پیشرفت‌های بهداشتی ایران بعد از 57

تا سال 1357 فقط 50 مورد پیوند كلیه در كشور انجام شده بود، در حالی كه در طول سال‌های پس از انقلاب، بیش از 17000 مورد پیوند كلیه در كشور انجام شده است.

پس از انقلاب هر سال 15 بیمارستان در كشور ساخته شده و تعداد بیماران اعزامی به خارج طی 20 سال گذشته از 4000 نفر به 44 نفر كاهش یافته است.

افزایش طول عمر، توسعه ی بهداشت و کاهش مرگ و میر كودكان و مادران، کنترل و حذف بیماری‌های واگیر، بهینه‌سازی اورژانس بیمارستان‌ها، اجرای برنامه‌های بهبود تغذیه، توسعه ی بیمه همگانی خدمات درمانی و بیمه روستاییان، همه و همه از جمله دستاورد‌های 28 ساله ی انقلاب اسلامی در حوزه بهداشت و درمان است.

بیست ‌وهشتمین سالگرد انقلاب اسلامی، بهانه‌ای برای مرور دستاوردهای نظام جمهوری در عرصه ی بهداشت و درمان است.

7 محور مهم این دستاوردها را می‌توان اینگونه مرور كرد:

1- تولید و توزیع نمک یددار در کشور

اجرای برنامه‌های بهبود تغذیه، بخش مهمی از برنامه‌های چند سال اخیر نظام سلامت را تشكیل می‌دهد. یكی از موفق‌ترین این برنامه‌ها، طرح ترویج تولید نمك یددار بود.

برنامه تولید نمك یددار از سال 1368 در كشور شروع شد و با استمرار این طرح، شیوع گواتر 23 تا 40 درصد كاهش یافت.

به ‌خاطر اجرای همین طرح، جمهوری اسلامی ایران بارها توسط سازمان‌ها و موسسات بین‌المللی مورد تقدیر قرار گرفت و به دلیل موفقیت ایران در برنامه ی IDD* (اختلالات ناشی از کمبود ید)، سازمان جهانی بهداشت كشور ما را به عنوان یك مركز آموزشی برای آموزش كشورهای منطقه در زمینه برنامه‌های پیشگیری و كنترل اختلالات ناشی از كمبود ید انتخاب نمود.

در حال حاضر نیز به‌عنوان یكی دیگر از طرح‌های مهم در بهبود تغذیه ی جامعه، طرح آهن یاری جهت ارتقای سلامت دختران دانش‌آموز دبیرستانی در دست اجراست كه نتایج آن در سال‌های آتی روشن خواهد شد.

2- مبارزه با بیماری‌های عفونی

پیش از انقلاب، بیماری‌های عفونی، یكی از معضلات بهداشت و درمان كشور بود كه با اجرای برنامه‌های واكسیناسیون كشوری، توانستیم به استانداردهای جهانی نزدیك شویم.

مثلاً با اجرای طرح واكسیناسیون فلج اطفال و پوشش 95 درصدی این واكسیناسیون كه تا امروز حفظ شده است، می‌توان گفت عملاً كشور ما از این بیماری پاك شده است. مجموعه فعالیت‌های انجام شده در این زمینه منجر به كاهش تعداد مبتلایان به بیماری از 55 مورد در سال 1369، به صفر در سال های اخیر شده است.

3- برنامه جامع سلامت مدارس

در سال‌های اخیر، رویكرد برنامه‌ریزی جامع یا هماهنگ برای سلامت مدارس تكوین پیدا كرد. از اجزای برنامه جامع سلامت مدارس كشور می‌توان به آموزش جامع بهداشت مدرسه، تربیت بدنی، خدمات بهداشتی، خدمات مشاوره روانشناسی و اجتماعی، سلامت محیط مدرسه، ارتقا‌ی سلامت كاركنان و مداخله والدین اشاره كرد. گسترش خدمات بهداشت مدارس نیز طی چند سال اخیر رشد فزاینده‌ای داشته است و از 53 درصد در سال 1376 به بیش از 80 درصد رسیده است.

هم اكنون واكسن توام به تمامی دانش آموزان سنین 16-14 سال تزریق می‌شود.

پوسیدگی دندان كودكان 12 ساله از 02/2 درصد در سال 1376، به 38/1 درصد کاهش یافته است که نمونه‌ای از دستاوردهای برنامه‌های اجرا شده در سطح مدارس است.

4- پیشرفت در پیوند اعضاء

تا سال 1357 فقط 50 مورد پیوند كلیه در كشور انجام شده بود، در حالی كه در طول سال‌های پس از انقلاب، بیش از 17 هزار مورد پیوند كلیه در كشور انجام شده است.

در حال حاضر، با تصویب قانون مرگ مغزی و پیوند اعضا از جسد، امكان انجام تمامی شیوه‌های پیوند اعضا در كشور میسر گردیده و سالانه بالغ بر 2 هزار پیوند در ایران انجام می شود. می‌توان گفت ایران در حال حاضر از پیشگامان پیوند اعضا در آسیا به شمار می‌آید.

5- برنامه تنظیم خانواده و كنترل جمعیت

رشد جمعیت قبل از شروع برنامه توسعه ی اول، به نحو افسار گسیخته ای پیش می‌رفت. روند رشد به نحوی بود كه در صورت استمرار، عوارض اقتصادی، سیاسی، جسمی، روانی، اجتماعی و فرهنگی متعددی را بر جامعه تحمیل می‌كرد.

این موضوع سیاست گذاران را بر آن داشت تا برنامه كنترل جمعیت و تنظیم خانواده را به صورت جدی دنبال كنند. به همین منظور برنامه تنظیم خانواده در كشور تدوین شد.

هم اكنون با تداوم این برنامه رشد جمعیت كشور از 2/3 درصد به 3/1درصد كاهش یافته است كه شاید چنین كاهشی در سراسر دنیا، در مدت زمانی كوتاه كم نظیر باشد.

6- تامین داروی مورد نیاز كشور

یكی از امور مهم و حساس در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی دارو و مسائل مربوط به آن است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی گام‌های بلندی در زمینه تهیه و توزیع مناسب دارو برداشته شده است كه می‌توان از جمله به استقرار نظام نوین دارویی (طرح ژنریك) در كشور اشاره كرد.

بر اساس این طرح، فهرست داروهای موجود در بازار ایران مورد بازنگری جدی قرار گرفت و اجرای آن منجر به حذف هزاران داروی تجارتی از بازار ایران شد و واردات داروهایی كه در كشور ساخته نمی‌شد، صرفا به دارو‌های موجود در فهرست منحصر شد.

هم اكنون بیش از 95 درصد نیاز دارویی كشور از نظر كمی در داخل تولید می‌شود كه در مقایسه با سال‌های قبل از انقلاب كه تنها 25 درصد بوده است، بی‌تردید پیشرفت مهمی به حساب می‌آید.

7- طرح رابطان بهداشت

در پایان دهه 60 با انگیزه ی رفع مشكلات بهداشتی حاشیه‌نشینان شهری، وزارت بهداشت برای اولین بار اقدام به طراحی و اجرای طرح رابطان بهداشت به‌صورت آزمایشی در جنوب تهران كرد.

در واقع این طرح در مناطقی شكل گرفت كه شبكه بهداشت و درمان به دلیل گسترش بی رویه شهرها، كمترین پوشش را برای گروهی از نیازمند‌ترین بخش جامعه شهری داشت.

از اهداف این طرح می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:

ارایه فعال خدمات بهداشتی و ارتقای سلامت جامعه شهری، مشاركت مردم در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری در ارایه مراقبت‌های اولیه بهداشتی و بهره‌گیری از امكانات موجود جامعه بشری در سطوح محلی و منطقه.

این طرح با توجه به موفقیت چشمگیری كه به دنبال داشت از سال 1372 تحت عنوان برنامه رابطان بهداشت در تمام نقاط شهری به اجرا در آمد‌. در حال حاضر بیش از 90 درصد جمعیت روستایی كشور (بیش از 20 میلیون نفر) تحت پوشش خانه‌های بهداشت قرار دارند و تعداد خانه‌های بهداشت در سال 1364 از 1800 باب به 16439 باب رسیده است.

پی نوشت :

* IODINE DEFICIENCY DISORDERS

مریم غفاری