انواع تزکیه در قرآن

نوع اول:

تزکیه فعلی، نفسی > یعنی انسانها امورات نفسشان را از امورات ناپسند اخلاقی پاک کنند. این همان است که خداوند در بسیاری از آیات ما را بدان تشویق کرده که یکی از آن آیات همین آیه 9 سوره مبارکه شمس است که اشکال کننده  در طرح اشکال خود بدان اشاره کرده است.

نوع دوم:

تزکیه فعلی، غیری > یعنی تزكیه كردن دیگران مانند پیغمبران و ائمه هدی علیهم السلام که برای تزکیه و تطهیر مردم آمده اند. به همین معنای دوم اشاره دارد آیه 103 سوره مبارکه توبة که می فرماید: تطهرهم و تزکیهم یعنی ای پیغمبر... تا  آنها را پاک سازی و تزکیه کنی

نوع سوم:

تزکیه قولی، نفسی > یعنی از خود تعریف كردن و خود را تزكیه شده معرفی كردن و گفتن ِ: " این منم طاووس علیین شده ". درموارد بسیاری از متون دینی ما، این نوع تزکیه رد شده که یکی از همان موارد آیه 32 سوره مبارکه نجم است که خداوند می فرماید: فلا تزكّوا انفسكم كه این را نیز آقای اشکال کننده مطرح کرده است.

از همین موارد است آن جمله معروفی که حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه فرمودند: تزکیة المرء نفسه قبیح ٌ یعنی تزکیه شخص خودش را قبیح است { که مراد ؛ خود را پاک دانستن و از خود تعریف کردن است }

نوع چهارم:

تزکیه قولی غیری > یعنی دیگران را پاک و مطهر دانستن و این از دیدگاه شرع مقدس اسلام خوب است و حتی در بعضی از موارد واجب است.

در علم رجال راوی حدیث را از حیث وثاقت مورد بررسی قرار می دهند، که به این عمل " تزکیه روایی " می گویند.

خلاصه:

نهی خداوند در سوره مبارکه نجم از تزکیه قولی نفسی است که بمعنای از خود تعریف کردن است و تشویق خداوند در سوره مبارکه شمس بر تزکیه عملی نفسی است که به معنای دور کردن بدیهای اخلاقی از وجود آدمی است. با این بیان هیچ نوع تناقضی میان این دو آیه نیست.

منبع:

تفسیر بیان، دکتر محمد علی انصاری، ذیل تفسیر آیه 49 سوره مبارکه نساء