گزارشی از سه دهه فعالیت تفسیری جمهوری اسلامی ایران (2)
اشاره:
تفسیر قرآن كریم از جمله علومی است كه از مراحل اولیه تشكیل اسلام به آن توجه شده است به طوری كه در هر قرن تفاسیر متعددی از سوی علمای اسلامی تألیف می‌شد كه بخشی از آن به مفسران شیعه اختصاص دارد. بعد از انقلاب اسلامی نیز این امر بیش از پیش مورد اهتمام علما و حمایت جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت به شكلی كه در هر سال تفاسیر متعددی از علما و اندیشمندان ایران اسلامی منتشر شد؛ از این رو برای توجه بیشتر به این مسئله، گزارشی جامع از مجموعه تفاسیر منتشر شده در طی حیات سی ساله انقلاب اسلامی ارائه می‌شود.
معرفی تفسیر "دهاق تسنیم"
تفسیر تسنیم، که نام کامل آن"دهاق تسنیم" است تألیف آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی به زبان فارسی است كه در آن برای هر آیه چهار مرحله در نظر گرفته شده است كه عبارتند از: گزیده تفسیر، تفسیر آیه، لطایف و اشارات و بحث روایی. تاكنون 16 جلد از این تفسیر منتشر شده‌است. جلد اول تفسیر تسنیم در دو بخش نگارش یافته‌است كه بخش نخست آن به شیوه تفسیری و مشرب مفسر به قلم خود ایشان می‌پردازد و بخش دوم سوره حمد را تفسیر می‌كند. جلد دوم تفسیر تسنیم، آیات 1 تا 29 سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و پس از معرفی ذلك الكتاب ، به روشنی و وضوح قرآن و معارف و حكم آن می‌پردازد و سپس شاخصه‌های متقین را شمارش می‌كند و اوصاف مذموم منافقین را ذكر می‌كند. جلد سوم تفسیر تسنیم، آیات 30 تا 39 سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و به جایگاه انسانی و مقام خلافت الهی می‌پردازد همچنین دربردارنده مباحثی چون ویژگی‌های جعل خلیفه، پرستش فرشتگان و پاسخ خداوند، جدایی ناپذیری خلافت از انسان كامل، تعلیم بی‌واسطه اسما به آدم، شرط دستیابی به اسماء الله، برتری مطلق انسان كامل بر فرشتگان، راه نفوذ شیطان و... است.
جلد چهارم تفسیر تسنیم، آیات 40 تا 61 سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و متضمن بیان نعمت‌های ارزانی شده بر بنی‌اسرائیل و ناسپاسی آنان است، همچنین دربردارنده مباحثی چون عهد و پیمان، صبر، استقامت، شفاعت، ظلم و... است. جلد پنجم تفسیر تسنیم، آیات 62 تا 103 سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و ادامه داستان قوم لجوج و عنود بنی اسرائیل را پی می‌گیرد، همچنین دربردارنده مباحثی چون معرفی صائبان و یهود، تبیین داستان بقره بنی‌اسرائیل، روح القدس، سحر و حقیقت آن، قساوت قلب و آثار آن و... است. جلد ششم تفسیر تسنیم، آیات 104 تا 126 سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و به ادامه داستان بنی‌اسرائیل می‌پردازد، همچنین دربردارنده مباحثی چون نسخ و انسای الهی، انحصار طلبی یهود و نصارا، وجه خدا و مصادیق آن، تقوای الهی، تشابه فكری كافران، آزمون‌های پیامبران، نعمت كعبه، دلپذیرترین نعمت و... می‌باشد و لد هفتم تفسیر تسنیم، آیات 127 تا 157 سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و دربردارنده موضوعاتی چون فلسفه بعثت، ابراهیم، تحویل قبله و... است.
جلد هشتم تفسیر تسنیم، آیات 158 تا 173 سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و دربردارنده مباحثی چون تنزه خداوند سبحان از وحدت عددی، براهین اثبات خداوند، وجوه گوناگون اختلاف شب و روز، تحقیر ضمنی بت‌پرستان، تبدیل محبت به عداوت، پاسخ مشترك مشركان به دعوت پیامبر اسلام و ... است. جلد نهم تفسیر تسنیم، آیات 174 تا 195 سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و دربردانده مباحثی چون حكمت دفاع، سپاه عام و سپاه ویژه خدا، بارزترین مصداق فتنه، وجوب اطاعت ار رهبر عادل، فرق بین شهادت و القای در تهلكه و ... می‌باشد و جلد دهم تفسیر تسنیم، آیات 196 تا 217 سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و دربردارنده مباحثی چون اهمیت حج، استقلال حج و عمره،ظرف زمانی حج، وقوف در مشعر و افاضه منا، یاد خدا با عنوان دعا،حج سفر یاد حق و ... است.
جلد یازدهم تفسیر تسنیم، آیات 218 تا 252 سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و دربردارنده مباحثی چون درجات هجرت و جهاد،امید به رحمت الهی، راز تعبیر به رجا، معاشرت مصلحانه با یتیمان، بررسی ادله حرمت نكاح با اهل كتاب،اخلاق پشتوانه اجرای احكام، رعایت تقوا در خانواده،هماهنگی انذار و تبشیر و ... می‌باشد. جلد دوازدهم تفسیر تسنیم، آیات 253 تا آخر سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و دربردارنده مباحثی چون بزرگداشت پیامبران، مشیت الهی و اختیار انسان،تفاوت نظام دنیا و نظام آخرت، حیات ذاتی خدا، دین حافظ انسان و ... است. جلد سیزدهم تفسیر تسنیم، آیات1 تا 30 سوره آل‌عمران را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و دربردارنده مباحثی چون آغاز سوره با توحید، خاستگاه حیات و پایندگی عالم غیب و شهادت، صورت‌گری و سیرت‌بخشی، راز كاربرد متشابه در قرآن و... می‌باشد. جلد چهاردهم تفسیر تسنیم، آیات 31 تا 85 سوره آل‌عمران را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و دربردارنده مباحثی چون از محب تا محبوب حق شدن، رابطه محبت با معرفت و اطاعت، پاداش محبت و تبعیت، علت عدم محبوبیت، گزینش بر اساس شایستگی، معنای شنوا و دانا بودن خداوند، ذكر كثیر و تسبیح، تسبیح پیامبر و امت، مقایسه مریم و یوسف، رسالت جهانی مسیح و ... می‌باشد.
جلد پانزدهم تفسیر تسنیم، آیات 86 تا 150 سوره آل‌عمران را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و دربردارنده مباحثی چون هدایت ویژه الهی پی از هدایت عام تشریعی، راز لعن همه عالم به كافر، حكم توبه مرتد، جبران ناپذیری كفر، مقام ابرار، افراط در انفاق، نشانی از اعجاز پیامبر، لزوم پیروی از دین حنیف، كعبه بركت جهانی، آمیختگی موعظع و استدلال، هماهنگی تبشیر و انذار و ... می‌باشد و جلد شانزدهم تفسیر تسنیم، آیات 151 تا 200 سوره آل‌عمران را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و دربردارنده مباحثی چون تسلط خداوند بر قلبها، شرط نصرت الهی و پیروزی، تفاوت و تعدد عفو شدگان، مصداق مبتلایان به ظن جاهلی، نقش رحمت الهی در سیره پیامبر، شیطان عامل خواری، حیات برزخی شهید، براهین حرمت بخل، معنای اختلاف شب و روز و... است.
لازم به ذكر است كه این تفسیر همچنان ادامه داشته و به طور مداوم به همت مؤسسه اسرا در حال تدوین و انتشار است. البته این عالم شیعی تفسیر دیگری به نام «تفسیر موضوعی قرآن كریم» نیز نگاشته است.
با تصرف و تلخیص از خبرگزاری قرآنی ایران
تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه_شکوری
