آیت‌اللّه محمدتقی ستوده
پدر ارجمند استاد ستوده، عالم عامل حضرت حجة الاسلام و المسلمین شیخ رحمت اللّه ستوده، معروف به قاضی عراقی، از شاگردان آیة اللّه العظمی میرزا محمد تقی شیرازی ( م 1338 ق ) و آیة اللّه میرزا جهانگیر خان قشقایی ( م 1328 ق) بود. او شخصی آزاد مرد، راسخ، غیور، و در احکام اسلامی و نهی از منکر، بسیار جدّی بود و در برابر بدعت گزاران و منحرفین موضع گیری شدید و پر صلابت داشت؛ به طوری که در باره اش می گفتند: « اگر کوهها بلرزد، او متزلزل نمی شود.» شیخ رحمت اللّه در اصفهان با آیة اللّه بروجردی (ره) ارتباط داشت؛ و در اراک بین ایشان و آیة اللّه حاج شیخ عبد الکریم حائری (ره) کمال دوستی و صمیمیت برقرار بود؛ به طوری که مرحوم آیة اللّه العظمی شیخ محمد علی اراکی (ره) می فرمود: « آیة اللّه حائری مردم را در حلّ و فصل امور به ایشان ارجاع می دادند. او به گونه ای مدبّرانه و هوشمندانه به حل مشکلات مردم می پرداخت که مورد رضایت و خوشنودی آقای حائری می شد.»
مراحل تحصیلات حضرت آیت اللّه ستوده (ره) از زبان خودش چنین آمده:
«من در سنین نوجوانی چند سالی در بازار بودم. در این ایام شب ها در اراک به خدمت آقای شیخ علی غفاری و آقای شیخ ابوالقاسم موچانی به تحصیل دروس ادبیات عرب مشغول شدم و روزها به بازار می رفتم. سرانجام به سبب علاقه شدیدی که به تحصیلات علوم دینی و حوزوی داشتم، بازار را رها کرده، و در سال ۱۳۲۰شمسی (در سن ۲۰ سالگی) به مدرسه علمیه حاج محمد ابراهیم وارد شدم.
تا ابتدای سال ۱۳۲۶ در همین مدرسه به تحصیل و مباحثه ادامه دادم. اساتید بنده در این مدرسه عبارت بودند از آقایان: حاج شیخ فضل اللّه نصیر الاسلامی، حاج سید محمدباقر شهیدی گلپایگانی و حاج شیخ محمد امامی خوانساری؛ در خدمت ایشان مقداری شرح لمعه، قوانین و قسمتی از کفایه را خواندم. و همچنین در حضور آقای حاج علیجان واعظی کَرَهْرودی، شرح لمعه را آموختم. در ضمن کتاب مطوّل و قسمتی از شرح لمعه را در نزد حاج آقا علی میریحیایی آموختم.»
ورود به حوزه علمیه قم
آیة اللّه ستوده در ادامه سخن می فرماید:در آغاز سال 1326 ش. به قم مشرف شده و وارد حوزه علمیه قم گشتم. قسمت دیگر ی از دروس سطح را که باقی مانده بود، در محضر آقایان: حاج شیخ مرتضی حائری (م 1406 ق)، آمیرزا محمد مجاهدی تبریزی، آقا شیخ محمود علمی اراکی، آقا شیخ محمود عرب اراکی و حاج شیخ عبدالجواد جبل عاملی اصفهانی به پایان رساندم. پس از آن در دروس خارج فقه و اصول اساتید ذیل شرکت نمودم:
1. درس خارج فقه آیة اللّه العظمی حاج آقا حسین بروجردی (ره) (م سال 1380 ق). به مدت سیزده سال که عمدتاً بحث صلوة بود و مدتی هم بحث خمس و قضاء و شهادات و مقداری از اصول فقه را در نزد ایشان آموختم.
2. مدّتی در درس خارج فقه مرحوم آیة اللّه حاج سید احمد خوانساری (م 1405 ق) در بحث قضاوت و شهادات شرکت نمودم. و در ضمن چند سال در ایّام تعطیلی، کتاب شرح تجرید علّامه، و کتاب شوارق را در محضر درس ایشان آموختم.
3. مدت هفت سال در درس خارج فقه حضرت آیة اللّه آقای حاج سید محمدرضا گلپایگانی (م 1412 ق) که در محور بحث مکاسب محرّمه، نکاح و حج بود، در منزل ایشان شرکت نمودم.
4. به مدت هفت سال، یک دوره درس اصول فقه را در محضر درس آیة اللّه حاج سید محمد محقّق داماد(م 1388 ق) خواندم.
5. به مدت هفت سال نیز در درس خارج اصول فقه آیة اللّه شیخ محمد علی اراکی (م 1413 ق) نمودم.
با توجه به این که این سال های درسی غالباً در عرض هم بود؛ مثلاً در یک سال به درس آیات عظام: بروجردی، گلپایگانی و محقق داماد می رفتم.
بر کرسی تدریس
از مهم ترین امتیازات و توفیقات استاد ستوده، که او را در این جهت نمونه و ممتاز و به تعبیر بعضی بی نظیر کرده، مسئله تدریس و شاگرد پروری او در طول بیش از چهل سال است. و به تعبیر برخی، او نیم قرن بر کرسی تدریس نشست و به تربیت شاگرد پرداخت و با بیانی روان و شیوا و نشاط بخش، توانست شاگردان زبده و برجسته ای پرورش دهد.او خود در این باره می گوید: در همان سال هایی که در اراک درس می خواندم، کتاب های سیوطی و مطوّل را تدریس می کردم. و از سال 1326 ش که وارد قم شدم تا سال 1369 (43 سال) به تدریس و تعلیم کتب زیر اشتغال داشتم:
1. سه دوره معالم الاصول؛
2. پنج دوره شرح لمعه؛
3. بخش عمده ای از قوانین الاصول؛
4. هفت دوره مکاسب مرحوم شیخ انصاری (ره) (از ابتدای بیع تا آخر خیارات) و همچنین رساله تقیّه
وی در سال ۷۶ به عنوان مدرس نمونه برگزیده شد.
تألیفات و تحقیقات
در مورد آثار قلمی و تحقیقات علمی او می توان به آثار زیر اشاره کرد:۱- تقریرات درس فقه و اصول آیت اللّه العظمی حاج آقا حسین بروجردی (ره) که اخیراً بخشی از این تقریرات، که پیرامون مسأله قبله است، با تحقیق و تصحیح فرزندش حضرت حجة الاسلام و المسلمین آقای شیخ مهدی ستوده، در مجلّه فقه اهل البیت (سال 6، ش 23) در 73 صفحه چاپ و منتشر شد. آیت اللّه العظمی بروجردی این تقریرات را در تاریخ 19 ذیعقده سال 1369 ه. ق تا 24 ربیع الاول 1370 ه. ق. تدریس کرده است.
۲- تقریرات درس اصول آیت اللّه محقق داماد (ره) .
۳- شرکت در تدوین کتاب مهم «جامع احادیث الشیعه» تحت نظر آیت‌اللّه بروجردی (ره) .
رحلت و تشییع
عارضه سخت چشم و کهولت سن و بیماری موجب شد که آیت‌اللّه ستوده، پس از پشت سر نهادن یک دوره بیماری، در ۸۰ سالگی (به سال قمری) در روز یک شنبه ۲۸ صفر الخیر ۱۴۲۰ ق، (۲۳خرداد ۱۳۷۸ش)، مطابق با روز رحلت پیامبر اکرم (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع) ساعت پنج بعد از ظهر در بیمارستان کامکار به لقاء‌اللّه پیوسته، و چشم از جهان فانی فرو بندد.پیکر مطهر این استاد فرزانه بعد از ظهر روز دوشنبه ۲۹صفر از مسجد امام حسن عسکری (ع) به سوی حرم حضرت معصومه (س) تشییع شد. پس از ادای نماز به امامت آیت اللّه شیخ حسین وحید‌خراسانی، در مسجد موزه به خاک سپرده شد.
منبع: سایت خیمه
تهیه و تنظیم: فریادرس گروه حوزه علمیه
