنگ و یکی از چهره های ماندگار برگزیده شود .

سرانجام استاد مدیر شانه چی در بیست و چهارم اردیبهشت 1381 شمسی در 75 سالگی بدرود حیات گفت و در حرم مطهر امام رضا (ع) به خاک سپرده شد.

****

پی نوشت:

1- با استفاده از كتاب روزها و رویدادهای / ج اول / ص 336

2- برگرفته از مقدمه کتاب سیاحت غرب

منابع :

1- مهر

2- صداوسیما

3- روزنامک

4- ویکی پدیا

5- روز شمارانتشارات مركز پژوهش های اسلامی صداوسیما

6- روزنامه جام جم

7- ایرانگار

8- irib

9- خبرگزاری ایسنا

10- سایت صدای مردم

11- کتاب سیاحت غرب

12- سایت دبیرستان فیروز بهرام تهران

13- روزنامه شرق

14- سالنامه موسیقی ایران :ج 1و2

15- بیداد

16- پوتین

17- سایت تجلی اعظم

18- سایت دکتر منصور رستگار