تفسیر ابو حمزه ثمالی

ثابت بن دینار ابو حمزه ثمالی ازدری (متوفای 148) از بزرگان اهل حدیث و مقربان درگاه اهل بیت (علیهم السلام) شمرده می‌شود.

فضل بن شاذان روایت می‌كند كه امام علی بن موسی الرضا درباره او فرمود: « ابو حمزه ثمالی، لقمان ( یا سلمان ) زمان خود بود». او محضر پربركت سه امام معصوم: علی بن الحسین، محمد بن علی و جعفر بن محمد (علیهم السلام) را تماما و برهه ای از دوره امامت موسی بن جعفر را درك كرده و مورد عنایت آنان بوده است.

صدوق، نجاشی، طوسی، ابن داود و علامه حلی او را مورد اعتماد دانسته اند.

ابن ندیم درباره او می‌گوید: « او از نخبگان ثقات است». سید حسن نصر نیز او را چنین ستوده است: « بزرگ شیعیان كوفه بود و همگان از سخن او شنوایی داشتند ».

صارم الدین درباره او می‌گوید: « او نماد تشیع و شاخصه شیعیان شمرده می‌شود».

برخی از رجالیان عامه او را به سبب تشیع قدح كردند، ‌ولی حاكم نیشابوری او را توثیق كرده و در « المستدرك » از او روایت كرده و سند آن را _طبق نظر بخاری و مسلم _ صحیح دانسته است.

حاكم می‌گوید: « قدحی جز به دلیل انتساب او به تشیع،‌ درباره او گفته نشده؛ در صورتی كه شیخین (بخاری و مسلم ) از او روایت دارند».

بزرگان اهل حدیث (از اهل سنت ) به همین دلیل، ‌به قدح رجالیان ارجی ننهاده و از او بسیار روایت كرده اند؛ از جمله: ترمذی، ابن ماجه، خطیب بغدادی، ابن ابی شیبه، ابو جعفر طحاری، حاكم نیشابوری، ابن قتیبه، ابو نعیم و جز آنان... .(1)

او تفسیری روایی دارد كه از منابع تفسیری معتبر  شمرده شده و مفسرانی همچون طبری ، طبرسی ، قرطبی ، عیاشی و غیرهم از آن نقل كرده اند و اخیرا دانشمند محترم عبد الرزاق حرزالدین به گردآوری و تحقیق آن پرداخته و به چاپ رسانده است. تفسیری است دقیق، عمیق و قابل اعتماد.(2)

1- معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، ج1 ص423

2- همان، ج2، ص147

مطالب گذشته:

تفسیر عیاشی

تفسیر نعمانی(كتابی با چهار عنوان)

تفسیر سدی كبیر