تبیان، دستیار زندگی
شاید گسترش میترائسیم در امپراتوری روم باعث شهرت بیش‏‏ ‏از پیش«میترا» - الهه پیمان و قراردادها شد نام این الهه ایرانی که غالباً در حال کشتن یک گاو ترسیم می‏شود از واژه اوستایی میژه، به معنای «پیمان» ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

میترا زنی با گرز

قسمت چهارم از اساطیر ایرانی :درباره میترا

میترا

شاید گسترش میترائسیم در امپراتوری روم باعث شهرت بیش‏‏ ‏از پیش«متیرا» - الهه پیمان و قراردادها شد. نام این الهه ایرانی که غالباً در حال کشتن یک گاو (1)ترسیم می‏شود از واژه اوستایی "میژه"، به معنای پیمان قرارداد، قول و قرار، گرفته شده است. البته به مرور زمان ویژگی‏‏های اساطیری میترا گسترش یافت.

و در متون مذهبی زردتشی هم عملکردهای متفاوتی به او نسبت داده شد از آن جمله در یشت10 از مهر یشت او را ناظر بر انسان‏ها و اعمال، توافق‏ها و قراردادهای آنان معرفی می‏کند و کسی که انسان‏ها را به «اشه» یا همان «راه راست» هدایت می‏کند و از حمله در امان می‏دارد. از دیگر خصوصیات «میترا» مقام نظارت و کنترل او بر نظم کیهان است او نظم شب و روز و تغییر فصول را بر عهده دارد و با آب و آتش در ارتباط است. اما از همه مهمتر نسبت میترا- خدای مهر- با خورشید است.

گاوی که به دست میترا کشته می شود به عقیده اکثر اسطوره پژوهان همان برج بره است که خورشید در ماه فروردین وارد آن می‏شود و بدین ترتیب فصل درخشندگی خورشید و باروری طبیعت و تجدید سلطنت خدای مهر یا میترا آغاز می‏شود.

از آنجا که میترا خدایی قدیمی‏تر از آموزه‏های زردتشی است و وجودش در سایه دین زردتشتی شکل کامل‏تری به خود گرفته، درباره او در «ریگ ودا» - کهن‏ترین کتاب ودائی- که متعلق به هندو ایرانیان است آمده که گردآورنده مردم است و کشتکاران را با چشم‏هایی که بر هم نهاده نمی‏شود می‏پاید و پنج قبیله مردمان (کنایه از همه مردم) فرمانبرداری او را می‏کنند.

میترا

از مهر یشت بر می‏آید که مهر یا میترا نه تنها وظایفی در زمینه برکت بخشی بر عهده دارد بلکه ایزدی جنگاور و نیز حامی پیمانها و داور است و بدین گونه مهر وظیفه جنگاوری و موبدی هر دو را بر عهده دارد. او رابطی بین خدایان و انسان‏هاست و توانمندی‏های او در زمینه وضع و حمایت از قانون از او موجودی می‏سازد که حافظ اقبال پادشاهان است. «فره ایزدی» یا همان تایید آسمانی برای شاهان ایرانی به وسیله میترا و با همکاری «اپام نپات» - خدای آب- حفاظت می‏شود و مادامی که آن پادشاه از راه راست منحرف نشده است این دو ایزد او را پیروز می‏گردانند و چنانچه مانند جمشید(2) از راه راست منحرف شوند آنگاه «فره ایزدی» هم از آنان رخت بر می‏بندد و شکست و ناکامی و ذلت به سوی آنان می‏آید.

جشن «میترا کانا»  یا مهرگان جدید به منظور بزرگداشت اعتدلال پاییزی هنوز هم در میان زردتشتیان برگزار می‏شود و هنوز هم موبدان زردتشتی «گرز میترا» را در دست می‏گیرند تا در مبارزه با شر یار آنها باشد. در مهر یشت گرز میترا این‏گونه توصیف شده:

  1. - گرزی با صدگره و صد تیغه به دست گرفته (آن را) حواله کنان مردان را بر افکند (این گرز) از فلز زرد ریخته شده و از زر سخت ساخته شده است محکم‏ترین سلاحی است، پیروزمندترین سلاحی است، اهریمن تبه کار در مقابل او به هراس افتد؛ (دیو) خشم مکار به کنش در مقابل او به هراس افتد...»

جالب اینجاست که این گرز نمادین در دست موبدان زردتشی شباهت زیادی به گرزی که بعضی اسقف های مسیحی در دست می‏گیرند دارد که با توجه به نفوذ میترائیسم در روم و تاثیر مستقیم این ایین بر سلوک رفتاری مسیحیت این مصداق نیز چندان عجیب نیست . (3)


مریم امامی- تبیان

(1)برای آگاهی از رابطه گاو با اساطیر ایرانی نگاه کنید به :

نقش گاو در اساطیر ایرانی

جوهر تن زردشت

گاو و مهر پرستان

قربانی

خون گاو

(2) برای آگاهی بیشتر از ماجرای جمشید نگاه کنید به :

داستان جمشید از منظر عرفان

چهارویژگی مهم انسان

دیو نماد انسانهای دلیر

گناه جمشید و سلیمان

(3)برای اگاهی بیشتر از وام گیری مسیحیت از میترائیسم نگاه کنید به :

تولد خورشید مبارک

روشنترین سیاهی : یلدا