اولین نماز جمعه پس از انقلاب

اسلام مردم را به «كلمه توحید»‌ و «توحید كلمه» دعوت كرده و شریعت اسلام برای تحقق این معنی مردم را به تشكیل اجتماعات تشویق كرده و روز جمعه وسیله‌ای برای تحقق این امر مقرر شده است. به همین علت، پیامبر اكرم (ص) از آ‎غاز هجرت به مدینه، نمازجمعه را برگزار می‌كردند و از این طریق مردم را در جریان مسایل و رویدادهای سیاسی و اجتماعی و دینی قرار می‌دادند.پس از پیروزی انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره)، وظیفه برپایی نمازجمعه تهران را بر عهده آیت‌الله طالقانی گذاشتند و ایشان اولین نمازجمعه تهران را بعد از پیروزی انقلاب در روز جمعه، پنجم مرداد 1358 در دانشگاه تهران اقامه كردند. با آغاز اقامه نمازجمعه، گروهك‌های منافق و منحرف كه سعی در به انحراف كشیدن انقلاب اسلامی مردم ایران داشتند، ناگهان با یك معجزه بزرگ الهی و اسلامی روبرو شدند و با برپایی نمازجمعه تمامی نقشه‌های منافقان نقش بر آب شد و اتحاد و انسجام صفوف نمازگزاران جمعه بود كه توطئه‌های بسیاری را خنثی ساخت.

جایگاه نمازجمعه در اندیشه امام خمینی

حضرت امام از همان ابتدا سیاست را برخاسته از دیانت می خواستند و دیانت را جدای از سیاست نمی دانستند. شاهد مثال روشن این امر نوع نگاه امام به نماز جمعه است.در كتاب «كشف اسرار» كه در سنین جوانى ومقارن با نخستین سال‏هاى حكومت استبدادى محمدرضا شاه نوشته اند، اشاره كوتاهى به مساله نماز جمعه كرده اند و در كتاب‏ تحریرالوسیله كه در زمان تبعید به تركیه تالیف فرمودند به طورمشروح پیرامون آن مسائلى را ذكر كردند.

حضرت امام خمینی آبانماه 1344 یکماه پس از تبعید به نجف اشرف، در مسجد شیخ انصاری در جمع علما ، فضلا و طلاب حوزه علمیه نجف می فرمایند:" مسیحیون خیال نكنند كه اسلام هم ، مسجد هم ، مثل كلیساست... مسجد مركز سیاست اسلام بوده است. در ... خطبه جمعه مطالب سیاسی است - مطالب مربوط به جنگ‌ها ، مربوط به سیاست مدن ، اینها همه در مسجد درست می‌شده است ."

برپایی نمازجمعه به عنوان یکی از نمادهای سیاسی اسلام یکی از دغدغه های اصلی حضرت امام پس از پیروزی انقلاب بود. از اینرو مرحوم آیت الله طالقانی را در همان نخستین سال پیروزی انقلاب به امامت جمعه تهران منصوب فرمودند. همچنین در پیامى به‏مناسبت عید فطر سال 1358 شمسى و با فاصله اندکی از برگزاری اولین نمازجمعه تهران بار دیگر بر بعد سیاسی نمازجمعه تاکید فرمودند: "... اسلام دین سیاست است، دینى است كه در احكام آن سیاست‏به‏وضوح دیده مى‏شود، ... و در هر هفته یك اجتماع بزرگ از همه ، در یك محل. و نماز جمعه ؛ كه مشتمل (بر) دو خطبه است ، كه در آن خطبتین باید مسائل روز ، احتیاجات كشور ، احتیاجات منطقه و جهات سیاسی ، جهات اجتماعی ، جهات اقتصادی طرح بشود ، و مردم مطلع بشوند بر این مسائل. و در هر سال دو عید ، كه در آن دو عید مجتمع بشوند و دو خطبه در آن عید در آن نماز هست. در نماز عید دو خطبه هست ؛ كه آن دو خطبه هم باید بعد از حمد و بعد از صلوات بر پیغمبر اكرم و ائمه - علیهم السلام - جهات سیاسی ، جهات اجتماعی ، جهات اقتصادی ، احتیاجاتی كه كشور دارد ، احتیاجاتی كه منطقه دارد در آنها طرح بشود و خطبا مردم را آگاه كنند از مسائل."

آیت الله طالقانی پس از برگزاری 9 نمازجمعه دار فانی را وداع گفت؛ امام خمینی در حکم انتصاب امام جمعه بعدی تهران چنین می فرمایند:"…مرحوم مجاهد بزرگوار آقای طالقانی ، پس از عمری مجاهدت و پاسداری از اسلام ، به رحمت خداوند پیوست و ما را سوگوار كرد. تكلیف پاسداری از اسلام به عهده همه ماست ؛ و من شما را ... برای دژ محكمی كه آن فقید سعید پاسدار آن بود انتخاب و منصوب نمودم. نماز جمعه - كه نمایشی از قدرت سیاسی و اجتماعی اسلام است - باید هر چه شكوهمندتر و پر محتواتر اقامه شود. ملت ما گمان نكنند كه نماز جمعه یك نماز عادی است ، امروز نماز جمعه با شكوهمندی كه دارد ، برای نهضت كوتاه عمر ما یك پشتوانه محكم و در پیشبرد انقلاب اسلامی ما عامل

موثر و بزرگی است. ملت عظیم و عزیز با شركت خود باید این سنگر اسلامی را هر چه عظیم‌تر و بلند پایه‌تر حفظ نمایند تا به بركت آن ، توطئه‌های خائنان و دسیسه‌های مفسدان خنثی شود..."

همچنین امام در سخنانی دیگر تاكید نموده‏اند:" نماز جمعه از اهمیت‏سیاسى فوق ‏العاده‏اى برخوردار است ... اسلام دین سیاست است و هر كس خیال كند كه جداى از مسائل سیاسى‏است جاهل بوده و از این آیین و سیاست آگاهى ندارد." این سخن‏واضح و قاطع امام در احیاى نماز جمعه به عنوان تجلى تركیب اسلام ‏و سیاست نقش فوق العاده مهمى داشته است. در بیانى دیگر خطاب به‏كنگره جهانى ائمه جمعه و جماعات فرمودند: "... نماز جمعه یكى از بزرگ‏ترین پدیده‏هاى اسلامى و یكى ازمهم‏ترین ره آوردهاى انقلاب اسلامى ما است اگر این انقلاب اسلامى جز این نماز جمعه به ما چیز دیگرى نداده بود براى ملت ما و مسلمین‏ كافى بود..."

جالب توجه است كه حضرت امام بر خلاف برخی عقاید رایج تمام اقشار ملت ازجمله زنان را هم به شركت در نماز جمعه تشویق می فرمودند. یكى ازاستفتائاتى كه از ایشان شده این است كه: آیا شركت‏بانوان درنمازهاى جماعت‏یومیه و نماز جمعه كراهت دارد یا خیر؟ امام درجواب فرموده‏اند: كراهت ندارد بلكه در بعضى موارد مطلوب است.

تاکید امام بر بعد سیاسی نمازجمعه و ضرورت برگزاری شکوهمند آن حتی در وصیتنامه ایشان نیز مشهود است ، آنجا که در آخرین وصیتها می فرمایند:"... از نمازجمعه و جماعت كه بیانگر سیاسی نماز است هرگز غفلت نكنند ، كه این نماز جمعه از بزرگ‌ترین عنایات حق تعالی بر جمهوری اسلامی ایران است..."

بد نیست نگاهی هم به سوی دیگر این امر بیاندازیم. در میان سالهای برگزاری نمازجمعه تاکید امام بر صلابت آن همواره مورد لبیک امت حزب الله بوده است و این امر موجب رضایت خاطر ایشان را فراهم ساخته بود. روشن ترین شاهد مثال، این بخش از پیام نوروزی حضرت امام در سال 64 و کمتر از یک هفته پس از انفجار بمب در نمازجمعه تهران است:" قصه روز جمعه را كه آن طور باشكوه ، با نورانیت ، با استقامت گذشت. آن طور مردم با طمانینه ... مخصوصا نگاه می‌كردم ببینم در بین مردم چه وضعی هست ، ندیدم حتی یك نفر را كه یك تزلزلی درش پیدا باشد. و آن وقت امام جمعه آن طور با آن طنین قوی صحبت كرد ، مردم آن طور گوش كردند ، آن طور فریاد زدند كه ما برای شهادت آمدیم... با یك همچو ملتی كسی نمی‌تواند مقابله كند. ملتی كه این طور است ؛ آن روزی كه اعلام می‌كنند كه می‌خواهیم بمباران كنیم نماز جمعه را ، بیایند و بیشتر بیایند ، حتی آنهایی كه نمی‌آمدند برای نماز ، (از) قراری كه برای من نقل كرده‌اند ، آنهایی كه برای نماز جمعه هم نمی‌آمدند هفته‌های دیگر ، این هفته آمده‌اند."

بد نیست میزان اعتقاد بالای امام به این امر را در خاطره ای از نوه امام مرور نماییم:" آن زمان كه در مراسم نماز جمعه ‏بمب گذارى كرده بودند من هم در مراسم نماز مزبور شركت كرده‏بودم. مادرم و دیگر افراد فامیل در خانه آقا بودند، چون از من‏خبرى نشده بود همه نگران شده بودند وقتى وارد خانه شدم، دیدم ‏مادرم به حالت اعتراض گفت: تو كه باردار بودى چرارفتى؟ به خاطر بچه‏ات هم كه شده نباید مى‏رفتى. این را هم بگویم‏كه از قبل شایع شده بود كه آن مراسم نماز را صدامیان بمباران‏مى‏كنند یا در آن بمب مى‏گذارند، نگرانى مادرم هم از این بابت‏بود. ولى امام كه سر میز ناهار نشسته بودند با خنده‏اى به من‏گفتند: سالمى؟ من تشكر كردم. ایشان آهسته در گوشم گفتند: خیلى‏كارخوبى كردى كه رفتى، خیلى از تو خوشم آمد كه به چنین نمازى‏رفتى. "