فارس برای همیشه

خلیج فارس نامی است به جای مانده از کهن‌ترین منابع، زیرا که از سده‌های پیش از میلاد سر بر آورده‌است، و با پارس و فارس - نام سرزمین ملت ایران - گره خورده‌است. در سالهای اخیر نام جعلی خلیج عربی نیز در برخی منابع بطور محدود بکار رفته که مخالفت ایرانیان و غیرایرانیان را برانگیخته‌است. که برای کسب اطلاعاتی در این زمینه می توانید مقاله ((یک استراتژی سوخته)) را مطالعه نمایید.

تاریخچه نام گذاری خلیج فارس

نخستین بار یونانی ها بودند که این خلیج را (( پرسیکوس سینوس )) یا (( سینوس پرسیکوس)) که همان خلیج فارس  است نامیده اند. از آنجا که این نام برای نخستین بار در منابع درست و معتبر تاریخی که غیر ایرانیان نوشته اند آمده است، هیچ گونه شائبه نژادی در وضع آن وجود ندارد. چنانکه یونانیان بودند که نخستین بار سرزمین ایران را نیز(( پارسه)) و (( پرسپولیس)) یعنی شهر یا کشور پارسیان نامیدند.  استرابن جغرافیدان سده نخست میلادِ «ِژ به کرات در کتاب خود از خلیج فارس نام برده است. وی محل سکونت اعراب را بین دریای سرخ و خلیج فارس عنوان می کند. همچنین (( فلاریوس آریانوس)) مورخ دیگر یونانی در کتاب تاریخ سفرهای جنگی اسکندر از لاین خلیج به نام  ( پرسیکون  کیت)) که چیزی جز خلیج فارس، نیست نام می برد. البته جستجو در سفرنامه ها یا کتاب های تاریخی بر حجم سندهای خدشه ناپذیری که خلیج فارس را (( خلیج فارس)) گفته اند، می افزاید. این منطقه آبی همواره برای ایرانیان که صاحب حکومت مقتدر بوده اند و امپراتور ی آنها  در سده های متوالی  بسیار گسترده بود هم از نظر اقتصادی و هم از نظر نظامی اهمیت خارق العاده ای داشت. آنها از این طریق می توانستند با کشتی های خود به دریای بزرگ دسترسی پیدا کنند و به هدف های نظامی و اقتصادی دست یابند.

خلیج فارس در منابع كهن

خوشبختانه برای اثبات این مسئله كه انتساب این نام بر خلیج فارس یك نام گذاری جهانی است و نه ملی ، اسناد و مدارك بسیاری وجود دارد كه شماری از منابع كهن را در زیر می آوریم:

- طالس ملطی (580 ق م ) نقشه جهان نمایی ترسیم كرده بود كه در آن سرزمین های مسكون به اروپا ،آسیا تقسیم شده بودند و قاره آفریقا بخشی از آسیا بود و لیبی خوانده می شد . در نقشه وی موقعیت و اسامی دریای سیاه ، دریای خزر، و دریای مغرب، خلیج فارس و چند دریای دیگر به صراحت ذكر شده اند.

- نقشه جهان هكاتئوس، هكاتئوس ملطی(549-473ق.م) از مشهورترین جغرافی دانان عصر خود بود. وی نقشه ای از جهان ترسیم كرده است كه در آن آبهای اقیانوس در پیرامون خشكی ها قرار گرفته، آنها را محصور كرده اند. این نقشه در اسناد مختلف به دو شكل دایره و بیضی وجود دارد. در آن خلیج فارس و خلیج عربی( دریای سرخ) به وضوح دیده می شوند.

- از هرودت یا پدر تاریخ (484-20/430 ق.م) مورخ بلند آوازه یونانی، نقشه ای به جا مانده است كه جهان را به دو بخش آسیا و اروپا تقسیم، و دریای سرخ را به نام خلیج عرب معرفی می كند. به طوری كه امكان مشتبه شدن آن با خلیج فارس باقی نمی ماند.

- نقشه جهان نمای دیسئاركوس(325-285 ق.م) این دانشمند رساله ای درباره توپوگرافی یونان با چند نقشه تهیه كرده است. از آثار وی قطعاتی بر جا مانده اند، از جمله نقشه ای از تمامی جهان شناخته شده در آن عصر، كه به روشنی هم خلیج فارس و هم خلیج عربی ( دریای سرخ )  را نشان می دهد.

- نقشه جهان نمای اراتوستن سیرنایی(حدود276- حدود194ق.م)، جغرافیدان و دانشمند بزرگ دوره باستان، كه مدتی ریاست كتابخانه اسكندریه را بر عهده داشت . در همه آثار او به صراحت از نام های خلیج فارس و خلیج عرب( دریای سرخ) یاد شده است.

- استرابون(63/64 ق.م.- پس از 23م) در زمره بزرگ ترین جغرافی دانانی است كه دانش او شهرتی چشمگیر برایش به ارمغان آورد و نقشه جهان نمایی ترسیم كرد كه خشكی های آن به صورت جزیره پهناوری محصور در میان اقیانوسی بی

پایان، كه دریای خزر و خلیج فارس از آن مشتق می شوند، نشان داده شده اند. " وی به كرات در كتاب خود از خلیج فارس نام برده است و محل سكونت اعراب را بین دریای سرخ و خلیج فارس عنوان می كند. "

- بطلمیوس ، منجم و ریاضی دان و جغرافی دان معروف حوزه علمی اسكندریه در قرن دوم میلادی است. وی نخستین فردی است كه اطلسی از دنیای قدیم در برگیرنده 36 نقشه از مناطق مختلف جهان همراه با یك نقشه جهان و فهرست ضمیمه آن تألیف كرد. در این اطلس نقشه ایران، نقشه بین النهرین و شبه جزیره عربستان دیده می شود و بدون هیچ گونه ابهامی از خلیج فارس و خلیج عرب( دریای سرخ) نام برده شده است.

نقشه جهان نمای هیپاركوس(فعال از 146 تا 127 ق.م) دانشمند و جغرافیدان شهیر سده دوم پیش از میلاد مسیح،  یك نقشه از آثار پوزیدوینوس(135-15ق.م)، فیلسوف و جغرافیدان معروف سوری الاصل و  پومپونیوس ملا( فعال در 43م.) مؤلف رومی ، همه بر نام فارس آبراهه جنوبی ایران تاكید دارند و خلیج عربی را بر بحر احمر نام نهاده اند.

خلیج فارس در منابع عربی و فارسی

علم جغرافیا در فرهنگ اسلامی از علوم ریشه دار و مورد توجه علما و دانشمندان بوده است. به ویژه دستور موكد قرآن كریم كه بر"  سیروا فی الارض " تاكید فراوان دارد ، مسلمانان را به سفر و گرد آوری اطلاعات  مفید و تالیف كتب دقیق تشویق كرده است . كتاب هایی كه در سده های نخستین اسلامی با موضوع جغرافیا نگاشته شده اند بسیارند از جمله المسالك والممالك تالیف ابن خرداذبه ،مسالك و ممالك ابراهیم اصطخری ، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم تالیف احمد مقدسی ، صورةالارض تالیف محمد بن حوقل از قدیمی ترین آثار (همه در قرن چهارم تالیف شده اند ) در زمینه جغرافیا و جغرافیای تاریخی هستند .( برای اطلاعات بیشتر در این زمینه به " سفرها و سفرنامه " مراجعه كنید)  در این بخش برای پرهیز از طولانی شدن كلام به ذكر یك نمونه و ارائه یك نقشه اكتفا می كنیم : ابن حوقل در كتاب خود و در بخش دریای فارس می آورد: " در اینجا آب افزون بر ده زراع بالا می رود چنانكه  ارتفاع آب در بصره نیز همین اندازه است ، سپس آب كشیده می شود وبه اندازه نخستین می رسد . در این ناحیه ای كه آن را به طور خاص به فارس نسبت دادم جزایر مسكونی است از جمله لافت ، اوال و خاك جز آنهاست ... این است شمه ای از وصف دریای فارس ."

تهیه و تنظیم: عطاالله باباپور