پرسش

با عرض سلام و خسته نباشید
ما چند روز پیش در حال بازگشت از قم به تهران بودیم که در سمت راست جاده دریاچه نمک قم را دیدیم که بازتاب تصویر کوه دماوند درون آن افتاده بود و برای من خیلی جالب بود که از این فاصله حدود 80 کیلومتری این پدیده قابل انجام است.
وقتی این مسئله را معلم فیزیکمان در میان گذاشتم طوری با این مسئله برخورد کرد که گویی چنین چیزی نشدنی است و من اشتباه می کنم.
هر چقدر هم من و پدرم دلیل و توجیه آوردیم قبول نکرد. من قسمتی از تحقیقم را برای شما می آورم:(اگه وقت دارین بخونین:)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
در جایی که بازتاب نور بر سطح قلة رفیع دماوند به ما می رسد و ما می توانیم آن را ببینیم، طبیعی خواهد بود که بازتاب مجدد آنرا در دریاچة بین مسیر دید نیز ببینیم.
چون همانطور که فاصلة ما با قله مانع از دیدن آن نشده است، این فاصلة طولانی مانع از رسیدن نور و تصویر قله به سطح دریاچه نیز نخواهد بود.
بازتاب نوری که از منبع اصلی نور یعنی خورشید به سطح کوه دماوند حاصل می شود در تمام زوایا پراکنده می گردد(همانطور که با خطوط زرد نشان داده شده است.) و از جمله آن مقدار از این بازتاب که مانعی در برابر خود ندارد به سطح دریاچه نیز می رسد. (همانطور )
بنابراین با توجه به اینکه همیشه زاویه های تابش با زاویه های بازتاب مساوی اند، هرگاه بیننده در محلی واقع شود که بین زاویه های (B,A) باشد، می تواند انعکاس تصویر قسمتی از کوه را در سطح آینه(آب دریاچه) تماشا کند.
موانع موجود در طبیعت هم به دلیل کوتاه بودن، نمی توانند مانع کاملی برای بازتاب از سطح کوه باشند، ولذا هیچ مزاحمتی برای انعکاس تصویر قسمتهای بالایی کوه و قلة آن ایجاد نمی کنند.
البته می دانیم که تصویر بازتاب در عمق آینه تشکیل و دیده می شود لکن در این نمونة طراحی شده به دلیل کمبود جا، از این نکته صرفنظر کرده ایم.
نکتة دیگر اینکه در هر جایی که نور بازتاب یافته از سطح شیئی به سطح آینه برسد، امکان دیدن آن در آینه برای کسانی که در محدودة زاویة بازتاب (یعنی بین B,A ) قرار می گیرند خواهد بود و در این حالت نزدیک یا دور بودن دهها کیلومتری در آن تأثیری نمی تواند بگذارد. چون فرض بر این است که نور بازتاب شئ به دریاچه و بلکه به طور مستقیم به خود شخص بیننده هم می رسد.
پس بنا بر قانون تابش و بازتاب نور این صحنه با چشم غیر مسلح کاملاً قابل رؤیت است و بنده و همراهان نیز اخیراً به وضوح شاهدش بوده ایم.
ضمناً در هوای آلودة تهران هم گاهی در زمستان بدلیل پدیدة وارونگی هوا (اینورژن) قسمتهای بالایی کوه (بیش از یک سوم آن) بالاتر از سطح آلوده قرار می گیرد و به راحتی از فاصلة حدود یکصد کیلومتری دیده می شود.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
معلم ما گفت فرمایش شما متین. ولی بین کوه دماوند تا دریاچه موانعی وجود دارد که حتی ما آنها را نمی بینیم ولی مانع رسیدن بازتاب کوه دماوند به دریاچه می شود.
خواهشمندم با بیان دلایلی محکم مرا یاری نمایید تا برای معلممان ببرم و ضایش کنم!!!!!!!(شوخی کردم)

پاسخ

باسلام
من به شما تبریک می گویم که توفیق پیدا کرده اید که چنین پدیده نادری را مشاهده کنید. این پدیده ها گاه و بی گاه ایجاد می شوند واگر چه برای بیننده ای که اولین بار آنها را مشاهده می کند بسیار باعث شگفتی است اما اگر بداند که شکست های عجیبی که درنور
پیش می آید می تواند باز هم از این پدیده ها تولید کند شاید تنها آرزو کند که یک بار دیگرچنین صحنه هایی را مشاهده کند. نمونه های ساده ای از این پدیده ها که زیاد مشاهده می شود رنگین کمان , سراب , بزرگ دیده شدن ماه و خورشید , هاله دور ماه , قرمز دیده شدن نور خورشید هنگام طلوع و غروب است که به خاطر تکرار شایددیگر شگفت به نظر نیایند اما افرادی هم بوده اند که این پدیده ها را مشاهده نمودندو به دنبال کشف علت آنها برآمدند. اما بعضی پدیده ها نیز اتفاق افتاده که تنها بعضی افراد درشرایط خاصی آن را مشاهده کرده اند مثلا دیده شدن کشتی که فرسنگ ها از کشتی دیگری دردریا فاصله دارد در هنگام مه و یا دیدن تصاویری از یک جنگ برفراز آسمان ابری . دیده شدن چند خورشید ویا صلیب درآسمان . البته نکاتی که در مورد تابش و بازتابش نور از سطح کوه به سطح دریاچه بیان گردید درست است اما این پدیده می تواند نشان دهنده آن باشد که نور درطبیعت گم نمی شود و شکست هایی که در نور پدید می آید ممکن است به طور تصادفی آن را از جایی به جای دیگر منتقل کند . کلمه تصادفی را به این دلیل به کار برده ام زیرا اگر پدیده دقیقا از مسیر بازتاب آینه ای پیروی می کرد باید همواره اتفاق می افتاد و همیشه این صحنه دیده می شد.اما اینکه چنین صحنه ای شاید تنها یک بار دیده شود بیشتر ازآنکه به فاصله کوه و دریاچه یا موانع سرراه آنها ارتباط داشته باشد به شرایط جوی محیط بستگی دارد . ابری یا مه آلود بودن هوا یا همانطور که اشاره کرده اید آلودگی هوا می توانند عواملی باشند که باعث انعکاس های چند گانه شود و نهایتا نور را در جای خاصی فرود آورد.
برای آنکه بهتر بتوانید علت این پدیده را بفهمید خواندن کتاب( پدیده های شگفت انگیز درآسمان و زمین ) را به شما پیشنهاد می کنم. این کتاب پدیده های زیادی از این قبیل را بیان کرده وعلت علمی هریک رانیز به زبانی ساده بیان نموده که به هر حال از خواندن آن لذت می برید. و باتوجه به شرایط خاص جوی هم که هنگام مسافرت وجود داشته , یعنی وجود مه یا ابر یا میزان رطوبت هوا بهتر می توانید به علت رویت چنین پدیده ای پی ببرید. درضمن فکر می کنم شما تصویری برای توضیح نکات مربوط به انعکاس نور به همراه سوالتان ارسال کردید ولی متاسفانه تصویر ارسال نشده است.
درمورد جمله آخرتان (که البته انشاء الله واقعا شوخی بوده باشد) هم باید بگویم به قول بزرگمهر : همه چیز راهمگان دانند و همگان هنوز از یک مادر نزاده اند.
با آرزوی موفقیت برای شما.