پرسش

2.غذاب كردن كسانی كه لایق عذاب اند برای آنان باتوجه به حكمت الهی چه فایده ای دارد.

پاسخ

با سلام واحترام
دوست گرامی
توجه داشته باشید که تمام کارهای خداوند دارای حکمت است و باید دانست که با توجه به نوع گناه عذاب فرق خواهد کرد پس اینجا یک سوال دیگر مطرح می شود و پاسخ آن داده می شود که

آیا جهنمیان تا ابد در جهنم باقی خواهند ماند؟

طول عذاب متناسب با گناهانی است که از شخص سرزده است:الف) برخی پس از مدتی عذاب عفو الهی شاملشان شده و به بهشت جاودان منتقل می‏گردند. ب) به گروهی خاص همچون کفار که با وجود دلایل روشن آیات الهی را تکذیب کردند عذاب همیشگی و جاوید وعده داده شده است.
قرآن می‏فرماید:وَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا أُولئِکَ أَصْحابُ اَلنَّارِ خالِدِینَ فِیها وَ بِئْسَ اَلْمَصِیرُ،(1).زندگی اخروی بی‏نهایت است و آن را حد و نهایتی نیست تا سوال شود که بعد از آن چه خواهد شد. سخن از "بعد" زمانی روا است که حد و محدودیتی درکار باشد اما در لاحدی و عدم نهایت بعد معنا دارد و مثل آن است که گفته شود بعد از کمال مطلق چیست؟طبیعی است که در اینجا اصلسوال غلط و خود متناقض (Contradictory) است زیرا فرض مطلق بودن مخالف و مناقض تصور "بعد" است. اما آیا این موجب بی‏معنا بودن زندگی خواهد بود؟هرگز بلکه بی‏معنایی را در طرف مقابل آن می‏توان ادعا کرد زیرا اگر برای جهان آخرت نیز بعدی فرض شود باز همین سوال درب جهان سوم تکرار خواهد شد و همینطور و هر عالم مفروض دیگری بنابراین سوال از بعد همیشه باقی است و دیگر برای هستی هیچ غایتی که در آن هرچیز به کمال نهایی خود برسد وجود نخواهد داشت و همیشه و همه چیز در یک حالت انتظار و مقدماتی قرار خواهد داشت و هرچه بپرسیم بعد چه خواهد شد باز پرسش باقی است. نعمت‏های بهشت که به صورت مادی بیان گردیده است با نعمت‏های دنیایی تفاوت کلی دارد چرا که آن نعمت‏ها در وصف نمی‏گنجد و در مجموعه شرایطی که در آنجا وجود دارد آن نعمت‏ها نیز بسیار ارزشمند و برای انسان لذتبخش است. آنچه که تنفر پیدا کرده‏اید نعمت‏های دنیوی است که آمیخته با نقمت و رنج است. گذشته از آن قرآن فقط نعمت‏های مادی را برای بهشت بیان نکرده بلکه نعمت‏های معنوی و روحانی نیز ارائه نموده است مانند:"لا یَسْمَعُونَ فِیها لَغْواً وَ لا تَأْثِیماً إِلاَّ قِیلاً سَلاماً سَلاماا أَیَّتُهَا اَلنَّفْسُ اَلْمُطْمَئِنَّةُ اِرْجِعِی إِلی‏ رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً فَادْخُلِی فِی عِبادِی وادخلی جنتی، وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ اَلْعالَمِینَ" و "اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِی أَذْهَبَ عَنَّا اَلْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌشَکُورٌ".
الف) همه کسانی که وارد جهنم می‏شوند برای همیشه در جهنم نخواهند بود و تنها عده خاصی مانند کافران برای همیشه در جهنم خواهند بود،(1). ب) در مورد کسانی که برای همیشه در جهنم خواهند بود این پرسش مطرح می‏شود که چگونه گناه محدود، کیفر و مجازات نامحدود خواهد داشت که این پرسش تحت عنوان "خلود" یا "جاودانگی عذاب" معروف است. مجازات‏ها بر سه گونه‏اند:1. مجازات قراردادی، 2. مجازاتی که با گناه رابطه تکوینی و طبیعی دارد، 3. مجازاتی که تجسم خود گناه است. مجازات‏های اخروی، هیچ کدام از خواصّ و فواید مجازات‏های قراردادی (مانند تنبیه، عبرت، تربیت و.) را ندارد زیرا آخرت جای عمل نیسلکه جای حساب است. پس مجازات‏های اخروی یا رابطه تکوینی با گناه دارد که پاره‏ای از آیات و روایات بر این مطلب دلالت دارند مانند کلام امام علی (ع) که می‏فرمایند:"عمل صالح کشت آخرت است"،(2). در این گونه مجازات‏ها، تناسب بین عمل و نتیجه، از لحاظ کمی شرط نیسنند یک لحظه غفلت در رانندگی که نقص عضو همیشگی به دنبال خواهد داشت. و یا این که مجازات‏های اخروی، تجسّم خود گناه است که پاره‏ای دیگر از آیات و روایات بر این حقیقت تأکید دارند.جواب دوّم:امام صادق (ع) در جواب پرسشی درباره خلود در بهشت و جهنّم می‏فرمایند:علت همیشه بودن دوزخیان در دوزخ، این است که تصمیم آنان این بوده که هر گاه در دنیا جاودانه بمانند، خدا را نافرمانی کنند و جهت همیشه بودن بهشتیان در بهشت نیز این است که تصمیم آناناین بوده که هرگاه در این دنیا جاودانه بمانند، اطاعت خدا کنند. پس تصمیم‏های این دو گروه، آنان را بهشتی دائم و دوزخی همیشگی کرده است،(3). ج) طبق آیات و روایات- از جمله آیات و روایات خلود- در عالم آخرت مرگی وجود ندارد. زیرا سنخ قوانین آن عالم با این عالم متفاوت و به کلی دیگر است، (ر. ک:(4).
از بعضی روایات استفاده می‏شود اهل جهنم دو دسته هستند، بعضی برای همیشه در عذاب خواهند بود و بعضی برای مدت معینی که خداوند صلاح می‏داند و به اندازه گناهانی که کرده‏اند. این دسته بعد از طی کردن دوران عذاب چون سایر اعمالشان خوب بوده مشمول رحمت الهی واقع شدهبه بهشت منتقل می‏شود. گناهکارانی که در قیامت به عذاب الهی گرفتار می‏شوند، پس از مدت زمانی معین عذاب آنها پایان یافته و یا از طریق شفاعت بخشیده می‏شوند. اما عده‏ای هستند که هیچ زمینه‏ای برای بخشش و پاک شدنشان وجود ندارد مانند کافران و معاندین که این افراد به تصریح قرآن کریم ه در عذاب جهنم گرفتار خواهند بود و این امر منافاتی با رحمت بی‏کران خداوند متعال ندارد زیرا:اولاً، رحمت الهی قابل مقایسه با عواطف انسانی نیست. انسان گاه بر اثر عواطف خود حکمی برخلاف حکمت و مصلحت صادر می‏کند، در حالی که رحمت خداوند عین حکمتش است و اگر عدل حکمت اقتضای خلود در جهنم را داشته باشد، رحمتش برخلاف آن حکم نمی‏کند. ثانیاً، کیفر اخروی مانند عقوبت‏های دنیایی، جنبه قراردادی و اعتباری ندارد بلکه تجسم عینی عمل است و انسان- که موجودی جاودان است- اعمالش نیز جاودانگی دارد و کسانی که نفس خود را پلید و شیطانی می‏پرورند در قیامت، خود عذاب خویشند و سرمایه حیات ابدی آنان همان ک‏ها و خصلت‏هایی است که خود کسب کرده‏اندبرای آگاهی بیشتر در این زمینه ر. ک:عدل الهی، شهید مطهری.
از مجموعه آیات قرآن و اخبار معصومین به دست می‏آید، که همه کسانی که به جهنم وارد می‏شوند مخلّد در آتش نیستند بلکه عده‏ای خاص هستند که وعده خلود به آنان داده شده است از جمله:1- کافرانی که علی‏رغم ارائه حجت به آنان، عناد می‏ورزند و با حق ستیز می‏کنند، که به عمد مؤمنی را بکشد، 3- دشمنی و ستیز با خدا و رسول او و تعدی از حدود الهی، 4- مرگ با کفرورزی به حق و ارتداد، 5- مرتکبین برخی گناهان کبیره مانند رباخواری و زنا (در صورت توبه نکردن).
بنا بر ادله مختلفی که در جای خود مورد بحث قرار گرفته، خلود در عذاب، ویژه گروه‏های خاصی است البته نه این که هر مسلمانی به صرف مسلمان بودن از خلود مصون باشد بلکه ممکن است مسلمان نیز به دلیل اعمال و فجایعی که انجام داده است، در جهنم مخلّد باشد.روایاتی در مورد خروج برخی از اهل جهنم از آن مکان وارد شده است از جمله:- اَنس گوید:رسول خدا فرمود:مردمی از آتش خارج می‏شوند،(1). - جابر گوید:رسول خدا آیه فَأَمَّا اَلَّذِینَ شَقُوا را خواند و فرمود:اگر خدا بخواهد مردم شقاوتمندی را از آتش خارج کرده و به بهشت وارد کند آن را انجام خواهد داد،(2).
- ابی بصیر گوید:از امام باقر شنیدیم فرمود:مردمی از آتش خارج می‏شوند. و به بهشت وارد می‏گردند،(3).برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر. ک:معاد و جهان پس از مرگ، آیت اللَّه مکارم کلم الطیب، آیت‏اللَّه‏طیب معادشناسی، ج 10، آیت اللَّه طهرانحقیقت براساس آیات و روایات آن است که اگر آدمی در مجموع رو به خدا داشته و خداخواه است، مؤمن است و دوستدار حضرت رسول اکرم (ص) و اهل بیت (ع) می‏باشد ولی در اینجا خود را از آلودگی‏ها وتعلقات پاک نساخت، در قیامت با عذاب‏ها و فشارها روبروست و به طبق اعلای جهنی‏رود که اگر به باطنش روی، بهشت خواهد بود نه این که هر چه به عمقش بروی بدتر باشد. جهنم اسفل‏السافلین است که عمقش نهایت نداشته و برای جهنمیان است که راه گریزی از آن ندارند. شخص مؤمن ولی در عین حال گناهکار در این جهنم موقت که موقفی برای اهل بهشت می‏باشد وطنش نور و رحمت است مدتی قرار خواهد گرفت تا بدین عذاب‏ها تطهیر شود و به عالم نور قدم بگذارد،(1). براساس روایتی که از امام صادق (ع) نقل شده است، انسان‏ها در قیامت سه دسته‏اند. یک دسته انسان‏هایی‏اند که در عالم حشر در آن هنگام که مردم درگیر مواقف و عوالم حشرند، تحت سایه خداوند و در جوار قرب حقند و نیاز به طی آن عوالم و مواقف ندارند چون آن مراحل را دن دنیا پشت سر گذاشتند. گروهی دیگر انسان‏هایی‏اند که باید از حساب و عذاب بگذرند که از جمله آن جهنم موقت است تا پس از پس تطهیر و تسویه در عالم قیامت به خدا برسند و عده‏ای دیگر انسان‏هایی‏اند که چون مجموع وجودشان رو به غیر خدا داشته و در حال فرار از خدااند به قعر جهنم فرو خواهند رفت،(2).
بنابراین عده‏ای مستقیم وارد بهشت و بهشت‏ها می‏شوند، عده‏ای پس از گذر از مواقف‏ها و از جمله جهنم موقت وارد بهشت می‏گردند و عده‏ای نیز در جهنم جاودانه خواهنچه کسانی برای همیشه در جهنم می‏مانند؟گناهان متفاوت است بنابر روایات بعضی، از آن‏ها مانند شرک و کفر و نفاق موجب عذاب ابدی است و این در صورتی است که صاحب آن بدون توبه واقعی بمیرد. بعضی دیگر از گناهان برای مدت مشخصی موجب عذاب می‏باشد و بعد با شفاعت اولیاء یا لطف و فضل خدای متعال مورد بخشش واقعی‏شود. چندین دسته در جهنم جاوید می‏مانند که پاره‏ای آنها عبارتند از:1. کسی که مؤمنی را عمداً به قتل رساند،(1).2. کسی که با خدا و رسولش به مبارزه بر می‏خیزد،(2). 3. کسی که خدا و رسولش را نافرمانی کند و به حدود و احکام الهی تجاوز کند،(3).
4. کافران و تکذیب کنندگان آیات الهی،(4).
5. مرتکبین گناه که آثار گناه سراسر وجودشان را گرفته باشد،(5).
6. مرتدی که کافر از دنیا برود،(6).
در این باره رجوع کنید به کتاب "گناهان کبیره" اثر شهید دستغیب.
با وجود این که برای این گونه گناهان جاودانگی در جهنم مقرّر شده است ولی در توبه باز است و مرتکبین آن در ارتباط فردی خود با خدای رحمان، به وسیله‏ی توبه می‏توانند کاملاً پاک شوند و از عذاب نجات پیدا کنند. فقط توبه‏ی کسانی پذیرفته نیست که از روی ناچاری یا دستانه‏ی مرگ توبه کنند مثل توبه‏ی فرعون هنگام غرق شدن. وقتی مرتکبین چنین گناهانی پاک می‏شود کسی که مسلمان است اگر توبه کند حتماً پاک می‏گرامّا اگر کسی بدون توبه از دنیا رفت، کافر و معاند هم نبود مثل بعضی از مسلمانان، برای همیشه در جهنم نمی‏ماند. مسلمانی که عناد ندارد بلکه اعتراف به تقصیر و گناه خود دارد رحمت خداوند رحیم حتماً شامل او هم می‏شود در هر صورت اگر توبه کند همان مقدار عذاب به انده‏ی گناه را هم نمی‏چشد.

و من الله توفیق