پرسش

از عوارض کمبود سدیم در بدن چیست و برای رفع این کمبود چه کار باید بکنیم؟

پاسخ

با سلام

همه به خوبی نمك را می شناسیم و آن را برای طعم بخشیدن به غذاهایمان به كار می بریم. ولی آیا نمك فایده ای هم برای بدن دارد؟ ضرر چه طور؟ دراین مطلب در مورد خواص سدیم و نقش آن در بدن صحبت خواهیم كرد.

دانشمندان از سال 1937 دریافتند كه سدیم یك عنصر ضروری برای بدن است . سدیم مهمترین الكترولیت موجود در بدن می باشد . الكترولیت ها عناصری هستند كه در بدن وظیفه تنظیم غلظت آب بدن، ثبات اسیدیته بدن و بسیاری از اعمال دیگر را بر عهده دارند. سدیم بیشتر در مایعی كه اطراف سلول های بدن را فراگرفته، موجود است.

با مصرف نمك كه از دو جزء كلر و سدیم تشكیل شده است، سدیم وارد بدن شده و به راحتی ازطریق دستگاه گوارش جذب می شود. اغلب سدیم مصرف شده ( 95 درصد) بیشترازنیاز بدن است كه از طریق كلیه ها دفع می شود. تنظیم میزان سدیم موجود در بدن توسط سیستم دقیقی انجام می شود. این سیستم به وسیله یك هورمون به نامآلدوسترون(1) كنترل می شود. این هورمون ازغدد فوق كلیوی ترشح می شود. با كاهش میزان سدیم در بدن، ترشح آلدوسترون افزایش می یابد كه باعث جذب بیشتر سدیم از روده ها ومانع دفع سدیم از كلیه می شود. در صورتیكه با مصرف زیاد نمك میزان سدیم در بدن بالا برود، بخش مربوط به تشنگی در مغز تحریك شده ، فرمان تشنگی را صادر می كند. در این صورت فرد احساس نیاز به آب پیدا كرده و با مصرف آب غلظت سدیم بدن كم می شود.

نقش سدیم در بدن

- آب بدن را تنظیم می كند، در نتیجه با افزایش یا كاهش مصرف آب ، بدن دچار تورم یا خشكی نمی شود.

- به هدایت امواج عصبی كمك می كند.

- در منقبض شدن عضلات مؤثر است.

- با وجود سدیم میزان ثبات اسیدی - بازی بدن حفظ می شود یا به عبارتی سدیم در تنظیمPH بدن مؤثر است.

- یك نقش جالب سدیم این است كه موجب جذب بهتر قندهای ساده و اسیدهای آمینه كه اجزاء تشكیل دهنده مواد نشاسته ای و پروتئین ها هستند، می شود.

- سدیم در شیره های گوارشی كه موجب هضم غذا می شوند، وجود دارد .

- سدیم در استخوان ها نیز موجود است.

میزان نیاز به سدیم

روزانه 200 میلی گرم سدیم، حداقل نیاز یك فرد بالغ را برآورده می كند. معمولاً افراد خیلی بیشترازاین میزان و به طور متوسط 7 تا 11 گرم در روز ، نمك مصرف می كنند كه از این طریق 4 گرم سدیم روزانه دریافت می شود.

مهمترین منبع دریافت سدیم، نمك است، ولی به طور طبیعی در بعضی از مواد غذایی مثل گوشت ها و سبزیجات نیزموجود است. غذاهای آماده و كنسرو شده، مقدار زیادی نمك دارند. از اینرو به افراد دچار فشارخون بالا توصیه می شود، مواد غذایی كنسرو و فرآیند شده را مصرف نكنند.

كاهش و افزایش مصرف سدیم

مقدار نرمال سدیم خون ، 136 تا 145 میلی اكی والان در لیتر است. اگر میزان سدیم خون كمتر از این مقدار شود فرد دچار عارضه ای بنام هیپوناتریومی(2) می شود و اگر بیشتر از این مقدار شود دچار هیپرناتریومی(3) خواهد شد.

علائم كمبود سدیم در بدن سستی، انقباض عضلانی ، خستگی و گیجی و افت فشار خون است. همچنین حفظ تعادل نمك در بدن بسیار اهمیت دارد، زیرا مقداری نمك هم از طریق عرق دفع می ‌شود. نوشیدن مایعات ایزوتونیك به این امر كمك می ‌كند. هیپوناترمی اختلالی است كه در آن نسبت سدیم به آب در بدن به شدت نامتعادل میشود و معمولا بیماری دیگری زمینه ساز آن است.

هیپوناترمی با نشانه های گرفتگی عضلانی، تهوع، استفراغ، خستگی، و سردرد بروز میكند. علائم هشداردهنده وخیمتر این اختلال اینها هستند: تشنج، توهم، اغتشاش شعور،از دست دادن هشیاری و اغماء.

هیپوناترمی به طور معمول با تركیبی از مایعات داخل وریدی برای بازیابی تعادل آب به سدیم درمان میشود. همچنین ممكن است دریافت كنترل شده آب و نمك برای درمان لازم باشد و در مواردی كاربرد ماسك اكسیژن و تهویه مكانیكی با دستگاه تنفس مصنوعی ضرورت پیدا كنند.

مسئله مهم درمان كردن علت زمینه ساز كمبود سدیم خون است- كه میتواند شامل استفراغ شدید، سوختگی، نارسایی احتقانی قلب، نارسایی كبد(سیروز كبدی) یا بیماری كلیه باشد.

با افزایش مقدار سدیم خون، فشار خون بالا رفته ، خطر بیماری های قلبی-عروقی، سكته و آسیبهای قلبی وجود دارد. برای كاهش احتمال بروز این عوارض به افراد توصیه می شود منابع پتاسیم، كلسیم و منیزیم را بیشتر دریافت كنند.

در مواردی چون استفراغ پیاپی، اسهال و یا تعرق بیش از حد ، دفع سدیم افزایش یافته در نتیجه نیاز به مصرف سدیم نیز بیشترمیشود. افرادی كه برای درمان افسردگی ، لیتیم مصرف می كنند نباید رژیم محدود از سدیم بگیرند.

توانایی بدن دردفع سدیم از كلیه ها محدود است. بنابراین مصرف زیاد و طولانی مدت سدیم ، موجب تجمع میزان اضافی آن در بدن شده و در سنین بالاتر، فرد دچار عارضه فشار خون خواهد شد. پس بهتراست قبل از مصرف یك ماده غذایی ، بر چسب آن را مطالعه كنید تا مطمئن شوید سدیم زیادی ندارد .
موفق باشید