تبیان، دستیار زندگی
چند در صد از ما پس از خواندن یک کتاب سعی می کنیم چند دقیقه از وقت خود را به نوشتن بازبینی آنچه که خواندیم اختصاص بدهیم؟ به راستی نقد کتاب و توجه به نکات کلیدی چه قدر اهمیت دارد؟
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : مریم سمیعی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

چگونگی نوشتن نقد بر کتاب

چند در صد از ما پس از خواندن یک کتاب سعی می‌کنیم چند دقیقه از وقت خود را به نوشتن بازبینی آنچه که خواندیم اختصاص بدهیم؟ به راستی نقد کتاب و توجه به نکات کلیدی چه قدر اهمیت دارد؟

مریم سمیعی -بخش ادبیات تبیان
نوشتن

بازبینی یا نقد، ارزیابیِ کلی‌ای از یک حادثه، پدیده، اثرتاریخی، رفتاراجتماعی و یا یک کتاب است. وجه مشترک کتاب با همه‌ی مواردی که گفته شد در این است که همه‌ی آنها را می‌توان به مثابه‌ی یک متن منسجم درنظر گرفت. برای نمونه یک اثر تاریخی به همان اندازه که یک کتاب خواندنی است می‌تواند خوانش‌های متفاوتی را برانگیزد. در این مقاله سعی شده که تنها به بازبینی و نقد کتاب اشاره شود. اهمیت نوشتن نقد کتاب به صورت شخصی و چگونگی این کار نیز از موارد دیگری است که به آنها در ادامه خواهیم پرداخت.

پیش از هرچیز لازم به ذکر است که بازبینی و نقد کتاب با ارائه‌ی خلاصه از کتاب فرق دارد. مهم‌ترین نکته در باب نقد کتاب هم در این است که یادداشتی است که در دل خود مایه‌های تفسیر دارد نه اینکه صرفاً بیان دوباره‌ی آنچه باشد که در کتاب آمده است. در نوشتن نقد کتاب، گویی فرد با قلم خود با نویسنده‌ی اثر متقابلاً سخن می‌گوید، در برابر برخی از جنبه‌های اثر مخالفت می‌کند و بعضی دیگر را می‌پذیرد.

یادداشت‌هایی که به عنوان نقد کتاب نوشته می‌شوند معمولا مختصر هستند و بیشتر از 1000 کلمه نمی‌شوند. هرچند این دسته از یادداشت ها از برخی جهات با یکدیگر متفاوت هستند اما همه‌ی آنها در بعضی از ویژگی‌ها مشترکند:

نقد کتاب در درجه‌ی اول خلاصه‌ای مجمل از کتاب ارائه می‌دهد. این خلاصه با بیان داستان کلی کتاب متفاوت است. در این قسمت تنها نویسنده سعی دارد نکات کلیدی را بیان کند. از همه مهم‌تر این است که قسمت‌هایی را مطرح می‌کند که سعی دارد نقدشان کند و یا احساس می‌کند که کلیدی‌ترین بخش‌های کتاب هستند.

مهم‌ترین ویژگی این دسته از یادداشت‌ها، دربرداشتن نگاهی انتقادی است. نقدی که نشان‌دهنده‌ی واکنش فرد به قسمت‌های مختلف کتاب است. در این قسمت لازم است که فرد نقدهای خود به کتاب را از طرق گوناگون اثبات کند. این بخش بیشتر از همه بازتاب رویکرد اصلی خواننده است.

در نهایت، همه‌ی این دسته از یادداشت‌ها لازم است بیان کنند که آیا مخاطب اثر را پسندیده است یا نه.

نوشتن نقد بر کتاب‌های گوناگون در بسیار از اوقات بسیار دشوار می‌نماید. در برخی موارد فرد ممکن است احساس کند که نوشتن نقد و بیان نظراتش بر آثاری که در دنیای ادبیات به عنوان برترین‌ها شناخته شده‌اند و جوایز ادبی دریافت کرده‌اند، غیر ممکن است. در این موارد لازم است که در نظر داشته باشیم در نوشتن این دسته از یادداشت‌ها تنها سعی داریم به عنوان یک مخاطب از نقطه نظر خود مواردی که به نظرمان آمده است را بیان کنیم. سعی بر این نیست که همچون نویسنده‌، شاهکار ادبی خلق کنیم. آنچه که در نوشتن این دست از یادداشت‌ها به فرد کمک می‌کند تواضع است. نقد لازم است با احتیاط و خاشعانه بیان شود.

در نوشتن نقد کتاب است که فرد احساس می‌کند که آیا به راستی کتاب را و پیام اصلی آن را دریافته است و یا اینکه صرفاً روخوانی کرده است.

برای نوشتن نقد کتاب ابتدا لازم است که اثر به درستی و با دقت خوانده شود و مخاطب سعی کند در مدتی معین از زوایای گوناگون به آن نگاه کند. داشتن اطلاعات نظری غنی و توجه به رویکردهای گوناگون برای نوشتن بسیار به فرد کمک می‌کند. در نوشتن این دسته از یادداشت‌ها است که فرد احساس می‌کند که آیا به راستی کتاب را و پیام اصلی آن را دریافته است و یا اینکه صرفاً آن را خوانده است. در ادامه به سوال‌هایی می‌پردازیم که پاسخ دادن به آنها می‌تواند راهگشای نوشتن یک نقد جامع است:

ایده‌ی اصلی نویسنده‌ی کتاب چه بوده است؟ این درونمایه‌ی اصلی تا چه حد با دنیای بیرون و واقعیت‌های آن مطابقت دارد؟

آیا نویسنده در کتاب خود توانسته است موضوع مورد بررسی خود را به خوبی پوشش بدهد؟ آیا برای آن پشتوانه‌های کافی بیان کرده است؟

نویسنده به چه شکل موارد مختلف را در کتاب خود انتظام بخشیده است؟ آیا نویسنده توانسته است با در کنار هم قرار دادن استدلالات خود به شکل درستی ادعای خود را اثبات کند؟

نویسنده‌ی اثری که در حال مطالعه‌ی آن هستید چه کسی است؟ ملیت، رویکرد اصلی او، شرایط تاریخی‌ای که در آن پرورش یافته است از بسیاری از جهات می‌تواند به شما در نوشتن نقدی درست کمک کند.

این کتاب در چه ژانر ادبی‌ای قرار می‌گیرد؟ آیا کتاب از زوایای گوناگون نسبت به ژانر خود و قوانین خاص آن وفادار مانده است یا در روند آن تغییر ایجاد کرده است؟

نتیجه‌گیری

نوشتن نقد بر هرکتابی نشان دهنده‌ی عمق درک مخاطب نسبت به اثر ادبی‌ای است که در مقابل او است. باید توجه داشت که هیچ وقت نباید از زیر سوال بردن بسیاری از جنبه‌های کتاب ترسید. تنها لازم است برای انتقاداتی که بیان می‌شود دلایل کافی بیان شود.


منبع:
http://writingcenter.unc.edu/handouts/book-reviews/